Σαγράδα Φαμίλια: Ο πιο ασυνήθιστος καθεδρικός ναός στον κόσμο που... χτίζεται εδώ και 138 χρόνια -Η απίστευτη ιστορία του, τι έλεγε ο Γκαουντί

Το πιο διάσημο αξιοθέατο της Βαρκελώνης είναι αδιαμφισβήτητα η Σαγράδα Φαμίλια.

Η Βασιλική της Λα Σαγκράδα Φαμίλια συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο περίπλοκων και χρονοβόρων αρχιτεκτονικών έργων στον κόσμο. Βρίσκεται ακόμη υπό κατασκευή, ενώ κάθε χρόνο την επισκέπτονται πάνω από τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι.
Σαγράδα Φαμίλια: Μια οικογενειακή υπόθεση

Η ιδέα για το κτίριο ξεκίνησε το 1882 όταν μια μικρή ομάδα καθολικών οπαδών του Αγίου Ιωσήφ (μνηστήρας της Παναγίας), γνωστοί ως Ιωσηφίτες, αφιερωμένοι στην ενθάρρυνση της οικογενειακής συνοχής ενόψει της αναδυόμενης βιομηχανικής επανάστασης, προσπάθησαν να οικοδομήσουν μια μικρή ενοριακή εκκλησία στα περίχωρα της τότε προαστιακής Βαρκελώνης. Για να προωθηθεί αυτό το οικογενειακό επίκεντρο, η εκκλησία έπρεπε να αφιερωθεί στην ίδια την ιερή οικογένεια, και έτσι ονομάστηκε τελικά η Βασιλική της Λα Σαγράδα Φαμίλια, που σημαίνει η Εκκλησία της Αγίας Οικογένειας.

Αυτό που δεν θα μπορούσαν να γνωρίζουν οι οπαδοί του Ιωσήφ, ήταν ότι το μικρό τους έργο, στα χέρια ενός φιλόδοξου νεαρού καταλανικού αρχιτέκτονα, του Αντονι Γκαουντί- του οποίου τα μοναδικά έργα εκείνη την εποχή αποτελούσαν ένα κιόσκι, κάποια έπιπλα και άλλες διάφορες ασήμαντες κατασκευές- θα εξελισσόταν σε ένα από τα πιο φιλόδοξα, οραματιστικά, ασυνήθιστα και μακροχρόνια αρχιτεκτονικά έργα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Επί του παρόντος χρονολογείται σε 138 χρόνια κατασκευής, χρονικό διάστημα το οποίο, συγκριτικά είναι πάνω από έξι φορές όσο χρειάστηκε για να κατασκευαστεί η Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας στην Αίγυπτο. Και ακόμα δεν έχει τελειώσει.
Ένας αιώνας αγώνα

Εάν το 2020 επιβεβαιώσει το γεγονός ότι πολλά μπορούν να πάνε στραβά σε ένα μόνο έτος, η Σαγράδα Φαμίλια βεβαιώνει τι μπορεί να πάει στραβά κατά τη διάρκεια ενός αιώνα. Ο αρχιτέκτονας του, ο Γκαουντί, ενώ ήταν λαμπρός και πρωτοπόρος, δεν ήταν ακριβώς γρήγορος, ούτε αποτελεσματικός, αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι χρειάστηκαν σχεδόν επτά χρόνια για να αναπτύξει το πρώτο σετ σκίτσων που περιγράφουν οπτικά τμήματα του κτιρίου στον πελάτη.

Το όραμα του Γκαουντί για την εκκλησία ήταν τόσο περίπλοκο και λεπτομερές από την αρχή, που σε κανένα σημείο δεν μπορούσε να σχεδιαστεί με το χέρι χρησιμοποιώντας τα τυπικά σχέδια κλίμακας που συμβαίνει συνήθως σε όλα τα αρχιτεκτονικά έργα. Αντ' αυτού, κατασκευάστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου μέσω της δημιουργίας μεγάλων γυψοσανίδων, με τον Γκαουντί να μεταδίδει έτσι τις επιθυμίες του στον στρατό των λιθοδόμων που εργάζονταν για τον ναό.

Η εσωτερική δομή του ναού, που αποτελείται κάτι που φαίνεται να είναι πέτρινα δέντρα και κλαδιά που ανυψώνονται κάθετα, ήταν ιδιαίτερα περίπλοκη.

Το 1926, σε ηλικία 74 ετών, ο διάσημος αρχιτέκτονας σκοτώθηκε σε τροχαίο ατύχημα, καθώς χτυπήθηκε από τραμ. Ντυμένος τόσο άσχημα και με τα μόνα που βρέθηκαν στην τσέπη του να είναι μόνο σταφίδες και αμύγδαλα, τον Γκαουντί τον πέρασαν για άπορο. Χωρίς την κατάλληλη θεραπεία πέθανε αρκετές ημέρες μετά.

Μέχρι τη στιγμή του τραγικού θανάτου του Γκαουντί, μόνο περίπου το 10-15% του έργου είχε κατασκευαστεί. Μια ενιαία πρόσοψη σχεδόν ολοκληρώθηκε, και η πραγματική τελειωμένη εργασία περιλάμβανε ένα transept, μια κρύπτη και μερικά στοιχεία από τον τοίχο της αψίδας - αλλά κανένα από τα κύρια εσωτερικά κομμάτια δεν είχε καν ξεκινήσει. Ευτυχώς για την ομάδα του γλυπτών, των χτιστών, των αρχιτεκτόνων και των τεχνιτών, ο Γκαουντί άφησε πίσω του ρολά σκίτσων, φωτογραφιών και μια μεγάλη συλλογή γυψοσανίδων, μερικές σε τεράστιες κλίμακες, που θα καθοδηγούσαν τις κατασκευαστικές τους προσπάθειες για την επόμενη δεκαετία. Αλλά αυτή η βοήθεια ήταν βραχύβια.
«Ένα τεράστιο σάπιο δόντι»

Στις 17 Ιουλίου 1936, δέκα χρόνια μετά το θάνατο του Γκαουντί, ξέσπασε ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος και μέσα σε λίγες μέρες μια ομάδα επαναστατών έβαλε φωτιά στο εργαστήριο του Γκαουντί, καίγοντας τα υπόλοιπα σχέδια και σπάζοντας τα μοντέλα από σοβάδες που είχαν μείνει. Με αυτόν τον τρόπο, σχεδόν εξάλειψαν τα ήδη πολύτιμα λίγα έγγραφα που είχαν μείνει και περιέγραφαν το απόλυτο όραμα του Γκαουντί.

Ωστόσο, δεν σταμάτησαν εκεί, καθώς λίγο αργότερα κατέβηκαν στην κρύπτη και βεβήλωσαν τους τάφους που υπάρχουν μέσα, συμπεριλαμβανομένου αυτόν του Γκαουντί. Όπως σημειώνει ο βιογράφος του Γκαουντί, Γκις Βαν Χένσμπεργκεν, «… η κρύπτη κάτω από το έδαφος μετατράπηκε σε πρόχειρες τουαλέτες, με τον τάφο του Γκαουντί να λερώνεται ως χωματερή για χρησιμοποιημένα κουτιά σαρδέλας, σπασμένα μπουκάλια και άλλα σκουπίδια».

Μέσα στις επόμενες τέσσερις δεκαετίες, η κατασκευή της Σαγράδα Φαμίλια, ξεκινούσε και διακοπτόταν λόγω της ύφεσης, του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και πολλές πολιτικές επαναστάσεις που έπληξαν την Ισπανία. Ακόμα και μετά από σχεδόν έναν ολόκληρο αιώνα κατασκευής, μέχρι το 1978 παρέμειναν πολλές πτυχές του έργου που δεν είχαν ακόμη σχεδιαστεί, και που ακόμη περισσότερο κανείς δεν ήξερε πώς να κατασκευάσει. Χαρακτηριστική ήταν η φράση του διάσημου σουρεαλιστή ζωγράφου Σαλβαντόρ Νταλί, ο οποίος σημείωσε πως «Θα ήταν προδοσία να σκεφτούμε καν να τελειώσουμε τη Σαγράδα Φαμίλια.. Αφήστε τη να παραμείνει εκεί, σαν ένα τεράστιο σάπιο δόντι».Οι εργασίες στη Σαγράδα Φαμίλια συνεχίζονται μέχρι σήμερα
Η επόμενη γενιά

Η βοήθεια θα έφτανε το 1979 με την απρόσμενη μορφή ενός 22χρονου μεταπτυχιακού φοιτητή από τη Νέα Ζηλανδία, του Mark Burry, ο οποίος σπούδαζε στο Πανεπιστήμιο Cambridge και επισκέφθηκε τη Σαγράδα Φαμίλια, ως μέρος της τελικής του πανεπιστημιακής εργασίας.

Από εκείνη τη στιγμή ο Burry θα αφιερώσει ένα σημαντικό μέρος της ζωής του στην επίλυση των αναπάντητων καλλιτεχνικών, μαθηματικών, γεωμετρικών και δομικών προβλημάτων που μαστίζουν τις προσπάθειες ολοκλήρωσης.

Μία από τις κύριες προκλήσεις ήταν να καταλάβει την κρυφή γλώσσα των σύνθετων γεωμετριών που κατοικούσε μόνο στο μυαλό του Γκαουντί, προκειμένου να αναπτυχθεί ένα πιο αυστηρό σύστημα μέσω του οποίου το υπόλοιπο του έργου θα μπορούσε να σχεδιαστεί και να κατασκευαστεί.

Ενώ αρχικά σχεδίασε με το χέρι την περίπλοκη διασταύρωση παράξενων σχημάτων, ο Burry συνειδητοποίησε ήδη το 1979 ότι το μόνο εργαλείο που θα μπορούσε ενδεχομένως να υπολογίσει, σε λογικό χρονικό διάστημα, τις δομές, τις μορφές και τα σχήματα για την επίλυση των υπόλοιπων μυστηρίων της Σαγράδα Φαμίλια ήταν κάτι σχετικά νέο στον κόσμο: ο υπολογιστής.
Ξαναενώνοντας «σπασμένα οστά»

Η τεχνολογία των υπολογιστών θα παρείχε το μαγικό κλειδί της επιτυχίας για πολλές πτυχές του κτιρίου, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού μιας σειράς απίστευτα περίπλοκων στηλών σαν οστών στην πρόσοψη, που ήταν σχεδιασμένες να μεταδώσουν τον πόνο της σταύρωσης του Ιησού στον οποίο ήταν αφιερωμένη η πρόσοψη. Ο Γκαουντί μίλησε στοιχειωδώς για αυτήν την πρόσοψη και αναφερόταν σε αυτή μερικές φορές ως «πρόσοψη θανάτου», περιγράφοντας ότι θα ήταν «σκληρή, ξεφτισμένη, σαν να ήταν φτιαγμένη από κόκαλα».

Χρησιμοποιώντας τελικά λογισμικό που χρησιμοποιείται για το σχεδιασμό αεροπλάνων, ο Burry μπόρεσε να αναπτύξει, με τη σύντροφό του Jane Burry, ένα μαθηματικό σύστημα που όχι μόνο ταιριάζει ακριβώς με τις μορφές που είχε ήδη κατασκευάσει ο Γκαουντί, αλλά θα μπορούσε να προβλέψει, χρησιμοποιώντας την ίδια περίπλοκη γεωμετρική γλώσσα, όπως ο Γκαουντί πιθανότατα θα είχε αναπτύξει άλλα μέρη της εκκλησίας.Αντονι Γκαουντί / Φωτογραφία: wikipedia

Ευτυχώς για τον Burry και τη μεγάλη του ομάδα, οι υπολογιστές εκείνη την εποχή μόλις άρχισαν να συνδέονται με άλλες νέες τεχνολογίες, που θα μπορούσαν να οικοδομήσουν πράγματα στον πραγματικό, φυσικό, κόσμο - δηλαδή τη ρομποτική. Ιδιαίτερη χρήσιμη για τη Σαγράδα Φαμίλια, αποδείχθηκε η εμφάνιση μηχανημάτων CNC που θα μπορούσαν να χαράξουν πέτρα. Η πρώτη, πολύ πρωτόγονη, έκδοση την οποία η ομάδα της Σαγράδα Φαμίλια αγόρασε από την Van Voorden, μια ολλανδική εταιρεία, ήταν τον Ιούλιο του 1988.

Ενώ τα ρομποτικά μηχανήματα χρησιμοποιούνται ευρέως σήμερα για την κατασκευή των πάντων, από αυτοκίνητα έως δερμάτινα μπουφάν, ήταν σχεδόν ανύπαρκτα το 1988. Το πρώτο σκαλιστό κομμάτι πέτρας από ρομπότ για το κτίριο, κατασκευάστηκε το Νοέμβριο του 1989 και εγκαταστάθηκε τον επόμενο χρόνο.

Έτσι, η απόφαση του Burry να προχωρήσει στη χρήση του υπολογιστή για τον υπολογισμό των σύνθετων μορφών, σε συνδυασμό με τη χρήση ρομποτικών εργαλείων για την κοπή και τη χάραξη λίθων, οδήγησε σε μια από τις μεγαλύτερες ειρωνείες στην ιστορία της αρχιτεκτονικής. Ένα από τα πιο χρονοβόρα οικοδομικά έργα, θα γινόταν πρωτοπόρο στον τομέα της κατασκευής, χρησιμοποιώντας πρωτοποριακές ρομποτικές τεχνολογίες.

Όσον αφορά τη γλυπτική της πέτρας με ρομποτικά εργαλεία, ο Burry είπε ότι «χρειάστηκαν αιώνες αλλά ήταν πολύ πιο γρήγορο από το χέρι». Περιέγραψε, για παράδειγμα, πώς μια μεμονωμένη στήλη, απαιτούσε περίπου 4000 ώρες, ή 166 ημέρες κατ 'ευθείαν, μέρα και νύχτα, χρόνο ρομποτικής γλυπτικής. Ένα πλεονέκτημα των ρομποτικών εργαλείων είναι ότι μπορούν να λειτουργούν συνεχώς. Μερικές έρευνες δείχνουν ότι αυτή ήταν η πρώτη περίπτωση που χρησιμοποιήθηκαν ποτέ ρομποτικές τεχνολογίες CNC στην αρχιτεκτονική.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η κατασκευαστική ομάδα της Σαγκράδα Φαμίλια, πρόσθεσε ακόμη περισσότερα ψηφιακά εργαλεία στο ρεπερτόριό της, συμπεριλαμβανομένων τρισδιάστατων εκτυπωτών για την παραγωγή μοντέλων κλίμακας που τους επιτρέπουν να μελετήσουν καλύτερα τα σχέδια και να δοκιμάσουν τον τρόπο κατασκευής τους, και τεχνολογίες σάρωσης λέιζερ Lidar που επιτρέπουν στους κατασκευαστές και αρχιτέκτονες την ψηφιακή σάρωση των τμημάτων του κτιρίου που έχουν ήδη κατασκευαστεί - τόσο για τον έλεγχο της ακρίβειας όσο και για την παραγωγή ακριβών ψηφιακών μοντέλων που, με τη σειρά τους, χρησιμοποιούν για το σχεδιασμό νέων στοιχείων του κτιρίου.Ο Πάπας Βενέδικτος XVI καθαγίασε το ναό το 2010

Με λίγη πρόοδο που έχει σημειωθεί σε έναν αιώνα κατασκευής, από το 2000 η βοήθεια υπολογιστών και ρομποτικών εργαλείων έχει υπερφορτίσει τη διαδικασία κατασκευής. Μέχρι το 2009, αυτή η απίστευτη ανάπτυξη επέτρεψε την ολοκλήρωση της κατασκευής του θόλου πάνω από τον κεντρικό ναό και την αψίδα. Μέχρι το 2010 έπρεπε να γίνουν ακόμη πολλά, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής 10 εναπομείναντων πύργων, δύο ιερών, μερικών βοηθητικών εξωτερικών κατασκευών και του μοναστηριού που περιβάλλει ολόκληρο το κτίριο. Έχοντας όμως ένα πραγματικό εσωτερικό, η Βασιλική της Σαγράδα Φαμίλια, θα μπορούσε πλέον να χρησιμοποιηθεί επίσημα για καθολική λειτουργία. Την Κυριακή 7 Νοεμβρίου 2010, ο Πάπας Βενέδικτος XVI επισκέφθηκε την εκκλησία. Με αυτό που μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο ως ιερή ειρωνεία, το έργο, που ιδρύθηκε από τους Ιωσηφίτες 138 χρόνια πριν, θα καθαγιαζόταν τελικά από τον Πάπα, του οποίου το πρώτο όνομα ήταν Ιωσήφ.

Με μια τέτοια φανταστική πρόοδο, υπάρχει η φιλοδοξία να έχει ολοκληρωθεί ολόκληρο το έργο της Σαγράδα Φαμίλια, έως το 2026, στα 100 χρόνια από την επέτειο του θανάτου του Γκαουντί. Αλλά φυσικά υπήρξαν κι άλλα εμπόδια. Ο Covid-19 έβαλε φρένο στα ρομποτικά γρανάζια και αυτή η προθεσμία δεν θα τηρηθεί. Πλέον, άλλη μια καθυστέρηση δεν προκαλεί εντύπωση, καθώς ο Γκαουντί είχε «προβλέψει» τη γενική αργοπορία του έργου, καθώς λέγεται ότι είπε κάποτε πως «Ο πελάτης μου δεν βιάζεται. Ο Θεός έχει όλη τον χρόνο στον κόσμο».

Φωτογραφίες: Shutterstock, ΑΡ