Τι περιλαμβάνει η έκθεση Μπορέλ σχετικά με την τουρκική προκλητικότητα

Το σύνολο των ελληνικών ανησυχιών σχετικά με την τουρκική προκλητικότητα καλύπτεται από την Έκθεση του Ύπατου Εκπροσώπου Ζοζέπ Μπορέλ.

Η «Κ» αποκαλύπτει σήμερα στην ηλεκτρονική έκδοσή της, τα σημεία της έκθεσης που ο κ. Μπορέλ θα παρουσιάσει την ερχόμενη Πέμπτη στην Σύνοδο Κορυφής που τελικά, όπως έγινε γνωστό, θα πραγματοποιηθεί μέσω τηλεδιάσκεψης.

Πρακτικά, η έκθεση Μπορέλ συνδέει πλήρως την θετική ατζέντα με την συμπεριφορά της Άγκυρας σε όλα τα ζητήματα που απασχόλησαν την Αθήνα τα τελευταία χρόνια, τόσο στο σκέλος της αμφισβήτησης της εθνικής κυριαρχίας με στρατιωτικά μέσα (υπερπτήσεις, πολεμική ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο), της εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού (εισβολή στον Έβρο) και παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου (Τουρκολιβυκό Μνημόνιο).

Εφόσον δεν υπάρξουν σημαντικές αλλαγές έως την Πέμπτη, τότε η Αθήνα δεν μπορεί παρά να είναι ικανοποιημένη από τη μεγάλη εικόνα που διαμορφώνεται και σε θεσμικό επίπεδο στην Ε.Ε.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η «Κ» παρουσιάζει τα σημεία που αφορούν την Ελλάδα, καθώς στην έκθεση Μπορέλ υπάρχουν εκτενείς αναφορές στο σύνολο των Ευρωτουρκικών σχέσεων, για το μεταναστευτικό, την τελωνειακή ένωση, την πιθανότητα φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος παροχής βίζας, τα ανθρώπινα δικαιώματα κ.ά.

Είναι απολύτως σαφές ότι η απόφαση της Άγκυρας για αποχώρηση της Τουρκίας από την «Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης» για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, παραμονή, μάλιστα, της Συνόδου Κορυφής της 25ης Μαρτίου, προκαλεί ανησυχία αλλά και αντιδράσεις από τις Βρυξέλλες, όπως φάνηκε από τις δηλώσεις της Προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντε Λάϊεν.

Ως προς την Έκθεση Μπορέλ, ίσως το πιο θετικό, από την ελληνική οπτική γωνία, στοιχείο της έκθεσης είναι ότι προβλέπει αναλογικότητα, αιρεσιμότητα και αναστρεψιμότητα εφόσον η Τουρκία επανέλθει σε κάποιες παραβατικές συμπεριφορές.

Η συγκεκριμένη διάσταση εξηγεί σε σημαντικό βαθμό και για ποιο λόγο τις προηγούμενες ημέρες από την Αθήνα επελέγη να αναδειχθεί η ανάγκη για «διττή» προσέγγιση της Τουρκίας εκ μέρους της Ε.Ε., φράση που χρησιμοποιήθηκε από τον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Δένδια για να περιγράψει τις ελληνικές προσδοκίες.

Συγκεκριμένα, πρώτον, προβλέπεται ότι η θετική ατζέντα παραμένει στο τραπέζι αλλά υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα επιδείξει ετοιμότητα για μια ειλικρινή συνεργασία με την Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της, αλλά και θα επιλύσει τις διαφορές της μέσα από τον διάλογο και σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο.

Δεύτερον, η έκθεση Μπορέλ περιλαμβάνει σαφή αναφορά στα γεγονότα του Μαρτίου του 2020 στον Έβρο, καθώς επίσης και αποστροφή η οποία αναγνωρίζει ότι η Τουρκία με ενεργό τρόπο ενθάρρυνε μετανάστες και πρόσφυγες να παραβιάσουν τα σύνορα της Ε.Ε., τα οποία συμπίπτουν με τα Ελληνικά. Τονίζεται, μάλιστα, ότι η συγκεκριμένη απόπειρα έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την Κοινή Δήλωση Ε.Ε-Τουρκίας του 2016.

Τρίτον, η έκθεση Μπορέλ περιλαμβάνει αναφορά στο Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, το οποίο παραβιάζει τα νόμιμα δικαιώματα των νησιών στις θαλάσσιες ζώνες τους, στις παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από την Τουρκία, στις υπερπτήσεις κατοικημένων νησιών, στις απειλές με ναυτικές ασκήσεις και στην επιθετική ρητορική αξιωματούχων της τουρκικής κυβέρνησης.

Τέταρτον, η έκθεση Μπορέλ παραπέμπει και στην κρίση του «Ορούτς Ρέις» με τρόπο, ο οποίος δικαιώνει τις ελληνικές θέσεις.

Πέμπτον, γίνεται αναφορά στις επιλογές που μπορεί να αξιοποιηθούν, εφόσον η Τουρκία επιλέξει εκ νέου τον δρόμο της παραβατικής συμπεριφοράς και της κλιμάκωσης.

Έκτον, υφίσταται αναφορά στις διερευνητικές. Στην έκθεση Μπορέλ επισημαίνεται, σε αυτό το πλαίσιο, ότι η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών (υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ) πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω διαλόγου, διαπραγματεύσεων καλή τη πίστη και σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).

Και έβδομον, γίνεται αναφορά στη διακοπή των επιστροφών προς την Τουρκία από τα ελληνικά νησιά που είναι υποχρέωσή της βάσει της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε.-Τουρκίας του 2016. Ζητείται, μάλιστα, η άμεση επανεκκίνηση της διαδικασίας επιστροφών των σχεδόν 1.500 μεταναστών που βρίσκονται στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και τα αιτήματά τους έχουν απορριφθεί μετά την ολοκλήρωση όλων των νομικών ενεργειών που απαιτούνται (εφέσεις).

Στο πλαίσιο της θετικής ατζέντας δίνονται αρκετά κίνητρα στην Τουρκία να αποκτήσει μια πιο εποικοδομητική στάση. Η κορωνίδα της θετικής ατζέντας είναι η τελωνειακή ένωση αλλά και η δυνατότητα ενίσχυσης των οικονομικών δεσμών. Η Ε.Ε. σε αυτό το σκέλος ακολουθεί τακτική καρότου και μαστιγίου.

Συγκεκριμένα στην έκθεση περιλαμβάνονται εναλλακτικά περιοριστικά μέτρα, ανάμεσα στα οποία κυρώσεις σε τομείς όπως η ενέργεια, εφόσον η Τουρκία επιμένει σε μονομερείς και προκλητικές δράσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι τομεακές κυρώσεις αποτελούσε πάγιο αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης.

Ανάμεσα στις κυρώσεις περιλαμβάνονται ο περιορισμός της οικονομικής συνεργασίας Ε.Ε. –Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων δραστηριοτήτων ευρωπαϊκών τραπεζών, πρόσθετα μέτρα στον τομέα της ενέργειας και σε σημαντικούς τομείς της τουρκικής οικονομίας.

Στην έκθεση Μπορέλ υπάρχει αναφορά και στο Κυπριακό, με τρόπο ο οποίος προφανώς δεν ικανοποιεί τη Λευκωσία, αν και επισημαίνεται πως η μη επίλυση του Κυπριακού παραμένει σοβαρός σκόπελος στην προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων της Ε.Ε με την Τουρκία.

Στα συμπεράσματα της έκθεσης Μπορέλ υπάρχει αναγνώριση του εύθραυστου χαρακτήρα της κατάστασης που επικρατεί στις Ευρωτουρκικές σχέσεις. Επισημαίνεται ότι παρά τα θετικά βήματα, απαιτείται χρόνος για να αξιολογηθεί αν η αποκλιμάκωση είναι διαρκής και αξιόπιστη. Ως εκ τούτου, οι διάφορες επιλογές, τόσο οι θετικές όσο και οι αρνητικές, διέπονται από τις αρχές της αιρεσιμότητας, αντιστρεψιμότητας και αναλογικότητας.

Τα παραπάνω σημεία φαίνεται να ικανοποιούν την κυβέρνηση για σύνδεση της συμπεριφοράς της Τουρκίας με τα όποια κέρδη της θετικής ατζέντας.

Αυτή η διττή προσέγγιση, στην οποία όλες τις προηγούμενες ημέρες η κυβέρνηση είχε επενδύσει ρητορικά, ουσιαστικά οδηγεί σε αποφάσεις που θα είναι μετρημένες, σταδιακές και αναστρέψιμες σε περίπτωση που επαναλάβει μονομερείς ενέργειες. Πρακτικά, με βάση τουλάχιστον τις διατυπώσεις που χρησιμοποιούνται στην έκθεση, η ποιότητα της σχέσης της Τουρκίας με την Ε.Ε θα εξαρτάται από τη στάση που θα κρατήσει η Άγκυρα σε βάθος χρόνου.

Βασίλης Νέδος
Καθημερινή