Η ασθένεια που μετέδωσαν τα μπαούλα του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου «θερίζει» τα πλατάνια της Ελλάδας

Ανεξέλεγκτη φαίνεται να είναι η εξάπλωση του μεταχρωματικού έλκους, της ασθένειας  που πλήττει πλέον ακόμη και υπεραιωνόβια πλατάνια πλατάνια με μεγάλη ιστορική και αισθητική αξία δάση, αυτή τη φορά κατά μήκος του Σπερχειού ποταμού.

Η ασθένεια του «μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου», εντοπίστηκε στην Ελλάδα το φθινόπωρο του 2003 αρχικά στη Μεσσηνία και μέσα σε μία δεκαετία επεκτάθηκε σχεδόν σε ολόκληρη την Πελοπόννησο.

Το 2010 η ασθένεια διαπιστώθηκε στην Ήπειρο και το 2011 στη Θεσσαλία, ενώ το 2016 και το 2017 είχε επεκταθεί σε ένα μεγάλο μέρος της Στερεάς Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένης και της Εύβοιας.

Η ασθένεια προκαλείται από τον μύκητα Ceratocystis fimbriata f.sp. platani που προσβάλλει μόνο είδη πλατάνου. Είναι η πλέον καταστρεπτική ασθένεια του πλατάνου διεθνώς, προκαλώντας νέκρωση των δένδρων.

Νεαρά δένδρα συνήθως νεκρώνονται σε χρόνο μικρότερο των δύο ετών, ενώ τα μεγαλύτερα δένδρα μπορούν να επιβιώσουν για αρκετά χρόνια μετά την προσβολή τους, ωστόσο, ο θάνατος των προσβεβλημένων φυτών είναι αναπόφευκτος. Αρχικά τα δέντρα απογυμνώνονται και μετά σαπίζουν.

Τα μπαούλα του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου

Η ασθένεια έχει προκαλέσει τεράστιες καταστροφές στην Ιταλία και τη Γαλλία, όπου πιθανολογείται ότι εισήχθηκε από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.

Πώς; Κατά την πλέον διαδεδομένη εκδοχή, ο μύκητας εισήχθη στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με ξύλο πλατάνου που είχε χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή κιβωτίων για τη μεταφορά πολεμικού εξοπλισμού από τις ΗΠΑ..

Στη βόρεια Εύβοια, κατά μήκος του ποταμού Κηρέα τα νεκρά δένδρα από την ασθένεια είναι χιλιάδες. Μεγάλες καταστροφές έχουν σημειωθεί στα παρόχθια πλατανοδάση κατά μήκος των ποταμών Αράχθου, Αχέροντα, Αώου, Βοϊδομάτη και Καλαμά στην Ηπειρο. Σε αρκετά τμήματα αυτών των ποταμών έχει καταστραφεί πλήρως η παρόχθια βλάστηση πλατάνου.

«Παράλληλα, ο μύκητας έχει νεκρώσει εμβληματικά δένδρα πλατάνου που κοσμούσαν πλατείες, δρόμους και χώρους αναψυχής, σε πολλές περιοχές της χώρας. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η καταστροφή από την ασθένεια των δένδρων ενός μεγάλου τμήματος στο παραλίμνιο αστικό τοπίο των Ιωαννίνων.

Στα Τέμπη, υπάρχουν ήδη δεκάδες νεκρά δέντρα δίπλα από το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής και γύρω από τη γέφυρα της παλαιάς εθνικής οδού, που ανακατασκευάστηκε πρόσφατα. Η ασθένεια διαδόθηκε στην κοιλάδα των Τεμπών με τα μηχανήματα εκσκαφής που εργάστηκαν στην ανακατασκευή της γέφυρας,

Πλέον εξαπλώνεται και σε άλλες περιοχές. Από το 2020 έχουν ληφθεί περιοριστικά μέτρα στο πλατανοδάσος στο Καστρί της Φθιώτιδας και μάλιστα σε μία πάρα πολύ μεγάλη έκταση. Το Δασαρχείο Σπερχειάδας επιτηρεί την συγκεκριμένη έκταση καθώς απαγορεύεται η υλοτομία, η αποκλάδωση, όπως επίσης απαγορεύεται και η εκτέλεση διαφόρων εργασιών είτε με μηχανήματα, είτε χειρωνακτικά. Ουσιαστικά πρόκειται για πλατανοδάσος περίπου 1.000 στρεμμάτων που έχει μπει σε καραντίνα.

Η ασθένεια όμως, δεν σταμάτησε εκεί. Το μεταχρωματικό έλκος προχωρά και δυτικά προς την Δυτική Φθιώτιδα αλλά και ανατολικά προς τις εκβολές του Σπερχειού.

«Τα μηνύματα που παίρνουμε μάς έχουν προβληματίσει ιδιαίτερα» σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής Δασών της Φθιώτιδας Ανδρέας Παπανδρέου, υπενθυμίζοντας τις απαγορεύσεις που ισχύουν για την συγκεκριμένη περιοχή. Όμως ο ίδιος διαπιστώνει ότι «οι προσβολές είναι πλέον αρκετές έξω από την συγκεκριμένη περιοχή και συνεχώς λαμβάνονται περιοριστικά μέτρα. Ήδη περιμένουμε την έκδοση σχετικής απόφασης από το υπουργείο Περιβάλλοντος για μία συνολική αντιμετώπιση της ασθένειας όχι μόνο στην περιοχή μας αλλά σε ολόκληρη την Ελλάδα».

Σύμφωνα με τους δασικούς υπαλλήλους που έχουν επιδοθεί σε αγώνα δρόμου για την σωτηρία των δέντρων από την καταστροφική ασθένεια «η κατάσταση είναι κρίσιμη». Στο πλατανοδάσος Μεξιατών δυτικά τη Λαμίας, που είναι μνημείο της φύσης, προκαλεί θλίψη στον επισκέπτη καθώς τα πρώτα δείγματα δημιουργούν την αίσθηση ότι σε λίγο θα μετατραπεί σε «νεκροταφείο πλατάνων». Κινδυνεύει να αλλάξει το οικοσύστημα κατά μήκος του Σπερχειού ποταμού.

«Σκότωσε» τα ιστορικά πλατάνια των οπλαρχηγών 

Να σημειωθεί ότι στην Φθιώτιδα η ασθένεια έχει εμφανιστεί και στην περιοχή της Αταλάντης ενώ θυσιάστηκαν στην ασθένεια και τα ιστορικά πλατάνια στο χωριό Κομποτάδες όπου έγινε η σύσκεψη των οπλαρχηγών του 1821 πριν από την μάχη της Αλαμάνας και τα οποία είχαν χαρακτηριστεί «ιστορικά».

«Ακόμη και σε ειδικές περιπτώσεις που χρειάζεται να γίνουν παρεμβάσεις λαμβάνονται πρόσθετα μέτρα και μάλιστα, προς τούτο, δίνουν τα Δασαρχεία σχετική άδεια, καθώς πρέπει να ακολουθήσει σχολαστικό πλύσιμο και απολύμανση με μυκητοκτόνα όλων των εργαλείων και μηχανημάτων» υπογραμμίζει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο δασολόγος Ανδρέας Παπανδρέου.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το Ινστιτούτο Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων πριν από ενάμιση χρόνο βρέθηκε στην περιοχή όπου διαπίστωσε την ύπαρξη και την έκταση της ασθένειας κατά μήκος του Σπερχειού στην Φθιώτιδα. Μάλιστα οι επιστήμονες στην έκθεσή τους είχαν σημειώσει πως «παρά το γεγονός ότι οι τοπικές αρχές πήραν μέτρα ωστόσο είναι αμφίβολο αν θα μπορέσουν να αποτρέψουν την επέκταση». Η συγκεκριμένη έκθεση αποτελεί και την πρώτη αφορμή για την λήψη των μέτρων στην περιοχή Καστρί.

Με πληροφορίες από ΑΠΕ – ΜΠΕ, Γ. Παλαμιώτης, ΕΡΤ, dasarxeio.com Καθημερινή, minagric.gr