Τα ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ… και οι γεωπολιτικές συνέπειες της απόφασης Τζο Μπάιντεν για αποδέσμευση

Η πρωτοφανής απόφαση Μπάιντεν για την αποδέσμευση ενός εκατομμυρίου βαρελιών πετρελαίου ημερησίως για τους επόμενους έξι μήνες, έχει στόχο την επαναφορά των τιμών σε λογικά επίπεδα. Πρόκειται για απόφαση με δυνητικά δραματικές επιπτώσεις, οικονομικές και γεωστρατηγικές, σε πλανητικό επίπεδο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι επηρεάζει και τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα.

Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)

Η απόφαση της κυβέρνησης των ΗΠΑ θα αποδείξει για άλλη μια φορά την τεράστια ισχύ του οικονομικού όπλου στις σύγχρονες διεθνείς σχέσεις. Υπό προϋποθέσεις και από την οπτική γωνία της διεθνούς οικονομίας, μπορεί να αποδειχθεί εξίσου καταστροφικό με ένα πυρηνικό πλήγμα. Άρα ισχύει το ότι υπάρχει εξ ορισμού κίνητρο να αποφεύγεται η χρήση του. Παράλληλα, θα είχε ενδιαφέρον αν εξεταστεί θεωρητικά και το ποια θα ήταν η χρήση αυτού του όπλου στα χέρια καθεστώτων με τα χαρακτηριστικά του ρωσικού και του κινεζικού.

Ωστόσο, οι ΗΠΑ δεν μπορούν για αόριστο χρόνο να διαταράξουν την αγορά για να πειθαναγκάσουν τους υπόλοιπους να αυξήσουν την παραγωγή. Θεωρητικά, η Ουάσιγκτον έχει τη δυνατότητα να αποδεσμεύσει και περισσότερα αποθέματα, τα οποία θα αναλάβει να αναπληρώσει η εγχώρια πετρελαϊκή βιομηχανία. Οι αντίπαλοι των ΗΠΑ γνωρίζουν αυτή τη δυνατότητα και θα την συνυπολογίσουν στην απάντησή τους.

Μένει να αποδειχθεί στην πράξη εάν «πειθαρχήσουν» ή θα οδηγηθούμε σε κλιμάκωση της διένεξης. Εάν η ομάδα των χωρών που συντάσσεται με τη Ρωσία θα παραμείνει ενωμένη, ή η προειδοποιητική βολή των ΗΠΑ θα δημιουργήσει ρωγμές, καθώς οι ανοχές ενός εκάστου είναι διαφορετικές και καθορίζονται από τα οικονομικά και γεωστρατηγικά δεδομένα κάθε χώρας.

Στην περίπτωση των μοναρχιών του Κόλπου θα συνυπολογιστεί και η στρατιωτική εξάρτηση από τις ΗΠΑ. Όσα δισεκατομμύρια και να δαπανηθούν σε οπλικά συστήματα τεχνολογίας αιχμής, από μόνα τους δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τα επιδιωκόμενα για πλειάδα λόγων. Ας τα δούμε όμως αναλυτικά…

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΩΝ ΗΠΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Το βασικό μήνυμα των ΗΠΑ αφορά τους ατλαντικούς της συμμάχους στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, αλλά και την ΕΕ. Η Ουάσιγκτον επιχειρεί να τους διαβεβαιώσει ότι οι αμερικανικές εγγυήσεις αντιλαμβάνονται και συνυπολογίζουν την άρρηκτη σχέση ανάμεσα στην οικονομία και τη στρατιωτική ισχύ. Οι δε ΗΠΑ επιθυμούν με την κίνησή τους να αντιμετωπίσουν και την καχυποψία των Ευρωπαίων και όχι μόνο, ότι μέρος του κινήτρου των ΗΠΑ είναι να κερδοσκοπήσουν, πουλώντας πανάκριβα το δικό τους σχιστολιθικό αέριο.

Με την αποδέσμευση των στρατηγικών αποθεμάτων, οι ΗΠΑ επιχειρούν να πετύχουν στρατηγικούς-γεωπολιτικούς στόχους, παρότι η συμπίεση των τιμών κινείται σε βάρος του στενά οικονομικού τους συμφέροντος. Οι υψηλές τιμές των υδρογονανθράκων εξασφαλίζουν τεράστια κέρδη στις ΗΠΑ που έχουν αναλάβει κομβικό ρόλο στην αναπλήρωση του ρωσικού αερίου στις δυτικές αγορές.

Αποδεσμεύοντας στρατηγικά αποθέματα σε τέτοιο όγκο και βάθος χρόνου, οι ΗΠΑ επιδιώκουν τη σημαντική συμπίεση των τιμών του αγαθού στις διεθνείς αγορές. Επί της ουσίας συνιστά «έμμεση επιδότηση» της τροφοδοσίας των συμμάχων με ενέργεια, ώστε να μην στραγγαλιστούν οι οικονομίες τους.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΜΟΝΑΡΧΙΕΣ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ
Κύριος στόχος της αμερικανικής πολιτικής όμως είναι ο Βλαντίμιρ Πούτιν και οι αποφάσεις του να ζητήσει πληρωμή σε ρούβλια για τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, επιδιώκοντας με τον τρόπο αυτό να ενισχύσει τη ζήτηση του εθνικού νομίσματος, ώστε να ανακτήσει μέρος του χαμένου εδάφους εξαιτίας της πίεσης από τις δυτικές κυρώσεις.

Η απόφαση της Ουάσιγκτον όμως επιχειρεί να «συνετίσει» και τις μοναρχίες του Κόλπου, οι οποίες συντασσόμενες με τη Ρωσία αρνήθηκαν να συζητήσουν με τις ΗΠΑ μέτρα για τη σταθεροποίηση της διεθνούς αγοράς ενέργειας σε χαμηλότερες τιμές, αυξάνοντας την παραγωγή τους. Τη στάση των σουνιτικών μοναρχιών δεν ακολούθησε το Κατάρ. Η Ντόχα επέλεξε πιο διαλλακτική στάση απέναντι στις ΗΠΑ και στην ΕΕ, δεσμευόμενη να μην υποκύψει στον πειρασμό να πουλήσει το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) σε πελάτες διατεθειμένους να πληρώσουν ακριβότερα.

Η αμερικανική απόφαση θέτει χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα προ σοβαρού διλήμματος. Γνωρίζοντας η Ουάσιγκτον ότι το πρόβλημα ασφαλείας τους δεν μπορεί να καλυφθεί από τη Μόσχα, αλλά και ότι το Ισραήλ δεν μπορεί να κινηθεί μετωπικά σε βάρος των αμερικανικών επιλογών, παρά τις εμφανείς διαφορές που υπάρχουν, εμμέσως εκβιάζει τις μοναρχίες με τις εξελίξεις στο θέμα του Ιράν.

Η απόφαση των Αμερικανών επηρεάζει και την Ισλαμική Δημοκρατία. Αφενός έχει να λάβει την τελική της απόφαση με αντικείμενο την αναβίωση της πυρηνικής συμφωνίας με τη Δύση. Αφετέρου θα πρέπει να ελέγξει τις εξελίξεις στο εσωτερικό, καθώς φαίνεται πως υφίσταται ανησυχία για την επόμενη ημέρα του θανάτου του ανώτατου πνευματικού ηγέτη, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Η επανεμφάνιση σε σημαντικά δυτικά μέσα του ζητήματος της διαδοχής και η αναφορά στο ενδεχόμενο σοβαρής εκτροπής θυμίζει το «δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά».

Όσον αφορά την επίπτωση της απόφασης αποδέσμευσης αμερικανικών στρατηγικών αποθεμάτων, αφενός μειώνει τα έσοδα της Τεχεράνης, αλλά αφετέρου δίνει κίνητρο για την ολοκλήρωση της πυρηνικής συμφωνίας, στο μέτρο που θα δημιουργηθεί προοπτική ένταξης της Τεχεράνης στους ενεργειακούς προμηθευτές της Δύσης. Κι αυτό δεν αρέσει ούτε στις αραβικές μοναρχίες του Κόλπου ούτε στο Ισραήλ, ενώ το Κατάρ διατηρεί προβάδισμα στις σχέσεις με το Ιράν.

Αυτή όμως η γενικότερη κλιμάκωση της όξυνσης των σχέσεων, φέρνει τις σουνιτικές μοναρχίες πιο κοντά με το Ισραήλ, για τους ίδιους λόγους που υπαγόρευσαν τις “Συμφωνίες του Αβραάμ”. Δηλαδή, την κοινή αντιμετώπιση του Ιράν ως απειλής εθνικής ασφαλείας. Μένει να διαπιστωθεί και η αντίδραση του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC) στις εξελίξεις, καθώς δεν θα πρέπει να θεωρείται απίθανη η εκ νέου άσκηση πιέσεων στο Κατάρ.

Ο ΚΙΝΕΖΙΚΟΣ «ΔΡΑΚΟΣ» ΣΤΗΝ ΑΝΑΜΠΟΥΜΠΟΥΛΑ ΧΑΙΡΕΤΑΙ
Ένας από τους κερδισμένους από την απόφαση των Αμερικανών, είναι η στρατηγική αντίπαλος Κίνα! Μπορεί αυτό να μην εντασσόταν στα κίνητρα ή/και τις επιθυμίες της Ουάσιγκτον, αλλά εξυπηρετεί τα συμφέροντα του Πεκίνου που είναι κολοσσιαίος καταναλωτής ενέργειας, με ειδικές σχέσεις τόσο με το Ιράν όσο και με τους υπόλοιπους παραγωγούς υδρογονανθράκων στον Κόλπο.

Επειδή όμως τίποτα δεν έχει μονοδιάστατη ανάγνωση, αυτό δίνει κίνητρο στους Κινέζους να ζυγίσουν διαφορετικά την πολιτική τους απέναντι στη Μόσχα, από την οπτική του οικονομικού τους συμφέροντος. Προμηθευτής και πελάτης έχουν διαφορετικά συμφέροντα. Κατά συνέπεια, παρότι η Κίνα δεν θα εγκαταλείψει τη ρητορική στήριξη της Ρωσίας, στο τέλος της ημέρας θα πράττει σε τακτικό επίπεδο ό,τι υπαγορεύει το συμφέρον της σε κάθε επιμέρους περίπτωση.

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ
Όπως αναφέρθηκε στην εισαγωγική παράγραφο, η αμερικανική κίνηση αποδέσμευσης στρατηγικών αποθεμάτων επηρεάζει άμεσα και τα ελληνικά συμφέροντα. Όπως διαμορφώνεται η κατάσταση και στο πλαίσιο μείωσης της δυνατότητας των χωρών του Κόλπου να επιχειρούν να καθορίσουν την αμερικανική πολιτική, το ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον για τα αποθέματα της Μεσογείου είναι λογικό να αυξηθεί.

Αντιμετωπίζοντας την υπόθεση μακροπρόθεσμα, οι σχεδιαστές της στρατηγικής των ΗΠΑ, δεν μπορούν να μην συνυπολογίσουν, ότι πρωταγωνιστικό ρόλο στην αξιοποίηση των υδρογονανθράκων της Μεσογείου θα παίξουν οι αμερικανικοί ενεργειακοί κολοσσοί ExxonMobil και Chevron. Άρα οι εξελίξεις μπορεί να είναι ραγδαίες.

Ωστόσο, οι ελληνικοί στρατηγικοί υπολογισμοί δεν σημαίνει ότι ευθυγραμμίζονται απολύτως με τα συμφέροντα των ΗΠΑ, στο μέτρο που επηρεάζουν τις διμερείς σχέσεις με χώρες – συμμάχους. Κατά συνέπεια, η Αθήνα οφείλει να αποφύγει κάθε λογής «οπαδισμούς», να σχεδιάσει με προσοχή την πολιτική της με βάση τις προτεραιότητες και τα εθνικά συμφέροντα, δίνοντας ταυτόχρονα έμφαση και σε μια ορθολογική ρητορική που θα αποφεύγει τις δημοφιλείς τελευταία ρητορικές εξάρσεις…

https://www.defence-point.gr/