Μελέτη για την ανθρώπινη διατροφή: Είμαστε όντως παμφάγοι;

Εισαγωγή 

Ενώ η κοινή αντίληψη είναι ότι οι άνθρωποι είναι παμφάγοι, καταναλώνοντας τόσο φυτά όσο και κρέας, υπάρχει ένα εξαιρετικά πειστικό επιχείρημα ότι είμαστε στην πραγματικότητα σαρκοφάγοι.

Η κατηγοριοποίηση των ζώων ως σαρκοφάγα, φυτοφάγα ή παμφάγα βασίζεται στις πρωτογενείς πηγές τροφής τους: ένα σαρκοφάγο τρώει κυρίως κρέας, ένα φυτοφάγο σχεδόν αποκλειστικά βλάστηση, και ένα παμφάγο καταναλώνει και τα δύο. Ωστόσο, η διάκριση δεν είναι πάντα σαφής. Για παράδειγμα, μια μαύρη αρκούδα είναι παμφάγο, αλλά μπορεί επίσης να χαρακτηριστεί ως υπέρ-σαρκοφάγο (hypocarnivore), καθώς έως και το 30% της διατροφής της είναι κρέας. Οι αλεπούδες, αν και κατηγοριοποιούνται ως παμφάγα, είναι μεσο-σαρκοφάγα (mesocarnivores), τρώγοντας συνήθως 30-70% κρέας, με τις αγροτικές αλεπούδες να φτάνουν το 95%. Ακόμη και φυτοφάγα όπως οι αγελάδες, τα άλογα, τα ελάφια και οι ιπποπόταμοι καταναλώνουν κάποια ποσότητα κρέατος ευκαιριακά, όπως νεκρά ζώα, νεοσσούς ή έντομα.

Οι πηγές παρουσιάζουν ένα αρκετά συναρπαστικό επιχείρημα, ότι οι άνθρωποι, αντί να είναι απλώς παμφάγοι, είναι στην πραγματικότητα υπερσαρκοφάγοι ("hypercarnivores"). Ένας υπερσαρκοφάγος είναι οποιοσδήποτε οργανισμός του οποίου η διατροφή αποτελείται από τουλάχιστον 70% κρέας.

Αυτό το επιχείρημα υποστηρίζεται από διάφορα στοιχεία:

• Ανάλυση αναλογίας σταθερών ισοτόπων: Αυτή η επιστημονική μέθοδος, η οποία εξετάζει το κολλαγόνο από τα οστά, έχει δείξει σταθερά ότι οι ανατομικά σύγχρονοι άνθρωποι (Homo sapiens sapiens) σε όλη την ιστορία ευδοκιμούσαν με μια διατροφή που αποτελούνταν από περίπου 80% ζωικές τροφές (κυρίως από μεγάλα μηρυκαστικά ζώα, δηλαδή κόκκινο κρέας) και μόνο 20% φυτικές τροφές (κυρίως ρίζες και κόνδυλοι με χαμηλούς υδατάνθρακες).
• Πεπτικό σύστημα: Οι άνθρωποι έχουν στομάχι παρόμοιο με αυτό άλλων σαρκοφάγων, με εξαιρετικά όξινα υγρά στομάχου (pH μεταξύ 1.4 και 2). Αυτή η οξύτητα σκοτώνει πιθανούς βλαβερούς παθογόνους μικροοργανισμούς στο κρέας και βοηθά στην πλήρη διάσπασή του για απορρόφηση θρεπτικών συστατικών. Επιπλέον, το γεγονός ότι έχουμε μια μικρή σκωληκοειδή απόφυση (που ήταν κάποτε μέρος ενός μεγαλύτερου τυφλού) και έναν πολύ μικρότερο κόλον σε σχέση με άλλα πρωτεύοντα, υποδηλώνει ότι το πεπτικό μας σύστημα δεν είναι καλά προσαρμοσμένο για την κατανάλωση φυτών και ινών. Οι ίνες, στην πραγματικότητα, είναι δυσκολοχώνευτες για τους ανθρώπους, καθώς μας λείπουν τα πεπτικά ένζυμα για να τις διασπάσουμε, και δεν είναι απαραίτητο θρεπτικό συστατικό που να εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος.
• Φυσικά χαρακτηριστικά: Οι άνθρωποι διαθέτουν κυνόδοντες και μάτια στραμμένα προς τα εμπρός, όπως τα περισσότερα αρπακτικά ζώα. Επιπλέον, ένα μοναδικό φυσικό χαρακτηριστικό των ανθρώπων είναι η ικανότητά μας να εκτοξεύουμε αντικείμενα πάνω από το κεφάλι με μεγάλη δύναμη και ακρίβεια, λόγω ειδικών δομικών διαφορών στους ώμους, στο βραχιόνιο οστό και στη μέση. Αυτό μας έκανε ασυναγώνιστους κυνηγούς και βοήθησε τους προγόνους μας να γίνουν η κορυφή των αρπακτικών.
• Διατροφική αξία: Οι πηγές αναφέρουν ότι οι άνθρωποι δεν χρειάζονται φυτά, υδατάνθρακες και πολυφαινόλες για βέλτιστη λειτουργία. Τα απαραίτητα λιπαρά οξέα, απαραίτητα αμινοξέα και απαραίτητα μικροθρεπτικά συστατικά βρίσκονται σε λιπαρές ζωικές τροφές, με το κόκκινο κρέας να είναι το πιο πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά και βιοδιαθέσιμο για τους ανθρώπους. Τα φυτά, από την άλλη πλευρά, μπορεί να περιέχουν αντιθρεπτικά συστατικά και χημικές ουσίες που παρεμβαίνουν στην απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτά τα αποτελέσματα βασίζονται κυρίως σε δεδομένα από τους προ-γεωργικούς ανθρώπους, δηλαδή πριν από την αγροτική επανάσταση, περίπου 12.000 χρόνια πριν. Μετά από αυτή την επανάσταση, και αργότερα με τη βιομηχανική επανάσταση, η ανθρώπινη διατροφή άλλαξε δραματικά, απομακρύνοντας τους ανθρώπους από την «φυσική» τους διατροφή.

Επιστημονικά Στοιχεία: Ανάλυση Λόγου Σταθερών Ισοτόπων 

Η ανάλυση λόγου σταθερών ισοτόπων είναι μια αυστηρή επιστημονική μέθοδος που χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει τι έτρωγαν ανέκαθεν οι ανατομικά σύγχρονοι άνθρωποι (Homo sapiens sapiens). Οι επιστήμονες μπορούν να εξάγουν κολλαγόνο από το μυελό των μακρών οστών ανθρώπινων λειψάνων και, χρησιμοποιώντας φασματομετρία μάζας, να μετρήσουν τους λόγους ισοτόπων των στοιχείων σε ένα δείγμα. Αυτές οι δοκιμές αποκαλύπτουν ακριβώς τη διατροφή ενός ατόμου, καθώς τα ισότοπα στο δείγμα αντικατοπτρίζουν τα ισότοπα της τροφής που κατανάλωσε.

Αυτές οι δοκιμές έχουν δείξει με συνέπεια ότι οι άνθρωποι καθ' όλη την ιστορία ευημερούσαν με μια διατροφή που αποτελούνταν από περίπου 80% τροφές ζωικής προέλευσης και μόνο 20% τροφές φυτικής προέλευσης.

• Το 80% προερχόταν κυρίως από μεγάλα μηρυκαστικά ζώα (κόκκινο κρέας), με κάποια άλλα ζώα.
• Το 20% ήταν κυρίως ρίζες και κόνδυλοι που ήταν εξαιρετικά χαμηλοί σε υδατάνθρακες.
• Με βάση αυτό, ο άνθρωπος ορίζεται ως υπέρ-σαρκοφάγο (hypercarnivore), δηλαδή ένας οργανισμός του οποίου η διατροφή αποτελείται από τουλάχιστον 70% κρέας.

Σημαντικά σημεία:

• Οι ρίζες και οι κόνδυλοι πιστεύεται ότι καταναλώνονταν μετά από ανεπιτυχείς κυνηγετικές προσπάθειες.
• Δεν υπάρχει τίποτα θρεπτικό σε ρίζες και κόνδυλους που να μην βρίσκεται σε καλύτερη μορφή στο λιπαρό κόκκινο κρέας. Η βιοδιαθεσιμότητα των θρεπτικών συστατικών στα φυτά είναι σχετικά χαμηλή σε σύγκριση με το λιπαρό κόκκινο κρέας.
• Η κατανάλωση φυτών ήταν περισσότερο θέμα επιβίωσης παρά ποιοτικής διατροφής.
• Οι άνθρωποι πιθανότατα έτρωγαν εποχιακούς και ώριμους ξηρούς καρπούς και μούρα (αν δεν ήταν δηλητηριώδη) για περίπου ένα μήνα το χρόνο, κυρίως προς το τέλος του καλοκαιριού για να συσσωρεύσουν λίπος ενόψει του χειμώνα.
• Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτά τα αποτελέσματα αναφέρονται κυρίως σε προφοβιομηχανικούς πληθυσμούς, δηλαδή από την εποχή πριν από τη γεωργική επανάσταση (Νεολιθική Επανάσταση) πριν από περίπου 12.000 χρόνια. Τα απολιθωμένα στοιχεία δείχνουν ότι τα οστά και τα δόντια τους ήταν πιο υγιή από εκείνα των γεωργών.

Επιπτώσεις της Γεωργικής και Βιομηχανικής Επανάστασης 

Η μετάβαση από το κυνήγι και τη συλλογή στη γεωργία, αν και αναγκαία εκείνη την εποχή, οδήγησε σε εκθετική αύξηση της κατανάλωσης φυτών όπως δημητριακά, όσπρια και λαχανικά. Το πρόβλημα είναι ότι το γενετικό μας πακέτο, ηλικίας τουλάχιστον 300.000 ετών, δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί πλήρως σε μια τόσο ριζική αλλαγή στη διατροφή μας. Επιπλέον, η διατροφή μας άλλαξε δραματικά ξανά πριν από περίπου 250 χρόνια με τη βιομηχανική επανάσταση, οδηγώντας στην ανάπτυξη εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφών. Αυτές οι αλλαγές έχουν απομακρύνει τους ανθρώπους τόσο πολύ από τη φυσική τους διατροφή που οι περισσότεροι σύγχρονοι άνθρωποι έχουν ξεχάσει τι είναι η πραγματική τροφή.

Ανθρώπινη Ανατομία και Πεπτικό Σύστημα 

Αρκετά ανατομικά χαρακτηριστικά υποστηρίζουν τον χαρακτηρισμό μας ως σαρκοφάγων:

• Σκωληκοειδής Απόφυση και Παχύ Έντερο: 

Το γεγονός ότι έχουμε σκωληκοειδή απόφυση δείχνει ότι σταδιακά καταναλώναμε όλο και λιγότερα φυτά με την πάροδο του χρόνου. Στους γορίλες ή τους χιμπατζήδες, αποτελούσε μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου τυφλού εντέρου, το οποίο βοηθούσε στην επεξεργασία των ινών. Επίσης, το να έχουμε ένα πολύ μικρότερο παχύ έντερο σε σχέση με άλλα πρωτεύοντα δείχνει ότι το πεπτικό μας σύστημα δεν είναι καλά προσαρμοσμένο για την κατανάλωση φυτών. Τα φυτοφάγα έχουν πολύ μεγαλύτερα τυφλά έντερα και παχέα έντερα που φιλοξενούν τρισεκατομμύρια μικρόβια που παράγουν ένζυμα για τη διάσπαση των ινών.

• Ίνες (Φυτικές ίνες): 

Οι ίνες είναι εντελώς αχώνευτες για εμάς τους ανθρώπους, καθώς στερούμαστε τα πεπτικά ένζυμα για να τις διασπάσουμε. Οι ίνες δεν είναι ένα θρεπτικό συστατικό που εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος και δεν είναι απαραίτητο να τις καταναλώνουμε. Ενώ η μερική ζύμωση των ινών στο παχύ έντερο παράγει κορεσμένα λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας που τρέφουν τα μικρόβια του εντέρου, μπορούμε να λάβουμε αυτά τα λιπαρά οξέα και από ζωικές πρωτεΐνες. Στην πραγματικότητα, οι ίνες μπορεί να προκαλέσουν βλάβες.

• Οξύτητα Στομάχου: 

Οι άνθρωποι διαθέτουν στομάχι παρόμοιο με αυτό άλλων σαρκοφάγων. Το υγρό του ανθρώπινου στομάχου είναι εξαιρετικά όξινο, με pH μεταξύ 1,4 και 2. Αυτή η οξύτητα σκοτώνει τυχόν επιβλαβή παθογόνα στο κρέας και βοηθά στην ενδελεχή διάσπαση του κρέατος, επιτρέποντας την απορρόφηση όλων των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών στο λεπτό έντερο. Τα φυτοφάγα έχουν στομάχια με pH πιο κοντά στο ουδέτερο, καθώς δεν καταναλώνουν συνήθως πολύ κρέας.

Φυσικά Χαρακτηριστικά και Κυνηγετικές Ικανότητες

• Κυνόδοντες και Μάτια: Έχουμε κυνόδοντες και μάτια στραμμένα προς τα εμπρός, όπως τα περισσότερα αρπακτικά ζώα.
• Ικανότητα Ρίψης Υπερκέφαλα: Ένα φυσικό χαρακτηριστικό που διαθέτουν μόνο οι άνθρωποι είναι η ικανότητά μας για ρίψη αντικειμένων υπερκέφαλα με απίστευτη δύναμη και ακρίβεια. Αυτό οφείλεται σε τρεις βασικές διαφορές στην ανατομία μας σε σύγκριση με τους χιμπατζήδες:
  1. Οι ώμοι μας είναι τοποθετημένοι πολύ χαμηλότερα, με την ωμογλήνη αρθρική επιφάνεια να έχει κλίση προς τα έξω, δίνοντας στον βραχίονα μεγαλύτερο μοχλό.
  2. Το βραχιόνιο οστό μας έχει μεγαλύτερη στρέψη, επιτρέποντας στον βραχίονα να περιστρέφεται περαιτέρω πίσω από το σώμα, παράγοντας περισσότερη ενέργεια και δύναμη κατά τη ρίψη.
  3. Έχουμε μακρύτερη μέση, η οποία επιτρέπει μεγαλύτερη περιστροφή από τους γοφούς. Αυτά τα τρία μοναδικά χαρακτηριστικά, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη εργαλείων, έκαναν τους ανθρώπους ασυναγώνιστους κυνηγούς και τους κορυφαίους θηρευτές.

Βασικά Θρεπτικά Συστατικά και Παραπληροφόρηση 

Για τους ανθρώπους, η κατανάλωση φυτών, υδατανθράκων και πολυφαινόλων δεν είναι ζωτικής σημασίας. Υπάρχουν απαραίτητα λιπαρά οξέα, απαραίτητα αμινοξέα και απαραίτητα μικροθρεπτικά συστατικά, και όλα αυτά βρίσκονται σε λιπαρές ζωικές τροφές, με το κόκκινο κρέας να είναι η πιο πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και βιοδιαθέσιμη τροφή για τον άνθρωπο.

• Τα φυτά αποτυγχάνουν να παρέχουν σε αφθονία θρεπτικά συστατικά που βρίσκονται σε ζωικές τροφές, όπως βιταμίνη Β12, ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (DHA και EPA), προβιταμίνη Α, βιοδιαθέσιμο σίδηρο και αμινοξέα.
• Τα φυτά περιέχουν επίσης αντιθρεπτικά συστατικά και χημικές ουσίες που παρεμβαίνουν στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών. Αντίθετα, το λιπαρό κόκκινο κρέας δεν περιέχει αντιθρεπτικά συστατικά ή αμυντικές χημικές ουσίες.
• Η προσθήκη φυτικών τροφών στο κρέας και τα αυγά μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια θρεπτικών συστατικών λόγω των αντιθρεπτικών και των ινών που παρεμποδίζουν την απορρόφηση.
• Αρκετά προβλήματα υγείας, όπως ελλείψεις, φούσκωμα, εντερικά προβλήματα, αυτοάνοσα νοσήματα, προβλήματα γλυκόζης στο αίμα, ακόμη και άγχος ή κατάθλιψη, θα μπορούσαν να επιλυθούν με την απλή διακοπή της κατανάλωσης φυτών, υδατανθράκων, μυκήτων και γαλακτοκομικών.

Υπάρχει επίσης παραπληροφόρηση σχετικά με τις λεγόμενες "Μπλε Ζώνες", περιοχές που υποτίθεται ότι οι κάτοικοί τους ζουν μακρά και υγιή ζωή με κυρίως φυτική διατροφή. Ωστόσο, η νευρομυϊκή διατροφολόγος Mary Rudd δηλώνει ότι οι "Μπλε Ζώνες" όπως παρουσιάζονται απλά δεν υπάρχουν. Για παράδειγμα, οι κάτοικοι της Οκινάουα και της Ικαρίας καταναλώνουν άφθονο χοιρινό κρέας, ψάρι και άλλα κρέατα και γαλακτοκομικά προϊόντα, και όταν καταναλώνουν λαχανικά, συχνά τα μαγειρεύουν σε ζωικό λίπος. Πολλά από τα φυτά που υποτίθεται ότι καταναλώνονται συχνά στις "Μπλε Ζώνες" έχουν εισαχθεί μόνο τα τελευταία 30 έως 50 χρόνια.

Συμπέρασμα 

Η ανθρώπινη διατροφή είναι στην πραγματικότητα αρκετά απλή. Δεν χρειάζεται να ζυγίζουμε ή να παρακολουθούμε την τροφή μας, να μετράμε θερμίδες ή να τρώμε μεγάλη ποικιλία πολύχρωμων τροφών για να λάβουμε τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Όπως οι αγελάδες τρώνε όσο χόρτο θέλουν, και τα κοάλα όσο ευκάλυπτο θέλουν, οι άνθρωποι θα πρέπει να τρώνε όσο λιπαρό κόκκινο κρέας θέλουν.