Ποιες χώρες στη Μεσόγειο έχουν κηρύξει ΑΟΖ: Τι κάνουν η Ελλάδα και η Τουρκία

Από το 1983 οι Ευρωπαϊκές χώρες έχουν το δικαίωμα ανακήρυξης ΑΟΖ, ανάμεσα σε αυτές και οι χώρες της Μεσογείου.

Το τελευταίο διάστημα, και ιδιαίτερα μετά το τουρκολιβυκό μνημόνιο γίνονται ακόμα περισσότερες αναλύσεις όσον αφορά  το θαλάσσιο δίκαιο, τις διεθνείς συνθήκες και τις θαλάσσιες γεωτρήσεις.

Σε προηγούμενο άρθρο του Sputnik προσπαθήσαμε να αναδείξουμε μερικές έννοιες του Δικαίου της Θάλασσας και τι ακριβώς αυτές σημαίνουν (σ.σ. χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη).

Αυτή τη φορά, θα επιχειρήσουμε να αποκρυσταλλώσουμε και να αποτυπώσουμε το status quo στη θάλασσα της Μεσογείου και ποιες χώρες έχουν προχωρήσει στην υπογραφή διμερών συμφωνιών για τον καθορισμό ΑΟΖ.

Υπενθυμίζεται ότι ως ΑΟΖ θεωρείται η θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων, συμπεριλαμβανομένης και της παραγωγής ενέργειας.

Η έκταση της ΑΟΖ υπολογίζεται έως τα 200 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή, ενώ η δικαιοδοσία του παράκτιου κράτους αφορά τα ύδατα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας (σ.σ. η επιφάνεια αποτελεί διεθνή ύδατα), ο βυθός και το υπέδαφος.

Η ιδιαιτερότητα της Μεσογείου

Το πρόβλημα στη θάλασσα της Μεσογείου είναι ότι καμία χώρα δεν μπορεί αυτόνομα και μονομερώς να κηρύξει ΑΟΖ. Κι αυτό διότι σε κανένα σημείο της περίκλειστης αυτής θάλασσας, οι ακτές δύο χωρών δεν απέχουν πάνω από 400 ναυτικά μίλια (σ.σ. 200 μίλια η ΑΟΖ της μίας χώρας + 200 μίλια η ΑΟΖ της άλλης χώρας).

Έτσι, εφόσον μία χώρα θελήσει να κηρύξει ΑΟΖ, θα πρέπει να έρθει σε συνεννόηση με τη γειτονική χώρα, προκειμένου να καθοριστεί το μέσο σημείο απόστασης μεταξύ των ακτών τους.

Παρότι αρκετές χώρες της Μεσογείου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, έχουν εκφράσει την επιθυμία ανακήρυξης ΑΟΖ, εντούτοις ελάχιστες έχουν κατορθώσει να υλοποιήσουν αυτό το ιδιαιτέρως σημαντικό βήμα.

Οι λόγοι είναι προφανείς. Η αδυναμία επίτευξης συμφωνίας με τις γειτονικές χώρες, είναι ο κυριότερος και σημαντικότερος εξ αυτών. Όπως ακριβώς συμβαίνει και στην περίπτωση της Ελλάδας.

Ας δούμε τώρα, ποιες χώρες της Μεσογείου έχουν προχωρήσει στην ανακήρυξη ΑΟΖ.

Η περίπτωση της Κύπρου

Η Κύπρος, ακόμη και πριν την επίσημη είσοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004, είχε καταφέρει να καταλήξει σε συμφωνία για την κήρυξη ΑΟΖ με την Αίγυπτο (2003).

Επτά χρόνια αργότερα (2010), μάλιστα, κατέληξε σε συμφωνία και με το Ισραήλ και με τον Λίβανο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ΑΟΖ έκτασης άνω των 70.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, η οποία κατατμείται σε 13 θαλάσσια οικόπεδα.

Πέραν της Κύπρου, παράλληλα, ΑΟΖ έχουν προκηρύξει και οι υπόλοιπες τρεις προαναφερόμενες χώρες – δηλαδή η Αίγυπτος, το Ισραήλ και ο Λίβανος.

ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα για την Τουρκία

Από την πλευρά της, η Τουρκία δεν έχει προβεί σε κήρυξη ΑΟΖ εντός της θάλασσας της Μεσογείου, δεδομένων και των εκκρεμών διευθετήσεων τόσο με την Κύπρο, όσο κυρίως με την Ελλάδα, με την οποία δεν υπάρχει συμφωνία ούτε για τον ορισμό υφαλοκρηπίδας.

Ωστόσο, έχει καταφέρει να κηρύξει ΑΟΖ στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, χάρη στη συμφωνία του 1986 με την τότε Σοβιετική Ένωση, η οποία στη συνέχεια αναθεωρήθηκε με αντίστοιχες συμφωνίες τόσο με τη Ρωσία, όσο και με την Ουκρανία.

Οι «μεγάλες» δυνάμεις Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία

Την ίδια ώρα, η Γαλλία – αν και δεν έχει προχωρήσει στην προκήρυξη ΑΟΖ εντός της θάλασσας της Μεσογείου – το έχει πράξει τόσο στον Ινδικό Ωκεανό με τα νησιά Ρεουνιόν και Τρόμελιν (2009), όσο και στον Ειρηνικό Ωκεανό με τα νησιά Κλίπερτον (2010) και Νέα Καληδονία (2011).

Η Ισπανία, παράλληλα, το 1997 προχώρησε στην ανακήρυξη Ζώνης Προστατευόμενης Αλιείας (σ.σ. δεν αφορά τον βυθό και το υπέδαφος) στη θαλάσσια περιοχή της βορειοδυτικής Μεσογείου.

Η Ιταλία, αντίθετα, έχει αρκεστεί στη χάραξη υφαλοκρηπίδας με την Αλβανία (1992), την Κροατία (1968), την Ελλάδα (1977), τη Σλοβενία (1968), την Ισπανία (1974), την Τυνησία (1971) και την τότε Σερβία – Μαυροβούνιο (1968).

Αξίζει να σημειωθεί ότι ως υφαλοκρηπίδα ορίζεται ο βυθός της θάλασσας σε ακτίνα έως 350 ναυτικών μιλίων από την ακτή. Στο παράκτιο κράτος ανήκουν τα ορυκτά του εδάφους και του υπεδάφους και οι μη ζώντες οργανισμοί του βυθού. Αντίθετα, δεν ανήκουν ούτε τα ύδατα, ούτε η επιφάνεια της θάλασσας, καθώς ούτε και ο εναέριος χώρος.

Οι κύριες διαφορές με την ΑΟΖ συνίστανται στο γεγονός ότι ενώ η υφαλοκρηπίδα είναι μόνο ο βυθός και το θαλάσσιο υπέδαφος, η ΑΟΖ περιλαμβάνει και το τμήμα της θάλασσας έως την επιφάνεια του νερού.

Επίσης, η υφαλοκρηπίδα υπάρχει a-priori, χωρίς να χρειάζεται το εκάστοτε κράτος να προχωρήσει στην οριοθέτησή της, εκτός αν η απόσταση από τις ακτές του γειτονικού κράτους είναι μικρότερη των 400 ναυτικών μιλίων (σ.σ. 200 μίλια η ΑΟΖ της μίας χώρας + 200 μίλια η ΑΟΖ της άλλης χώρας).

Από την πλευρά της, η ΑΟΖ υφίσταται μόνον εφόσον το εκάστοτε κράτος προχωρήσει στη ανακήρυξή της, βάσει των διεθνών κανόνων και της σύμφωνης γνώμης των γειτονικών κρατών.

Τι κάνει η Ελλάδα

Η περίπτωση της Ελλάδας είναι αρκετά ιδιαίτερη, καθώς πέραν της συμφωνίας με την Ιταλία για την υφαλοκρηπίδα (1977), δεν υπάρχει επίσημη συμφωνία ούτε με την Αλβανία, ούτε με την Τουρκία.

Μάλιστα, συμφωνία δεν υπάρχει ούτε με την Αίγυπτο, ενώ η μοναδική χώρα, η οποία έχει εκ των προτέρων δεχθεί να αναγνωρίσει μελλοντική ελληνική ΑΟΖ είναι το Ισραήλ.

Πάντως, τα τελευταία χρόνια, η ελληνική διπλωματία βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις τόσο με την Ιταλία όσο και με την Αίγυπτο, με στόχο το ενδεχόμενο κήρυξης ελληνικής ΑΟΖ.

Οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι χώρες της βόρειας Αφρικής, οι οποίες επίσης βρέχονται από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Πέραν της Αιγύπτου, ΑΟΖ έχει κηρύξει και το Μαρόκο (σ.σ. στις ακτές του Ατλαντικού), το οποίο παράλληλα έχει προβεί και στη δημιουργία Ζώνης Προστατευόμενης Αλιείας (1975).

Από την πλευρά της, η Τυνησία έχει προχωρήσει μόνο σε διμερείς συμφωνίες με την Ιταλία (1971) και τη Λιβύη (1977) για τον καθορισμό υφαλοκρηπίδας, ενώ η Λιβύη από το 2005 διαθέτει Ζώνη Προστατευόμενης Αλιείας, όπως και υφαλοκρηπίδα με τη Μάλτα (1982) και την Τυνησία (1977).

Ζώνη Προστατευόμενης Αλιείας, τέλος, έχει κηρύξει και η Κροατία – από την πλευρά των βαλκανικών χωρών.

πηγή: www.sputnik.gr