Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων

• Δημήτρης Ζιαμπάρας

Και μόνο ο τίτλος υποδηλώνει την απέραντη σύγχυση. Καταρχήν ορθά το «Εθνικής Παιδείας» μετατράπηκε σε σκέτο «Παιδείας» διότι δυστυχώς οτιδήποτε εθνικό παραπέμπει σε εθνικιστικούς συνειρμούς, είτε χουντικής εμπνεύσεως, είτε νεοελληνικής φαντασιοπληξίας, είτε παταγώδους αποτυχίας εθνικών σχεδιασμών και μεταρρυθμίσεων δεκαετίες τώρα. Από την άλλη πλευρά, η Παιδεία δεν μπορεί να είναι ξεκομμένη από συγκεκριμένη πολιτιστική αναφορά, κάθε κοινωνία έχει διαφορετικό πρότυπο πολίτη. Άλλο ο Αμερικανός, άλλο ο Αφγανός και άλλο ο Έλληνας πολίτης. Άλλος ο πολίτης ενός Αντιπροσωπευτικού Συστήματος, άλλος ενός Αυταρχικού Πολιτεύματος και άλλος μιας πραγματικής Δημοκρατίας. Έχουν τρεις τελείως διαφορετικές απόψεις για την ερμηνεία του κόσμου. Άρα η παιδεία κάθε τόπου είναι διαφορετική για την διαιώνιση του πολιτισμού του και την ιστορική του συνέχεια. Αυτή η διαφορετικότητα πρέπει με κάποιο τρόπο να υποδηλώνεται: Υπουργείο ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Παιδείας, λοιπόν.

Παιδεία σημαίνει κυρίως καλλιέργεια και λιγότερο μόρφωση. Καλλιέργεια σημαίνει την ερωτική ετοιμότητα του ανθρώπου απέναντι στον Άλλον και στην Αλήθεια. Η Αλήθεια έχει χαρακτήρα πάντοτε υποκειμενικό και συλλογικό, άρα είναι άρρηκτα δεμένη με τον εκάστοτε πολιτισμό. Μόρφωση σημαίνει τις εξειδικευμένες γνώσεις επί κάποιου τομέα του επιστητού οι οποίες αποκτώνται κυρίως στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και προσδίδουν στον άνθρωπο περισσότερο επαγγελματική και λιγότερο προσωπική ταυτότητα. Όλοι ξέρουμε ανθρώπους μορφωμένους, αλλά ακαλλιέργητους και τούμπαλιν.

Πηγές καλλιέργειας του ανθρώπου είναι τρεις: η Οικογένεια, η Εκπαίδευση και ο κοινωνικός Περίγυρος. Στην Οικογένεια κυρίαρχο ρόλο παίζει η μητέρα ανεξάρτητα από την μόρφωσή της, ο ψυχολογικός δεσμός της μητέρας με το παιδί είναι αναντικατάστατος και υπεύθυνος για την λογική συγκρότηση του ανθρώπου. Στην Εκπαίδευση ο άνθρωπος μαθαίνει να μετέχει σε ευρύτερα σχήματα από αυτά της οικογένειας και να διδάσκεται τα ελάχιστα που απαιτείται να γνωρίζει ένας εκκολαπτόμενος πολίτης, κυρίαρχο ρόλο σε αυτή την διαδικασία έχει φυσικά ο Εκπαιδευτικός και όχι η υλικοτεχνική υποδομή. Ο Περίγυρος, είτε επαγγελματικός, είτε προσωπικός, θέτει τα κριτήρια για την συνεχή επιμόρφωση και προσαρμογή του ανθρώπου στις νέες εξελίξεις, κυρίαρχος ρόλος εδώ αποδίδεται στους επαγγελματικούς φορείς και στην Τηλεόραση.

Το «δια βίου μάθησης» στον τίτλο του Υπουργείου αποτελεί αναπόσπαστο εννοιολογικό μέρος της Παιδείας και η επανάληψή του αποτελεί πλεονασμό. Ο λόγος που σήμερα τα παιδιά δεν έχουν το επίπεδο της καλλιέργειας άλλων γενεών δεν είναι η σημερινή κακή εκπαίδευση, αλλά η έλλειψη υγιούς οικογενειακού περιβάλλοντος λόγω μη επαρκούς παρουσίας της μητέρας σε συνδυασμό με την επιρροή μιας ανεξέλεγκτης τηλεόρασης. Στην νεότερη Ελλάδα ποτέ δεν είχαμε καλή εκπαίδευση, διότι δεν είχαμε ποτέ ξεκάθαρο κοινωνικό όραμα. Παλαιότερα περάσαμε μάλιστα πολλές εκατονταετίες χωρίς καθόλου επίσημη εκπαίδευση. Δεν κινδυνεύσαμε όμως ποτέ να εξαφανισθούμε πολιτιστικά, τουλάχιστον μέχρι τώρα.

Αρμοδιότητες λοιπόν ενός Υπουργείου Ελληνικής Παιδείας αποτελούν: το ξεκαθάρισμα του οράματος του ιδανικού Έλληνα πολίτη, η οικογένειά του, η προσωπική εξέλιξή του, η τηλεόρασή του και η εκπαίδευσή του (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και επαγγελματική). Έτσι, θα έπρεπε να υπάρχουν τρία ξεχωριστά υφυπουργεία με τις εξής αρμοδιότητες:
α) Υφυπουργείο Οικογένειας, το οποίο θα φροντίζει την σταθερότητα της Ελληνικής οικογένειας. Αυτό σημαίνει την ευθύνη του Οικογενειακού Δικαίου και του Οικογενειακού Δικαστή, την παροχή ηθικών και οικονομικών κινήτρων σε χαμηλόμισθες μητέρες να τεκνοποιούν στις γόνιμες ηλικίες των 20-25 ετών, να βοηθιούνται μετέπειτα έμπρακτα οι μητέρες να επιτελούν τον ρόλο τους ως μάνες και σύζυγοι, να διορίζονται σε προνομιούχες θέσεις του δημοσίου κυρίως μητέρες και όχι άνδρες κ.λπ.
β) Υφυπουργείο Τηλεόρασης, το οποίο θα βάλει μια τάξη στο σημερινό χάος και θα θέσει συγκεκριμένα ποιοτικά κριτήρια ανάληψης κρατικής διαφήμισης.
γ) Υφυπουργείο Εκπαίδευσης, Πρωτοβάθμιας - Δευτεροβάθμιας - Επαγγελματικής. Έμφαση πρέπει να δοθεί στον Εκπαιδευτικό και σε ολιγάριθμες (περίπου 12μελής) τάξεις, ώστε να ευνοείται η προσωπική σχέση μεταξύ διδάσκοντος και διδασκομένων. Ο Έλληνας μαθαίνει κυρίως μέσα από την σχέση, γι’ αυτό οι επενδύσεις σε υλικοτεχνική υποδομή έχουν μικρή απόδοση σε εμάς. Οι Επαγγελματικοί φορείς στην Ελλάδα έχουν αποδείξει ότι δεν είναι ικανοί λόγω συντεχνιακής νοοτροπίας να θέσουν συγκεκριμένα κριτήρια επιμόρφωσης, δεοντολογίας και επαγγελματικής εξέλιξης των μελών τους, γι’ αυτό αυτές οι διαδικασίες πρέπει να επιτελούνται κεντρικά σε επίπεδο υπουργείου όπως οι Πανελλαδικές εξετάσεις.

Η Τριτοβάθμια εκπαίδευση, ιδιωτική ή δημόσια, έχει να κάνει κυρίως με την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας παρέχοντας εξειδικευμένη γνώση, πρώτον σε τομείς που έχει ανάγκη η ΑΓΟΡΑ και δεύτερον σε τομείς που χρειάζονται στην κοινωνία για την αυτοσυνειδησία της. Το κύριο ζητούμενο της Κοινωνίας από τα πανεπιστήμια είναι η Έρευνα και μετέπειτα έρχεται η Διδασκαλία. Άρα η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση θα έπρεπε να είναι στις αρμοδιότητες του υπουργείου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας.

Η καλλιέργεια της Ορθόδοξης Θρησκευτικής Συνείδησης στην εκπαίδευση είναι απαραίτητη για όσους το επιθυμούν για τους ίδιους ακριβώς λόγους που επιβάλλεται η διδασκαλία της Ελληνικής ιστορίας και όχι της οποιασδήποτε ιστορίας. Η Ορθοδοξία αποτελεί τον πολιτιστικό μας θεματοφύλακα. Η Εκκλησία όπως και η Τέχνη είναι αυτές που προσπαθούν να δώσουν νόημα στην τραγική ανθρώπινη ζωή, παραπέμποντας στο αιώνιο και αναλλοίωτο, σε αντίθεση με την Επιστήμη και την Φύση που εστιάζουν στο επιστητό και στο εφήμερο. Κάνεις δεν εμφανίσθηκε να αμφισβητεί την συμβολή της Τέχνης στην ζωή μας, ενώ πολλές είναι οι φωνές αμφισβήτησης για την συμβολή της Εκκλησίας.

Ο βασικός λόγος των αμφισβητήσεων δεν είναι η μηδενιστική άποψη περί της πλασματικής ανάγκης μας για νόημα, διότι τότε θα απέρριπταν και την Τέχνη, και φυσικά δεν θα αναζητούσαν αφελείς ανατολίτικες ή δωδεκαθεϊστικές δοξασίες. Ο βασικός λόγος των αμφισβητήσεων είναι ότι η Εκκλησία δεν εστιάζει στο θείο έργο της: να δώσει ελπίδα και νόημα στην ζωή μας, αλλά εμμένει στο να αξιώνει ΚΑΙ κοσμική παρέμβαση: από ανούσιες φιλανθρωπίες εντυπωσιασμού, οι οποίες δεν έχουν καμιά σχέση με την ελπίδα που αναζητάμε από αυτήν, μέχρι να αρθρώνει λόγο πολιτικό (έως και χρηματοοικονομικό) επί παντός επιστητού. Μόνο ένας τρόπος υπάρχει η Εκκλησία να πείσει ότι ασχολείται μόνο με την ελπίδα που όλοι αποζητάμε από αυτήν: να απεκδυθεί της Περιουσίας της. Άλλωστε ο όρος Εκκλησιαστική Περιουσία είναι από μόνος του αντιφατικός.

Τα θρησκεύματα σε μια νεωτερική κοινωνία όπως αυτή που ζούμε (είτε μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει) δεν αποτελούν μεταφυσικούς κοινωνικούς άξονες αλλά θρησκευτικές ιδεολογίες. Μέχρι λοιπόν ως κοινωνία να μεταβούμε σε ένα μετανεωτερικό σχήμα που να μας ταιριάζει καλύτερα, όλα τα θρησκεύματα πρέπει να υπαχθούν στο Υπουργείο Εσωτερικών και να αντιμετωπισθούν όπως ακριβώς αντιμετωπίζονται οι διάφορες διοικητικές υπηρεσίες. Όσον αφορά την Εκκλησία της Ελλάδος, οι Μητροπόλεις της πρέπει να αντιμετωπίζονται ως Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), με την στελέχωση των Ενοριών και των Μητροπόλεων να γίνεται με Εκλογές από το ίδιο το σώμα της Εκκλησίας. Είναι ο μόνος τρόπος η Εκκλησία να ταρακουνηθεί (με την μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια και για την Πολιτεία και για την Εκκλησία) και να επιτελέσει το έργο που έχουμε ανάγκη περισσότερο από ποτέ.

Ο Δημήτριος Μ. Ζιαμπάρας είναι Δικηγόρος, ΜΒΑ, DiplEng.