Σισμανόγλειο: Από Μαυσωλείο, κέντρο πολιτισμού

Στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης, στην κεντρική οδό του Πέραν (Μπεΐογλου) βρίσκεται το Σισμανόγλειο Μέγαρο. Δωρήθηκε το 1939 στο ελληνικό κράτος από την οικογένεια Σισμανόγλου, που έχει ευεργετήσει πολλαπλώς τον ελληνισμό με γνωστότερα τα δύο νοσοκομεία που φέρουν το όνομά της στην Αθήνα και στην Κομοτηνή.
Η περίοδος της κατοχής και του εμφυλίου εμπόδισαν την αξιοποίηση του. Το 1972 η τουρκική πλευρά έδωσε τη συγκατάθεσή της να πωληθεί το κτήριο και το τίμημα να χρησιμοποιηθεί για την ανέγερση πρεσβευτικού μεγάρου στην Άγκυρα. Παράλληλα, έσπευσε να χαρακτηρίσει το κτήριο ως διατηρητέο μνημείο με αποτέλεσμα η εμπορική αξία του να μειωθεί σημαντικά. Το ελληνικό δημόσιο αποφάσισε να διατηρήσει το ακίνητο. Ευτυχώς, διότι ουδέποτε εδόθη άδεια να κτισθεί το κτήριο στην Άγκυρα.
Το 2000 οι Τούρκοι επέτρεψαν την αποκατάσταση του Σισμανογλείου. Δεν είναι απολύτως σαφές τί ακριβώς είχαν στο μυαλό τους όσοι επισκεύασαν το κτήριο. Πιθανόν να ήθελαν να επαναφέρουν την ατμόσφαιρα του παλαιού αρχοντικού. Για αυτό δεν δημιούργησαν χώρους για γραφεία αλλά έφτιαξαν πολλές αίθουσες δεξιώσεων. Τελικώς, δημιουργήθηκε ένα φαραωνικής πολυτέλειας μέγαρο. Η υπερβολή του μεταπολιτευτικού ελληνικού κράτους φαίνεται από το γεγονός ότι μέχρι και στις αποθήκες καυσίμων και στους λέβητες έχουν γίνει ορθομαρμαρώσεις με λευκό μάρμαρο. Το κτήριο χρησίμευσε σχεδόν αποκλειστικώς για κατοικία του εκάστοτε έλληνα γενικού προξένου. Κάποιες φορές φιλοξενούσε πολιτιστικές εκδηλώσεις. Τον υπόλοιπο καιρό οι άδειες ψηλοτάβανες αίθουσες του θύμιζαν μαυσωλείο. Παρά την αποκατάστασή του, το κτήριο δεν έδειχνε να ξεφεύγει από τη μοίρα των υπολοίπων ιστορικών μεγάρων ελληνικής ιδιοκτησίας στην Πόλη που μένουν άδεια και αδρανή.
Πριν από δύο χρόνια τα πράγματα άλλαξαν άρδην. Ο δεύτερος όροφος του μεγάρου έγινε σπουδαστήριο. Περισσότεροι από 400 ανθρώπους παρακολουθούν κάθε εβδομάδα μαθήματα νέας και αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Οι δύο πρώτοι όροφοι μεταμορφώθηκαν σε ελληνικό πολιτιστικό κέντρο στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης. Εκθέσεις θεματικές, όπως η Ελλάδα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή οι Εκκλησίες της Πόλης, εκθέσεις ελλήνων ζωγράφων, διαλέξεις και δραστηριότητες ζωντάνεψαν το μαυσωλείο. Το 2010 το Σισμανόγλειο κατετάγη στις πέντε πρώτες αίθουσες τέχνης και πολιτισμού της Πόλης. Η μεταμόρφωση του Σισμανογλείου είναι και το σημαίνον γεγονός στις ελληνοτουρκικές σχέσεις τα τελευταία χρόνια. Για πρώτη φορά μετά το 1955 η Ελλάδα ξέφυγε από τα στερεότυπα και έδειξε ένα πρόσωπο πολιτισμού που αγκαλιάσθηκε από τους Τούρκους. Το ζητούμενο είναι να συνεχισθεί αυτή η άνοιξη.
Η Ακαδημία Αθηνών έχει εκφράσει εδώ και καιρό το ενδιαφέρον της να δημιουργήσει ένα παράρτημα στην Κωνσταντινούπολη. Διαθέτει σχετική εμπειρία διότι εποπτεύει το Eλληνικό Iνστιτούτο στη Bενετία. Το κτήριο του Σισμανογλείου είναι ιδανικό. Η στέγαση πολιτιστικών κέντρων σε προξενικές εγκαταστάσεις στην Πόλη έχει εφαρμοσθεί με επιτυχία από πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η χρονική συγκυρία είναι επίσης ευνοϊκή στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Απομένει ένα μόνον πρόβλημα. Το ελληνικό κράτος πρέπει να ξεπεράσει τον ράθυμο εαυτό του και την αδιαφορία του και να συνεννοηθεί άμεσα με την Ακαδημία για τη λειτουργία του ινστιτούτου.

Άγγελος Μ. Συρίγος
Δικηγόρος- επ. καθηγητής διεθνούς δικαίου & εξωτ. πολιτικής
Δημοσιεύθηκε στο Έθνος της Κυριακής, 9 Ιανουαρίου 2011

http://infognomonpolitics.blogspot.com/2011/01/blog-post_1446.html