Το ρωμέικο στίγμα στην Πόλη

της Ελίνας Γαληνού
Εικόνες ανεξίτηλες στη μνήμη, εικόνες που το μάτι δεν χόρταινε σε μια επίσκεψη στην Πόλη, ήταν πάντα συνυφασμένες με το δομημένο περιβάλλον της. Κτίσματα σαν τη Σχολή της Χάλκης, το Ζωγράφειο Λύκειο, τον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο, την εκκλησία της Αγίας Τριάδας, τα ανάκτορα του Γιλντίζ, μένουν αξέχαστα στον επισκέπτη για την καλαισθησία, την κομψότητα και την αρμονία τους. Είναι σαφές ότι τα κτίσματα αυτά συνέβαλαν καθοριστικά στον εξευρωπαισμό της οικοδομικής δραστηριότητας της Κωνσταντινούπολης, κατά την περίοδο του εκδυτικισμού της, από τα μέσα του 19ου αιώνα έως τον 20ο.

Κατά τον 19ο αιώνα όταν η Κωνσταντινούπολη αναζητούσε να αποκτήσει ευρωπαικό αέρα, επεδίωξε να αλλάξει και την όψη της. Καθώς οι προσανατολισμοί της εποχής, επικεντρώνονταν στον νεοκλασσικισμό, τον ιστορισμό, τον εκλεκτικισμό, την άρ νουβό και την άρ ντεκό, οι Ρωμιοί της Πόλης άσκησαν εξαιρετική επιρροή. Περιδιαβάζοντας τα έργα τους στην Μεγάλη Οδό του Πέρα, γνωστή σήμερα ως Ιστικλάλ καντεζί, στο λαικό Ταρλαμπάζι, στο εμπορικό Εμινονού και Γαλατά ή στις γραφικές ακτές του Βοσπόρου και τα πανέμορφα Πριγκιπόνησα, διακρίνουμε τα ονόματα των δημιουργών, όλα ελληνικά. Βασίλης Κουρεμένος, Λύσανδρος Καυταντζόγλου, Βασιλάκης Ιωαννίδης, Κωνσταντίνος Κυριακίδης, Περικλής Φωτιάδης είναι μερικοί από τους πρωταγωνιστές της ελληνορθόδοξης κοινότητας που δεν παραλείπει ποτέ να αφήσει το αποτύπωμά της απ΄όποια γή της οικουμένης περάσει. Οι ρωμιοί αρχιτέκτονες όμως, αποτέλεσαν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του αρχιτεκτονικού τοπίου της Πόλης. Εισήγαγαν νέους αρχιτεκτονικούς τύπους κτιρίων και μορφολογικά πρότυπα, προσδίδοντας τα χαρακτηριστικά του νεοκλασσικού και ευρωπαικού προσανατολισμού. Η βούληση της ρωμαίικης κοινότητας να συνεχίσει την παρουσία της μέσα από τη δράση της στις τέχνες, τα γράμματα, το εμπόριο και την οικονομία, καθρεφτίζεται έντονη στην διαμόρφωση του αστικού τοπίου, ενώ τα ονόματά της διακρίνονται στις γωνίες των κτιρίων μεταξύ ισογείου και πρώτου ορόφου συνήθως. Γενικά, οι μεταρρυθμίσεις στους τομείς της διοίκησης, της δικαιοσύνης, της παιδείας και της οικονομίας, βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό σε μη μουσουλμανικές εθνότητες εκείνη την εποχή, πράγμα που διευκόλυνε πολύ τον εκσυγχρονισμό της Πόλης. Καθώς οι Ευρωπαίοι αναζητούσαν να βρίσκουν στην Πόλη κτίσματα ανάλογα με της Ευρώπης, οι Ελληνες που γνώριζαν ταυτόχρονα και ξένες γλώσσες, υπήρξαν πολύτιμοι για την συμβολή τους στην δυτικοποίηση της οθωμανικής πρωτεύουσας. Αξιοποιώντας κάποια προνόμια που τους είχαν παραχωρηθεί από το οθωμανικό κράτος τότε, αποδείχτηκαν πολύ χρήσιμοι με τις ικανότητές τους.
Η ιδέα ν΄αναδειχτούν οι τομείς εκείνοι στους οποίους οι Ρωμιοί της Πόλης διέπρεψαν, ξεκίνησε από τον Σύνδεσμο Αποφοίτων Ζωγραφείου σε συνεργασία με τον Οργανισμό Istanbul 2010 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Η έκθεση που διοργανώθηκε, συγκέντρωσε φωτογραφικό υλικό, κάρτ ποστάλ, πρωτότυπα σχέδια, φωτογραφίες και βιογραφικά των δημιουργών. Τον περασμένο Νοέμβριο στην αίθουσα του Πανεπιστημίου Καλών Τεχνών Μιμάρ Σινάν, το ευρύ κοινό την είδε για πρώτη φορά, ενώ τον Απρίλιο του 2011, ξεκίνησε την περιοδεία της εκτός Τουρκίας, με πρώτο σταθμό στη Θεσσαλονίκη. Μέχρι τις 30/5 που παρουσιάστηκε στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, εκτιμάται ότι την είχαν επισκεφτεί περί τα 7500 άτομα σε Ελλάδα και Τουρκία. Θα παραμείνει ως τις 10 Ιουλίου, δίνοντας την ευκαιρία στον κόσμο να γνωρίσει και να θυμηθεί ότι οι 57 δημιουργοί 104 γνωστών κτιρίων που ίσως κάποτε θαύμασε στην Πόλη, προέρχονται από τους Ρωμιούς της. Και αξίζει να αναφέρουμε ότι στην προσπάθεια που κάνει η σημερινή Τουρκία να λάβει όψη και χαρακτηριστικά δυτικού κράτους, η ρωμαίικη κοινότητα θα μπορούσε να αποδειχτεί και πάλι πολύτιμη. Η αλήθεια βέβαια είναι πως οι Ρωμιοί της Πόλης σήμερα έχουν απελπιστικά συρρικνωθεί κυρίως μετά τις μαζικές απελάσεις του 1955 και του 1964, αλλά όπως εξηγούν οι ίδιοι, επιθυμούν να συμβάλουν στον διάλογο για την προσέγγιση Ελλάδας-Τουρκίας. Δράσεις όπως η διοργάνωση αυτής της έκθεσης, στην οποία συνέδραμαν με κέφι Ελληνες και Τούρκοι, ίσως υπόσχεται κάτι θετικό για το μέλλον. Στις 25/6, ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, τίμησε με την παρουσία του την έκθεση σε ειδική εκδήλωση που διοργάνωσε το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, τονίζοντας ότι "τέτοια γεγονότα, αναπτερώνουν τις ελπίδες για την πολιτισμική προσέγγιση των δύο λαών, δεδομένου ότι ο πολιτισμός είναι πανανθρώπινο αγαθό."

http://infognomonpolitics.blogspot.com/2011/06/blog-post_26.html