Εθνική σχιζοφρένεια, μια κριτική για το νέο ντοκιμαντέρ του Σκάι

Συγγραφέας: Δημήτρης Μαυρίδης
Ομολογώ ότι δεν παρακολουθώ την τηλεόραση και δεν έχω καλή γνώμη γι’ αυτήν. Έχω την εντύπωση ότι η πολυγνωμία της τηλεόρασης και η ταχύτητά της επιβάλλουν αντιλήψεις και στάσεις χωρίς κρίση. Γι’ αυτό μου είναι ξένοι οι τρόποι με τους οποίους η τηλεόραση χειρίζεται ζητήματα σοβαρά.
Οπωσδήποτε, η εκτενής διαφήμιση για την τηλεοπτική σειρά για την Επανάσταση του 1821 με οδήγησε στο να παρακολουθήσω την χθεσινοβραδινή πρώτη εκπομπή της σειράς. Μάλιστα η δήλωση του παρουσιαστή της σειράς ότι «η συντριπτική πλειοψηφία του κοινού δεν γνωρίζει την ιστορία μας, παρά μόνο μέσα από στερεότυπα» μου φάνηκε ότι υπόσχεται πολλά. Αλλά και η επεξηγηματική φράση περί «γέννησης ενός έθνους» με τις ουσιαστικά διαφορετικές παραλλαγές της «γέννησης ενός έθνους-κράτους» και της «γέννησης ενός κράτους» κίνησαν το ενδιαφέρον μου. Έτσι, ξενύχτησα, αφού η σχετική συζήτηση μεταξύ των συντελεστών της σειράς, που ακολούθησε, κράτησε μέχρι μετά της μία το πρωί, όταν εγκατέλειψα απελπισμένος την τηλεόραση. Και όχι μόνο ξενυχτισμένος, αλλά και ζαλισμένος από τον λυσσώδη πόλεμο των απορρυπαντικών και τις θορυβώδεις επιδείξεις των υπερ-αυτοκινήτων που εξαπέλυσαν οι επίμονες διαφημίσεις που κάθε τόσο διέκοπταν την μετάδοση της εκπομπής.

Όπως και να έχει το πράγμα, έμεινα με πολλές απορίες. Στην αρχή εκείνο που κατάλαβα, ήταν ότι η σειρά έχει μια θετική αντίληψη για την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Δεν ήταν, λοιπόν, η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρασιτική, ούτε κύρια μέριμνά της ήταν η απομύζηση των υπηκόων της, ούτε οι ραγιάδες Ρωμηοί λίγο έλειψε να αφανιστούν. Δεν έγινε κανένας λόγος για τους δύο πρώτους τρομερούς αιώνες μετά την τουρκική κατάκτηση. Ούτε έγινε κανένας λόγος για την ελληνική αναγέννηση, τη γέννηση του Νέου Ελληνισμού και τον ελληνικό Διαφωτισμό. Επαναλήφθηκε μόνο τρεις φορές, αν θυμάμαι καλά, η αιτίαση για σύνδεση του 1821 με τη «γέννηση ενός έθνους». Οι τρισδιάστατες αναπαραστάσεις γεγονότων και τόπων για τις οποίες διαφημίστηκε η «υπερπαραγωγή» δεν μου έκαναν εντύπωση, εκτός από τις ενδυμασίες και τα υπόλοιπα στοιχεία του λαϊκού μας πολιτισμού. Απορίες μόνο μου γεννήθηκαν κατά τις περιπλανήσεις του παρουσιαστή σε διάφορες τοποθεσίες. Εκεί ο παρουσιαστής της σειράς, συγγραφέας κ. Πέτρος Τατσόπουλος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και κάποια αυταρέσκεια προσπαθούσε να αποδείξει κάτι έξω από τα στερεότυπα. Ομολογώ πως δεν κατάλαβα περί τίνος επρόκειτο. Δεν κατάλαβα επίσης σε τί έγκειται ο τρόπος της παρουσίασης αυτής, που χαρακτηρίστηκε από τον ίδιο τον κ. Τατσόπουλο ως «αντισυμπλεγματικός», πράγμα που μου δημιουργεί την απορία για το ποιός είναι ο «συμπλεγματικός» τρόπος παρουσίασης της ιστορίας. Ενδιαμέσως, ο κ. Θάνος Βερέμης, αφού παρουσίασε τα θετικά της τουρκικής διοίκησης, απεφάνθη μεταξύ άλλων ότι ένας από τους λόγους της μετοίκησης των ρωμαίικων πληθυσμών σε ορεινές περιοχές ήταν και ο υγιεινός ορεινός αέρας. Μπορούμε έτσι να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι οι Τούρκοι κατακτητές ξεκίνησαν από την Κεντρική Ασία για να εγκατασταθούν στις υγρές κοιλάδες και τις στενές πεδιάδες της Νότιας Ελλάδας και να καταταλαιπωρούνται από την ελονοσία. Εντύπωση επίσης μου προκάλεσε η αποσιώπηση της ανατολικής Ελλάδας ως χώρου, όπου επεβλήθη η τουρκική διοίκηση με συνέπεια την εξαφάνιση των χριστιανικών πληθυσμών.

Μετά, ακολούθησε συζήτηση μεταξύ των συντελεστών της εκπομπής που είναι έγκριτα πρόσωπα της ακαδημαϊκής ζωής. Εδώ, έμεινα με την εντύπωση ότι έγινε μια σχιζοφρενική ολοκληρωτική μεταστροφή των απόψεων που είχαν διατυπωθεί κατά το πρώτο μέρος που είναι και το πρώτο επεισόδιο της τηλεοπτικής σειράς. Τώρα γίνεται πλέον λόγος για τη «γέννηση ενός έθνους-κράτους» και τη «γέννηση ενός κράτους», τσιμουδιά για τη «γέννηση ενός έθνους». Απ΄ ό,τι θυμάμαι, έγινε λόγος για τους Έλληνες που επαναστάτησαν, ώστε να συμπεράνει κανείς ότι οι Έλληνες υπήρχαν πριν την επανάσταση του 1821. Μάλιστα, ο κ. Θάνος Βερέμης αναφέρθηκε εκτενώς στον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο και το έργο του. Το μόνο που θυμάμαι καθαρά είναι η αναφορά του κ.Θάνου Βερέμη στις ονομασίες των Ελλήνων. Βέβαια, απέρριψε την ονομασία «Ρωμηός» και μάλιστα δεν αναφέρθηκε στους «Ρωμαίους», όπως αποκαλούνταν οι ίδιοι οι Βυζαντινοί πρόγονοί μας και έφθασε να αποδώσει την ονομασία «Ρωμηός» στους Τούρκους. Αποκόπτεται έτσι η σύνδεσή μας με την ανατολική διάσταση της Ελλάδας και αποσιωπάται το βυζαντινό μας παρελθόν.

Εν κατακλείδι θέλω να πω ότι το μόνιμα διηρημένο ελληνικό έθνος βρίσκει, ή του βρίσκουν, αφορμές για νέες διαιρέσεις. Μέχρι τώρα συζητούσαμε αν είμαστε Ανατολή ή Δύση. Τώρα πλέον συζητάμε και για το πότε δημιουργήσαμε το έθνος μας και ποιά είναι η ιστορία μας. Το σίγουρο είναι ότι η κρίση ταυτότητας βοηθά την παγκοσμιοποίηση.

http://www.ardin.gr/node/4061