Βαλκάνια ώρα μηδέν;

 http://kostasxan.blogspot.com/

H αναγέννηση του εθνοτικού αυτονομισμού στην "Ενωμένη Ευρώπη"
15.08.2010
Του Pyotr Iskenderov
Νέες σοβαρές διενέξεις μεταξύ εθνοτήτων είναι σε εξέλιξη στην Ευρώπη, καθώς η τελευταία προσπαθεί να αντιμετωπίσει την παγκόσμια οικονομική κρίση. Πολλές από τις διενέξεις αυτές χρονολογούνται από αιώνες, αλλά το ίδιο το γεγονός ότι η αναγέννηση των εθνοτικών αυτονομιστικών τάσεων στην Ευρώπη παρατηρείται την εποχή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Προφανώς, η διεύρυνση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ δεν έφερε την επιθυμητή σταθερότητα στην Ευρώπη, ούτε αποκλείει την επανάληψη των φαινομένων που ίσως να αποτελούσαν κοινοτοπία τον 19ο αιώνα, αλλά φαντάζουν ύποπτες και ανάρμοστες σε μια ενωμένη Ευρώπη που υπερηφανεύεται για ένα κοινό νόμισμα. Η αλήθεια που πρέπει να αντιμετωπίσουν τώρα οι Ευρωπαίοι είναι ότι οι συγκρούσεις -- που δεν επιδέχονται λύσης εντός του υφιστάμενου νομικού πλαισίου, κυρίως λόγω της κατάστασης που διαμορφώθηκε μετά την περιβόητη υπόθεση του Κοσόβου --υπονομεύουν τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.


Πρόσφατα, στις 3 Αυγούστου, στις συζητήσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το Κόσοβο, υπογραμμίστηκε για μια ακόμη φορά το χάσμα μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και της αδυναμίας του κορυφαίου διεθνούς οργανισμού να λάβει αποφάσεις που θα αποτελούν σαφή μηνύματα προς τη διεθνή κοινότητα. Τώρα, ο ΟΗΕ βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα εξίσου ανησυχητικό ιστορικό πρόβλημα καθώς στην Ουγγαρία τρεις οργανώσεις που συνδέονται με τη Δημοκρατική Ένωση των Ούγγρων στη Ρουμανία υπέβαλαν έκθεση στα Ηνωμένα Έθνη, κατηγορώντας το Βουκουρέστι για παραβιάσεις των δικαιωμάτων της ουγγρικής μειονότητας σε όλα τα επίπεδα. Οι ενώσεις απαιτούν ειδικό νομικό καθεστώς που θα είναι σύμφωνο προς την ευρωπαϊκή νομοθεσία -- δηλαδή την de facto αυτονομία -- για τις περιφέρειες της Ρουμανίας που κατοικούνται σχεδόν αποκλειστικά από εθνοτικές ομάδες Ούγγρων. Η έκθεση αναφέρει ότι 1.500.000 Ούγγροι στη Ρουμανία δεν έχουν καμία πρόθεση να αποποιηθούν του δικαιώματός τους για εθνική ταυτότητα και πατρίδα. Η Επιτροπή του ΟΗΕ για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων έχει θέσει την εξέταση του εγγράφου στην ημερήσια διάταξή της και τώρα στον ορίζοντα διαφαίνεται και η έναρξη συζητήσεων σε υψηλότερο επίπεδο, ίσως με τη συμμετοχή της Αυστρίας, της Σερβίας, της Σλοβακίας, της Σλοβενίας και της Κροατίας.

Σύμφωνα με την έκθεση, οι Ούγγροι της Ρουμανίας αντιμετωπίζονται ως δεύτερης κατηγορίας πολίτες. Αν και αποτελούν σχεδόν το 80% του πληθυσμού σε ορισμένες περιοχές της χώρας, οι Ούγγροι εκπροσωπούνται στο επίπεδο του ανώτατου όριου του 20% που προβλέπει το σύνταγμα της Ρουμανίας στους αντίστοιχους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η έκθεση περιέχει επίσης μομφές για οικονομικής φύσης διακρίσεις εναντίον των αρχών κάποιων περιοχών της Ρουμανίας όπου κατοικούν Ούγγροι, αναφέροντας ότι παραμένουν υπανάπτυκτες σε σύγκριση με τις υπόλοιπες επαρχίες της χώρας,ενώ οι σημαντικότεροι φυσικοί τους πόροι, όπως το αλάτι και το μεταλλικό νερό, τελούν υπό τον έλεγχο της ρουμανικής κυβέρνησης.

Το πρόβλημα της ουγγρικής μειονότητας στη Ρουμανία είναι ιστορικό. Χρονολογείται από την κατάρρευση της Αυστροουγγαρίας, της οποίας η ήττα στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο είχε ως αποτέλεσμα την αναθεώρηση των ευρωπαϊκών συνόρων. Όπως ορίστηκε από τη συνθήκη του Τριανόν του 1920, το έδαφος της Ουγγαρίας μειώθηκε κατά 72% και κατά συνέπιεια και ο πληθυσμός της, κατά 64%: από 21 εκατομμύρια που ήταν πριν έγινε λιγότερο από 8 εκατομμύρια. Περίπου το 1/3 των Ούγγρων -- 3,3 από τα 10,7 εκατομμύρια πολίτες -- έπρεπε να δεχθεί ότι οι περιοχές όπου ζούσε δεν θα ανήκαν πλέον στην Ουγγαρία. Από τότε, πάνω από 1,5 εκατομμύρια Ούγγροι ζουν στην Τρανσυλβανία της Ρουμανίας και περιοδικά διαμαρτύρονται για την πίεση που τους ασκείται από την κυβέρνηση της χώρας. Η στάση αυτή θα μπορούσε να αποδοθεί εν μέρει στον εθνοτικό παράγοντα, αφού η εξέγερση του 1989 κατά του κομμουνιστή ηγέτη της Ρουμανίας Ν. Τσαουσέσκου ξεκίνησε στην Τιμισοάρα της Τρανσυλβανίας. Επομένως, η δυσαρέσκεια που εκφράζεται σήμερα από τις ουγγρικές οργανώσεις στη Ρουμανία είναι μια εκδήλωση που χρονολογείται από παλιότερα.

Ωστόσο, στην πραγματικότητα το συγκεκριμένο πρόβλημα αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη τάση. Οι ισχυρισμοί που εκφράστηκαν από τις ουγγρικές οργανώσεις στη Ρουμανία και τα αιτήματά τους αναπαράγουν τα προγράμματα που αδιάκοπα κυκλοφορούν τα τελευταία χρόνια οι ηγέτες των αλβανικών κοινοτήτων της ΠΓΔΜ, της Νότιας Σερβίας, του Μαυροβουνίου και άλλων. Οι Αλβανοί ηγέτες στις παραπάνω περιοχές, από την πλευρά τους, ακολουθούν το παράδειγμα των "αδελφών" τους του Κοσόβου. Και το φαινόμενο του ντόμινο που προκλήθηκε από αποσχιστικές τάσεις στο Κόσοβο εξελίσσεται και εξαπλώνεται πέρα από τα όρια της περιοχής των Βαλκανίων.

Οι τρέχουσες εξελίξεις αναμφίβολα έχουν γεωπολιτική διάσταση. Η Ουγγαρία και η Ρουμανία είναι μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, δύο συμμαχιών που κατά κανόνα δεν ευνοούν τις διχόνοιες στις τάξεις τους. Ωστόσο, η διαφωνία δεν περιορίζεται στην περίπτωση της ουγγρικής κοινότητας της Ρουμανίας. Οι Ούγγροι στη Σλοβακία και οι Σλοβάκοι στην Ουγγαρία έχουν εμπλακεί σε παρόμοες διενέξεις, που είναι επίσης κληροδοτήματα της συνθήκης του Τριανόν. Το πρόβλημα των Βάσκων αποσταθεροποιεί την Ισπανία και μαρτυρεί μια επίσης παλιά σχέση με τη Γαλλία, η οποία, παρεμπιπτόντως, αντιμετωπίζει και το πρόβλημα των αποσχιστικών τάσεων στην Κορσική. Στην Ιταλία, η οργάνωση Lega Nord -- η Λίγκα του Βορρά, που επιδιώκει ανοιχτά την αυτοδιάθεση των βόρειων περιοχών της χώρας, με τη μορφή της Δημοκρατίας της Παντάνια -- συχνά εκπροσωπείται μέσα στην ιταλική κυβέρνηση. Το Βέλγιο έχει απομείνει με υπηρεσιακή κυβέρνηση λόγω των διαφωνιών μεταξύ της Φλάνδρας και της περιφέρειας της Βαλλονίας. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, υπάρχει η Βόρεια Ιρλανδία και τη Σκωτία, όπου οι αυτονομιστές απολαμβάνουν τη μόνιμη υποστήριξη του πληθυσμού.

Όσο για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, η ανοιχτή πληγή της είναι, φυσικά, το Κυπριακό. Αφού εντάχθηκε στην ΕΕ ως σύνολο, η Κύπρος έχει να αντιμετωπίσει την αυτοαποκαλούμενη "Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου" (ΤΔΒΚ) μέσα στην επικράτειά της. Τα πράγματα περιπλέκονται ακόμα περισσότερο, αφού η "ΤΔΒΚ" αναγνωρίζεται από την Τουρκία, η οποία είναι χώρα του ΝΑΤΟ. Το πρόβλημα της "ΤΔΒΚ" ούτε καν πλησιάζει στη λύση του, ενώ ο θρίαμβος των Τούρκων εθνικιστών που έδειξαν να υποστηρίζουν την ανάπτυξη στενότερων δεσμών με την Τουρκία κατά τις πρόσφατες εκλογές στο βόρειο τμήμα της Κύπρου διεύρυνε το χάσμα μεταξύ της ελληνικής και τουρκικής κοινότητας του νησιού.

Είναι πλέον τετελεσμένο γεγονός ότι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ απέτυχε να εκπληρώσει τις υποσχέσεις για ευρωπαϊκή σταθερότητα και δεν εμπόδισε την αύξηση των εθνοτικών αυτονομιστικών τάσεων που κυριαρχούν σε όλη την Ευρώπη. Εκτός από την πρακτική των διπλών μέτρων και σταθμών που ρητά εμφανίστηκε στην απόφαση του Διεθνούς Δικαστήριου σχετικά με την ανεξαρτησία του Κοσόβου, η αναγέννηση των εθνοτικών αυτονομιστικών τάσεων στην Ευρώπη προέρχεται από τη φανερή έλλειψη υπολογίσιμων πλεονεκτημάτων για πολλά από τα μέλη της συμμαχίας μετά την ένταξή τους σε αυτή. Όχι μόνο χτυπήθηκαν περισσότερο από την παγκόσμια οικονομική κατάρρευση, αλλά κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν και τις δυσκολίες που ανέκυψαν κατά τη διαδικασία υιοθέτησης του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, της Συνθήκης της Λισαβόνας, καθώς και άλλων βασικών θεσμών, την ανεξέλεγκτη διόγκωση της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών, καθώς και τη φανερή δυσμενή διάκριση εις βάρος ορισμένων κρατών μελών της ΕΕ στην Ευρώπη στο επίπεδο της λήψης αποφάσεων. Όλοι αυτοί οι παράγοντες δεν μπορούν παρά να απομυθοποιούν το ιδανικό της ενωμένης Ευρώπης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ορισμένα από τα κράτη-μέλη να είναι απογοητευμένα με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και να στρέφονται όλο και περισσότερο προς την επιλογή της ανεξάρτητης εθνικής βάσης. Αυτό το γεγονός από μόνο του θα μπορούσε να είναι μια ανεκτή κατάσταση. Σε ευρύτερο πλαίσιο, ωστόσο, μια Μεγάλη Αλβανία, Μεγάλη Ουγγαρία, Μεγάλη Ρουμανία, κ.λπ. δεν έχουν καμία πιθανότητα να χωρέσουν σε ένα πεπερασμένο γεωγραφικό χώρο, ενώ οι πιθανές μελλοντικές συγκρούσεις που θα προκαλέσουν θα είναι συγκρούσεις μεταξύ εθνοτήτων και θρησκευτικών ομάδων.

* Ο Pιοtr Iskenderov είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο Σλαβικών Σπουδών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών και αρθρογράφος στο Vremya Novstey και στην Φωνή της Ρωσίας.

Πηγή
Η μετάφραση του πρωτότυπου κειμένου έγινε από την μεταφραστική ομάδα του ιστολογίου