Η ονοματοδοσία μιας οδού στην Θεσσαλονίκη

"...Τοιουτοτρόπως αν εσείς δηλούτε εν τη επιστολή σας οτι τα στρατευματα σας κατέλαβον όλην την χώραν κειμένην ανατολικώς και βορειανατολικώς της Θεσσαλονίκης αφού εξεδίωξαν τας δυνάμεις του εχθρού, εγώ δύναμαι να σας αποδείξω όχι μόνον ότι ιδικοί σας στρατιώται ήσαν εκείνοι οι οποιοι πολέμησαν πράγματι τον κοινόν εχθρόν και τον εξεδίωξαν απο τας εν λόγω χώρας, αλλά και ότι τα στρατευματα σας ευρον αύτας τελείως απηλλαγμένας πάσης εχθρικής δυνάμεως κατά την προς νότον προέλασις αυτών".
Βρισκόμουν στην Θεσσαλονίκη απο το Σάββατο και συμμετείχα με μεγάλη ευχαρίστηση (και μετά από πολλά χρόνια είναι η αλήθεια) στις γιορτές της πόλης τόσο για την απελευθέρωση της στις 26 Οκτωβρίου 1912 (ημέρα που γιορτάζει και ο πολιούχος της Άγιος Δημήτριος), όσο και στην μεγάλη παρέλαση για την νίκη των τιμημένων ελληνικών όπλων κατά των Ιταλών το 1940.

Οφείλω όμως να υπογραμμίσω μια ιστορική αδικία που κατά την γνώμη μου, συμβαίνει στην ονοματοδοσία των κεντρικών οδών της Μακεδονικής πρωτεύουσας. Δύο κεντρικές οδοί της πόλης που παλαιότερα ονομάζονταν Βασιλέως Κωνσταντίνου Β΄ και πρίγκιπος Νικολάου, έχουν μετονομαστεί σε Λεωφόρο Νίκης και Αλεξάνδρου Σβώλου αντίστοιχα. Αυτό δείχνει κατά την γνώμη μου έλλειψη εντιμότητας και ιστορικής ευαισθησίας από την πλευρά της Ελληνικής Πολιτείας. Για τον -τότε- διάδοχο Κωνσταντίνο που, καλώς η κακώς, μπήκε ελευθερωτής και επικεφαλής του Ελληνικού στρατού στην πόλη, γνωρίζουμε οι περισσότεροι και δεν χρειάζεται να επεκταθώ.

Θα αναφερθώ όμως στην μεγάλη προσφορά του πρίγκιπα Νικόλαου κατά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Συγκεκριμένα ο πρίγκιπας Νικόλαος ανέλαβε το κρίσιμο αξίωμα του πρώτου στρατιωτικού διοικητή της Θεσσαλονίκης. Ο ρόλος του ήταν ιδιαίτερα κρίσιμος, καθώς στην μόλις απελευθερωθείσα πόλη επικρατούσε αναβρασμός και αναταραχή από τις καταιγιστικές εξελίξεις, αλλά ταυτόχρονα στάθμευαν και δύο Βουλγαρικοί λόχοι που τους είχε επιτραπεί να καταλύσουν για να "ξεκουραστούν". Οι Βούλγαροι για να εξασφαλίσουν την αδεια παραμονής των λόχων αυτών, είχαν επικαλεστεί την δικαιολογία ότι στις δύο αυτές μονάδες υπηρετούσαν οι πρίγκιπες του Βουλγαρικού Θρόνου. Οι Βούλγαροι στρατιώτες που βρίσκονταν στην πόλη δημιουργούσαν συνεχώς προστριβές και επεισόδια στις Ελληνικές Αρχές.

Η θέση του πρίγκιπα Νικολάου ως στρατιωτικού διοικητή ήταν λεπτή και αρκετά δύσκολη καθώς οφειλε να χειριστεί προβλήματα που αφορούσαν τον μεγάλο συμμαχο της Ελλάδας στον Βαλκανικό πόλεμο, με στόχο την διευθέτηση τους χωρίς να εξοργιστούν οι Βούλγαροι αλλά και χωρίς να αμφισβητείται η ελληνική κυριαρχία στην Θεσσαλονίκη. Ο κύριος αντίπαλος του ήταν ο Βούλγαρος στρατηγός Χασσαψήεφ. Για την μονομαχία αυτή θετικές πληροφορίες μας παρέχει ο ανταποκριτής των TIMES στα Βαλκάνια Kρόφορντ Πράις. Σε μια από τις επιστολές του ο πρίγκιπας Νικόλαος απαντά στις υστερόβουλες, όπως αποδείχθηκε, αιτιάσεις του Βούλγαρου στρατηγού:

"...Τοιουτοτρόπως αν εσείς δηλούτε εν τη επιστολή σας οτι τα στρατευματα σας κατέλαβον όλην την χώραν κειμένην ανατολικώς και βορειανατολικώς της Θεσσαλονίκης αφού εξεδίωξαν τας δυνάμεις του εχθρού, εγώ δύναμαι να σας αποδείξω όχι μόνον ότι ιδικοί σας στρατιώται ήσαν εκείνοι οι οποιοι πολέμησαν πράγματι τον κοινόν εχθρόν και τον εξεδίωξαν απο τας εν λόγω χώρας, αλλά και ότι τα στρατευματα σας ευρον αύτας τελείως απηλλαγμένας πάσης εχθρικής δυνάμεως κατά την προς νότον προέλασις αυτών".

και λίγο πιό κάτω:

"...εάν την κατάληψιν χώρας τινός μετά την μάχην προς τον εχθρόν αποκαλείτε "ξεφύτρωμα", τότε πως θα είσασταν διατεθειμένο να χαρακτηρίσετε την λαθραίαν είσοδον Βούλγαρων στρατιωτών εις τα χωρία τα κείμενα βορείως του Γενιτσέ-Βαρδάρ? Επαναλαμβάνω ότι δεν ενηργήθη καμμία κίνησις υφ΄ημών έξω της ζώνης την οποίαν έχωμεν καταλάβει, είτε προς την διευθυνσιν του Κιλκίς η της Δράμας..."

Ο Κρόφορντ Πράις αναφέρει για τον πρίγκιπα "...πράγματι δεν είνε υπερβολή εάν είπωμεν ότι η Ελλάς οφείλει ευγνωμοσύνη εις την Α. Βασ. Υψηλότητα δια την διπλωματικήν δεξιότητα, μεθ΄ης εχειρίσθη τα πολλά δύσκολα προβλήματα, όσα ανεφύησαν κατά την διάρκειαν της διπλής κατοχής της Θεσσαλονίκης..."

Αλλά η μεγαλύτερη εθνική προσφορά του πρίγκιπα Νικολάου ήταν, ότι αυτός πρώτος βολιδοσκόπησε τον πρίγκιπα αλέξανδρο της Σερβίας για την πιθανότητα Ελληνο-σερβικής προσέγγισης πριν τον δευτερο Βαλκανικό πόλεμο που έμοιαζε επικείμενος. Αυτός ήταν ο πρώτος έλληνας επίσημος που έκανε τις πρώτες επιτυχημένες επαφές που οδήγησαν στην υπογραφή της περίφημης Ελληνο-σερβικής συμμαχίας που στρεφόταν κατά της Βουλγαρίας.

Η Πολιτεία λοιπόν έκρινε ότι ήταν σωστότερο να αλλάξει την ονομασία της εν λόγω οδού σε "Αλεξάνδρου Σβώλου". Ο Αλέξανδρος Σβώλος έζησε κυρίως στην Αθήνα, συνέδεσε το όνομα του με την αντίσταση κατά του Μεταξά και την προσχώρηση του στο ΕΑΜ ως πρόεδρος της Π.Ε.Ε.Α. , ενώ εξελέγει μεταπολεμικά βουλευτής Θεσσαλονίκης με το Πλαστηρικό Ε.Π.Ε.Κ.

Τα συμπεράσματα δικά σας.......

Βασική πηγή

-Κρώφορντ Πράις, Οι Βαλκανικοί αγώνες, εκδόσεις Εκάτη
http://istorikathemata.blogspot.com/2009/10/blog-post_29.html