Marder vs. BMP-1: Μια… παρανοϊκή συζήτηση 20 ετών και το ξεχασμένο ΤΟΜΑ “ΛΕΩΝΙΔΑΣ”

Το “swap” των σοβιετικής κατασκευής ΤΟΜΑ BMP-1 με τα γερμανικά TOMA Marder 1A3, ήταν μία ακόμα ευκαιρία να διαπιστώσει κανείς το πολύ χαμηλό επίπεδο δημόσιας συζήτησης ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις σε θέματα που άπτονται της εθνικής ασφάλειας. Όλα γίνονται με κριτήριο την εντυπωσιοθηρεία. Όταν τα κόμματα αποδεικνύονται ανίκανα να συμφωνήσουν στα στοιχειώδη, πώς είναι δυνατόν να διαχειριστούν αποτελεσματικά τα πολύπλοκα ζητήματα εθνικής ασφάλειας;

Του Ζαχαρία Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA)

Τα όσα ακούγονται στη δημόσια σφαίρα είναι πολύ φτωχά. Για την ακρίβεια, είναι να απορεί κανείς για τη συλλογική δυνατότητα των κομμάτων να κατανοήσουν ποιο είναι το διακύβευμα. Είναι δύσκολο να γίνει πιστευτό ότι πρώην αρχηγοί στρατιωτικών επιτελείων που συμμετέχουν στη δημόσια συζήτηση, δεν έχουν τις στοιχειώδεις γνώσεις να παρουσιάσουν το επίμαχο ζήτημα στις πραγματικές του διαστάσεις.

Εισαγωγικά, σημειώνουμε την ακατανόητη αντίδραση του κυβερνητικού εκπροσώπου όταν κλήθηκε να σχολιάσει για ποιον λόγο οι Έλληνες έπρεπε να πληροφορηθούν τη συμφωνία από τον Γερμανό καγκελάριο. Προσπάθησε να πείσει ότι δεν υπήρχε η παραμικρή πρόθεση απόκρυψης διότι… η κυβέρνηση θα εξέδιδε ανακοίνωση «όταν θα έρχονταν τα καινούρια και θα έφευγαν τα παλιά»!

Η απάντηση δεν αξίζει καν σχολιασμό. Γιατί δεν το έκαναν αυτό και με τα Rafale; Όταν ερχόντουσαν θα το μαθαίναμε! Όχι μόνο είχαν σπεύσει να ανακοινώσουν τη συμφωνία, αλλά η κυβέρνηση είχε κατηγορηθεί ότι είχε επιχειρήσει να σπεκουλάρει πολιτικά με την τελετή υποδοχής. Κατά κανόνα μία κυβέρνηση αποφεύγει να αναφερθεί σε μία τέτοια συμφωνία όταν για κάποιον λόγο φοβάται ενδεχόμενη αντίδραση. Αλήθεια, όμως, πιστεύουν στην κυβέρνηση ότι ήταν δυνατό μια τέτοια συμφωνία να μείνει κρυφή;

Η προϊστορία των Marder
Δεν τίθεται θέμα για το ποιο από τα δυο ΤΟΜΑ είναι καλύτερο επιχειρησιακά. Η διαφορά είναι μεγάλη. Τα BMP-1 για τον ελληνικό Στρατό είναι περίπου στη φάση της απόσυρσης. Εάν υπήρχε πρόθεση ανάπτυξης της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας κι όχι η διάχυτη τάση για αγορές ξένων, συχνά λόγω διαφθοράς, σήμερα δεν θα υπήρχε θέμα συζήτησης.

Η Ελλάδα διαθέτει σχεδιάσεις για άρματα τα οποία η ελληνική αμυντική βιομηχανία θα μπορούσε να είχε αναπτύξει. Δεν θα ασχοληθούμε σ’ αυτό το άρθρο με το ποιοι και πως τορπίλισαν στο παρελθόν την προσπάθεια ανάπτυξης ανταγωνιστικών ελληνικών οπλικών συστημάτων. Δεν θα υπήρχαν BMP-1 εάν είχαν αναπτυχθεί τα ΤΟΜΑ “Κένταυρος”, τα οποία θα μπορούσαν να καλύπτουν τις επιχειρησιακές ανάγκες των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων αξιοπρεπέστατα, ενώ η υποστήριξή τους θα γινόταν με λελογισμένο κόστος εντός της χώρας.

Το εν λόγω ΤΟΜΑ αναπτύχθηκε με επιτυχία, έγιναν από την ΕΛΒΟ διορθώσεις με βάση τις παρατηρήσεις των επιχειρησιακών αξιωματικών του Στρατού, αλλά ο τότε υπουργός Άμυνας Σπήλιος Σπηλιωτόπουλος είχε εισηγηθεί στο ΚΥΣΕΑ ότι το πρόγραμμα δεν θα προχωρήσει και αντ’ αυτού η Ελλάδα θα αγοράσει 415 ΤΟΜΑ Marder από τα αποθέματα του γερμανικού Στρατού! Και η εισήγηση είχε γίνει δεκτή!

Ούτε αυτό όμως είχε προχωρήσει. Με υπουργό Άμυνας τον Ευάγγελο Μεϊμαράκη και επικεφαλής του τομέα Εξοπλισμών τον Ευάγγελο Βασιλάκο, η απόφαση το 2009 ακυρώθηκε με το σκεπτικό ότι τα ΤΟΜΑ Marder είναι παλιά. Έτσι ξεκίνησε η διαδικασία για αγορά των ΤΟΜΑ BMP-3 από τη Ρωσία. Μετά τις εκλογές, η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου εγκατέλειψε την προμήθεια και εξετάστηκε η αγορά του εξαιρετικού σουηδικού ΤΟΜΑ CV-90. Όταν κι αυτή η πρόταση κόλλησε, επανήλθε το σενάριο της αγοράς των Marder, τα οποία θα αναβαθμίζονταν εξ ολοκλήρου στην ΕΛΒΟ.

Η νοοτροπία της αγοράς “Ferrari”
Πάλι όμως δεν έγινε τίποτα. Έτσι, ακολούθησε λίγο αργότερα πρόταση της γερμανικής Rheinmetall για παραχώρηση με leasing των Marder με κόστος 164-250 ευρώ την ημέρα για κάθε άρμα, αναλόγως της διάρκειας της μίσθωσης και με επιβάρυνση της ελληνικής πλευράς για τα πυρομαχικά και τα καύσιμα που θα χρησιμοποιούσε, με εγγύηση των Γερμανών για διαθεσιμότητα 95%.

Για 164 οχήματα το ετήσιο κόστος του leasing ανερχόταν σε 9,8 εκατ. ευρώ. Μια ακόμα ευκαιρία χάθηκε και 10 χρόνια μετά συζητάμε ξανά τα Marder!

Ο τρόπος διεξαγωγής του πολιτικού παιγνίου δεν αφήνει περιθώρια να ανοίξει μια συζήτηση ουσίας. Είναι διάχυτη η νοοτροπία στα επιτελεία να επιδιώκεται η αγορά “Ferrari”, ενώ μια συγκεκριμένη δουλειά μπορεί να γίνει από φτηνότερο οπλικό σύστημα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, μάλιστα η οικονομικότερη και αποτελεσματική λύση μπορούσε να εξασφαλιστεί από την ελληνική αμυντική βιομηχανία.

Σύμφωνα με την κρατούσα νοοτροπία, η κάλυψη των επιχειρησιακών αναγκών προσεγγίζεται με όρους “μοιράσματος πίτας” ανάμεσα στα Επιτελεία. Αυτό, όμως, που έχουν ανάγκη οι Ένοπλες Δυνάμεις είναι μία ολιστική προσέγγιση των αμυντικών προβλημάτων, έτσι ώστε να καλυφθούν οι επιχειρησιακές ανάγκες με τον βέλτιστο τρόπο, στο πλαίσιο ουσιαστικής διακλαδικότητας.

BMP-1 και Marder
Η σύγκριση μεταξύ των ΤΟΜΑ BMP-1 και Marder είναι συντριπτική. Υπάρχουν μεγάλες τεχνολογικές διαφορές ανάμεσα σε ένα παμπάλαιο, μη αναβαθμισμένο σοβιετικής προέλευσης ΤΟΜΑ και ένα δυτικό, το οποίο και νεότερο είναι κατά μια περίπου δεκαετία και σημαντικές αναβαθμίσεις έχει υποστεί. Στην ουσία πρόκειται για το αντίστοιχο του άρματος Leopard 1A5, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υποστήριξή του, αλλά και για την πολύ ισχυρότερη θωράκισή του σε σύγκριση με τα BMP-1.

Το σοβιετικό ΤΟΜΑ υποστήριζε ένα επιχειρησιακό δόγμα που στηριζόταν στους μεγάλους αριθμούς και σε αναλώσιμα μέσα… άρα και των επιβαινόντων. Σε κάθε περίπτωση, το να εστιάζεται η συζήτηση στο διαμέτρημα του πυροβόλου των BMP-1 και των Marder, είναι άνευ νοήματος. Το βασικότερο ζήτημα είναι εάν το σοβιετικό πυροβόλο θα λειτουργούσε.

Θα έπρεπε να είναι γνωστό στα κομματικά επιτελεία ότι το Marder 1A3 φέρει πυροβόλο τύπου Rh202 το οποίο ο ελληνικός Στρατός διαθέτει εκατοντάδες, όπως και απόθεμα χιλιάδων πυρομαχικών των 20 χλστ., που κατασκευάζονται από τα Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ).

Ας σημειωθεί ότι ο ελληνικός Στρατός έχει να πραγματοποιήσει βολή με το πυροβόλο 73 χλστ. των BMP-1 για διάστημα πολύ μεγαλύτερο της δεκαετίας. Επειδή είναι πυροβόλο χαμηλής πίεσης, είχε καταγραφεί πρόβλημα επηρεασμού της κίνησης του πυρομαχικού προς τον στόχο αναλόγως της έντασης των ανέμων, άρα της ευστοχίας. Η εστίαση στο διαμέτρημα αποκρύπτει επίσης τη σημαντικά υψηλότερη ταχυβολία του μικρότερου πυροβόλου του Marder. Ο απλός πολίτης όμως που θα δει απλά μια μεγάλη διαφορά στο διαμέτρημα, θα σχηματίσει στρεβλή εικόνα.

Η μέθοδος της μισής αλήθειας
Η μέθοδος της μισής αλήθειας χρησιμοποιείται είτε από άγνοια είτε για αντιπολιτευτικούς λόγους. Και καλά οι πολιτικοί δεν είναι υποχρεωμένοι να γνωρίζουν λεπτομέρειες. Όταν, όμως, τέτοιες “χοντράδες” υποστηρίζονται δημόσια από εν αποστρατεία ανώτατους αξιωματικούς εγείρεται ερώτημα εάν είναι τόσο άσχετοι ή τόσο κομματικά ιδιοτελείς. Όπως προαναφέραμε, το Marder ήταν υποψήφιο για αγορά σε τρεις διαφορετικές περιόδους την τελευταία εικοσαετία.

Αλήθεια θεωρούμε ότι η επιτυχία μιας τουρκικής αποβατικής ενέργειας σε ένα νησί σήμερα θα κριθεί από το… αναντικατάστατο πυροβόλο των BMP-1; Τα στελέχη του Πεζικού, είναι ευτυχισμένα με την προοπτική αντικατάστασης των BMP-1. Κι όποιος αμφιβάλει ας κάνει τον κόπο να ρωτήσει σχετικούς αξιωματικούς.

Ρώτησε η αντιπολίτευση εάν υπάρχουν BMP-1 παροπλισμένα που θα μπορούσαν να φύγουν χθες χωρίς το παραμικρό πρόβλημα; Όχι. Η απάντηση είναι ότι υπάρχουν και ανέρχονται σε μερικές δεκάδες. Ο μόνος λόγος που η Ελλάδα δεν αγόρασε τα γερμανικά Marder νωρίτερα, ήταν η προσδοκία πολιτικών και στρατιωτικών ότι θα προχωρούσε μια μεγάλη προμήθεια ΤΟΜΑ τελευταίας γενιάς.

Είναι να απορεί κανείς με την ανικανότητα άρθρωσης σοβαρού αντιπολιτευτικού λόγου σε θέματα τα οποία χρήζουν σοβαρής συζήτησης από τον πολιτικό κόσμο. Η αντιπολίτευση εστίασε σε ανοησίες και δεν έθεσε το κρίσιμο ερώτημα: η συμφωνία ανταλλαγής των BMP-1 με τα Marder είναι ad hoc, ή εντάσσεται σε ευρύτερη ελληνογερμανική συμφωνία που αφορά τον ελληνικό στόλο τεθωρακισμένων;

Να πληροφορήσουμε λοιπόν ότι εντάσσεται κι ότι αυτό θα είναι το αντικείμενο της διαπραγμάτευσης ανάμεσα στα υπουργεία Άμυνας των δυο χωρών προσεχώς. Με άλλα λόγια είναι ισχυρό το ενδεχόμενο τα Marder στην πραγματικότητα να μην μας δοθούν δωρεάν, αλλά με έμμεσο τρόπο να πληρώσουμε.

Το κρίσιμο ζήτημα των Milan
Ασχολήθηκε κανείς με το αν θα παραμείνουν επί των Marder που θα παραλάβουμε τα αντιαρματικά Milan που είχαν εγκατασταθεί από τους Γερμανούς επί του οχήματος; Κανείς. Κι όμως, εάν τα Marder μας δοθούν με τα Milan η επιχειρησιακή τους αξία για τον ελληνικό Στρατό θα εκτoξευόταν.

Ασχολήθηκε η αντιπολίτευση με το ζήτημα των εκκρεμοτήτων εκατοντάδων εκατομμυρίων που υπάρχουν από εξοπλιστικά προγράμματα του παρελθόντος με τους Γερμανούς. Κι όμως, αυτές θα τεθούν στη διαπραγμάτευση για μια συμφωνία-πακέτο, η οποία θα επιχειρήσει να κλείσει όλες τις “πληγές” και να οδηγήσει σε επανεκκίνηση τις ελληνογερμανικές σχέσεις.

Όταν συζητάμε και ορθώς για αναβάθμιση των αρμάτων Leopard 1A5 τουλάχιστον στα θερμικά τους, προμηθευόμενοι ένα ΤΟΜΑ με πανομοιότυπα θερμικά, δεν αυξάνεται ο αριθμός των τεθωρακισμένων (αρμάτων μάχης και ΤΟΜΑ) που θα χρειάζονται αναβάθμιση; Ασχολήθηκε κανείς; Όχι. Προφανώς αυτό θα ωφελήσει τη γερμανική αμυντική βιομηχανία και τις εταιρίες που εμπλέκονται.

Αντί να κατηγορήσουμε τη Γερμανία που υπηρετεί τα συμφέροντα της αμυντικής της βιομηχανίας, ας ασχοληθούμε με το τι θα κάνουμε με τη δική μας. Ασχολήθηκε κανείς με την έκταση των αναβαθμίσεων που απαιτούνται στο αρματικό δυναμικό και την εφαρμογή των διδαγμάτων από την Ουκρανία για τις σύγχρονες απειλές κατά των αρμάτων μάχης; Όχι!

Στόχος μια σοβαρής αντιπολίτευσης θα ήταν η επένδυση που θα γίνει να πιάσει τόπο, δηλαδή να αυξήσει την επιβιωσιμότητα του αρματικού δυναμικού, που πολλαπλώς απειλείται, και με εμπλοκή της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας. Κατά συνέπεια, εάν υπήρχε σοβαρότητα και σε βάθος γνώση των θεμάτων, θα φαινόταν κι από τον τρόπο χειρισμού της υπόθεσης από την κυβέρνηση κι από τον τρόπο που ασκεί κριτική η αντιπολίτευση. Δυστυχώς, ούτε το ένα ούτε το άλλο προκύπτει.