Η σημασία του οθωμανικού καναπέ

Καθόταν αραχτός με τα πόδια ανοικτά και απολάμβανε με ένα λοξό μειδίαμα το θέαμα. Ηταν το 2007, στο Σότσι. Ο Πούτιν περίμενε πρώτα τη Μέρκελ να καθίσει απέναντί του. Η πόρτα άνοιξε και στο δωμάτιο μπήκε ένα μεγάλο, μαύρο λαμπραντόρ, που αμέσως πλησίασε την καγκελάριο και άρχισε να τη μυρίζει καχύποπτα. Ο Πούτιν δεν μπορούσε να κρύψει την ικανοποίησή του. Αργότερα είπε ότι δεν ήξερε πως η Μέρκελ είχε φοβία με τα σκυλιά.

Η καγκελάριος, που στα πλάνα της εποχής φαίνεται να ζαρώνει κάθιδρη, δεν πίστεψε τη δικαιολογία. «Καταλαβαίνω γιατί έπρεπε να το κάνει αυτό», είπε αργότερα σε δημοσιογράφους. «Για να αποδείξει ότι είναι άνδρας… Φοβάται την ίδια του την αδυναμία. Η Ρωσία δεν έχει τίποτε, καμία επιτυχία πολιτική ή οικονομική να επιδείξει. Το μόνο που έχει είναι αυτό».

Αυτό; Ποιο αυτό; Το bullying. Την επίδειξη ωμής δύναμης – δύναμης που, ενίοτε, εμφανίζεται κυριολεκτικά κτηνώδης.

Η υποδοχή που είχε επιφυλάξει το καθεστώς Πούτιν στην καγκελάριο της Γερμανίας είναι ένας οδηγός για να διαβάσει κανείς αυτό που συνέβη την περασμένη Τρίτη στην Αγκυρα. Τότε όπως και τώρα, η εθιμοτυπία δεν ήταν κενός τύπος. Ηταν ο καμβάς πάνω στον οποίο προβαλλόταν η αναμέτρηση της Ευρώπης με ένα αντίπαλο θεσμικό και πολιτισμικό υπόδειγμα.

Ο Πούτιν, που στέλνει τον σκύλο του να εκφοβίσει την αρχηγό της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής δημοκρατίας, και ο Ερντογάν, που απωθεί την πρόεδρο της Κομισιόν στη γωνία του καναπέ, προσφέρουν σπάνια υπηρεσία στην Ευρώπη. Με τους τρόπους τους, αναδεικνύουν τις θεμελιώδεις διαφορές, που συνήθως η ευρωπαϊκή αυτολύπηση κρατάει στην αφάνεια. Τις διαφορές που οριοθετούν την ευρωπαϊκή ταυτότητα έναντι των εχθρών της.

Φορέας μιας εξουσίας που δεν μπορεί πια να σταθεί χωρίς αυταρχισμό και εκκαθαρίσεις, και επικεφαλής μιας χώρας που προσπαθεί να ισοφαρίσει τη χρεοκοπία της με πληθωρισμό φρονήματος, ο Ερντογάν κατάφερε να αφυπνίσει ευρωπαϊκά αντανακλαστικά που δεν ξέραμε ότι υπήρχαν. Δεν ξέραμε πόσο πολλοί Ευρωπαίοι ήταν έτοιμοι να νιώσουν ως προσβολή την απαξιωτική συμπεριφορά προς την εκπρόσωπό «τους» – προς αυτήν, την απονομιμοποιημένη πρόεδρο, που μέχρι προχθές ενσάρκωνε μόνο τον γραφειοκρατικό δαίδαλο των Βρυξελλών.

Δεν ξέραμε πόσο έτοιμοι ήταν οι Ευρωπαίοι ηγέτες, όπως ο Ντράγκι, να αναγνωρίσουν, με όρους που ούτε η Αθήνα δεν έχει τολμήσει να χρησιμοποιήσει, τις πραγματικές διαστάσεις της τουρκικής «πρόκλησης».

Αυτός είναι εντέλει και ο δείκτης της ανεπάρκειας του καημένου του Σαρλ Μισέλ. Η αποτυχία του δεν ήταν η στιγμιαία αδράνειά του την ώρα του επεισοδίου. Το ανάστημά του φάνηκε αργότερα, όταν επέμενε να απολογείται σκαλωμένος στο πρωτόκολλο, χωρίς να υποψιάζεται σε ποιας συμβολικής δύναμης γεγονός έτυχε να πρωταγωνιστήσει.

Αενάως η Ευρώπη ψάχνει να βρει τι είναι. Ο Ερντογάν την ευεργετεί. Της παρέχει την ελάχιστη προϋπόθεση της ταυτότητας: να ξέρεις τουλάχιστον τι δεν είσαι.


Μιχάλης Τσιντσίνης
Καθημερινή