Η Δίκη των Αθηναίων Στρατηγών στα 406 π.Χ.

Οi Αθηναίοι συγκρούονται στη θάλασσα με τους Σπαρτιάτες. Αρχηγός των Σπαρτιατών ο Καλλικρατίδας. Τόπος σύγκρουσης ανατολικά από το ακρωτήρι Μαλέας της Λέσβου και συγκεκριμένα στα μικρά νησιά Αργινούσες· ανάμεσα Λέσβου και Μικράς Ασίας
Λόγω κακοκαιρίας, οι Αθηναίοι είναι προσορμισμένοι στις .......

Αργινούσες. Έχουν έλθει στη Λέσβο για να βοηθήσουν τον Αθηναίο Κόνωνα που έχουν στριμώξει οι Σπαρτιάτες, όταν αντιλαμβάνονται το στόλο του Καλλικρατίδα, που παρά την μικρότερη αριθμητική ισχύ προσπαθεί να τους εγκλωβίσει.

Προσπερνώ τη διαδικασία της φονικής μάχης και τις λεπτομέρειές της και έρχομαι στο αποτέλεσμα που είναι η νίκη των Αθηναίων και ο θάνατος του Καλλικρατίδα από πνιγμό.

Μετά τη μάχη, οι στρατηγοί Αθηναίοι, δίνουν εντολές κατά τα ειωθότα για την περισυλλογή ναυαγών, τραυματιών αλλά και ‘’ναυαγίων προς επισκευήν’’. Οι τριήραρχοι Θρασύβουλος και Θηραμένης ανέλαβαν το επίπονο αυτό έργο, με 47 πλοία. Οι αντίξοες όμως καιρικές συνθήκες· καταιγίδες, άνεμος δυνατός και τρομερή θαλασσοταραχή ή κατά άλλους και η αδικαιολόγητη καθυστέρηση δεν επέτρεψαν την επιτυχή περισυλλογή των νεκρών. Έτσι οι τριήρεις, επιστρέφουν άπρακτες και σπεύδουν μαζί με τον υπόλοιπο αθηναϊκό στόλο για να βοηθήσουν τον Κόνωνα, που όπως είπαμε αυτός ήταν και ο πρωταρχικός σκοπός του ταξειδιού.

Στο γυρισμό στην Αθήνα, οι Στρατηγοί, έδωσαν στην Εκκλησία του Δήμου τις δέουσες εξηγήσεις. Αυτές επιβεβαιώθηκαν με έγγραφες αναφορές των τριηράρχων που είχαν αναλάβει το έργο διάσωσης τραυματιών και περισυλλογής των νεκρών. Στην αρχή, οι τεκμηριωμένες εξηγήσεις των στρατηγών έγιναν με ηρεμία αποδεκτές. Αργότερα όμως οι συγγενείς των θυμάτων εξεγέρθηκαν και εστράφηκαν κατά των στρατηγών, και στη συνέχεια οι τριηράρχες υπαναχώρησαν, παρα τις αρχικές τους δηλώσεις. Ιδιαίτερα ο Θηραμένης, παίζοντας διπλό ρόλο, προφανώς για να απομακρυνθούν οι ευθύνες απ’ αυτόν. Άρχισαν μακρές δίκες, κατά τις οποίες δημαγωγοί κατήγοροι, κατάφεραν να εξουδετερώσουν ακόμα και τους αυτόπτες μάρτυρες υπεράσπισης. Ακολούθησε η καθαίρεση και η εις θάνατον καταδίκη των στρατηγών:

«Επεί ουκ ανείλοντο τους αρίστους γενομένους εν τη μάχη». Ξενοφώντος Ελληνικά.

(Επειδή δεν μάζεψαν τους ηρωικούς νεκρούς).

Απ’ αυτούς δηλαδή τους στρατηγούς, οι δυό καταφέρνουν να διαφύγουν τη σύλληψη και από τους υπόλοιπους οκτώ, οι έξι θανατώνονται. «και απέθανον οι έξ παρόντες δια του συνήθους τρόπου του θανάτου ήτοι πιόντες κώνειον. Και εδημεύθη η περιουσία αυτών». (Παπαρηγόπουλος 1860).

Στις δίκες ο αγώνας ήταν σκληρός. Από τη μια μεριά, οι τεκμηριωμένες αποδείξεις της αθωότητας. (Γι’ αυτό και ο φιλόσοφος Σωκράτης, που ήταν ανάμεσα στους δικαστές ‘‘ου συγκατένευσεν’’, δηλαδή δεν συνεφώνησε με την απόφαση καταδίκης). Από την άλλη η οργή των συγγενών των θυμάτων και οι δημαγωγοί κατήγοροι που δεν άφηναν την ορθή απόφαση να βρεί το δρόμο της, αλλά και εκείνοι που φρόντιζαν να εκμεταλλευτούν τα θλιβερά γεγονότα για να προσπορίσουν με τον ένα ή άλλο τρόπο προσωπικά οφέλη. Όλα όμως παραμερίστηκαν, δικαιολογίες δεν ελήφθησαν υπ΄ όψιν, αλλά επεκράτησε και υπερίσχυσε το: «Ασχετα με οποιαδήποτε δικαιολογία, τους νεκρούς δεν τους περισυλλέξατε, δεν τους φροντίσατε δεν τους τιμήσατε. Και όποιος με αυτό τον τρόπο δεν τιμά τους υπέρ πατρίδας πεσόντας είναι ένοχος εσχάτης προδοσίας προς τις ηθικές αξίες του γένους».
Και έτσι καταδίκασαν τους στρατηγούς σε θάνατο*.

Τους κατεδίκασαν άσχετα με τις δικαιολογίες.

Δεν θα σχολιάσω το δίκαιο ή όχι της απόφασης. Εκείνο όμως που θέλω να τονίσω είναι ότι το ισχυρό αίσθημα ευθύνης για τον σεβασμό και περισυλλογή των νεκρών, παρέκαμψε κάθε ενέργεια που θα οδηγούσε στην απαλλαγή καταλογισμού ευθυνών.

* Οι Αθηναίοι εύκολα υπαναχωρούσαν στις αποφάσεις τους. Και σε αυτήν γρήγορα, αλλά αργά μετάνοιωσαν και αναίρεσαν και τιμώρησαν τους δικαστές εκείνης της απόφασης. Αλλά ήταν πλέον αργά.

Βοηθήματα
1) Ιστορία Ελληνικού¨Εθνους, Εκδοτική Αθηνών
2) Ιστορία Ελληνικού Εθνους Κ.Παπαρρηγόπουλου, Εκδ. Παυλίδου 1860

γιάννης κορναράκης του μάνθου
ΕΒΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΑ