Φυτικές Τοξίνες: Μια Λεπτομερής Εξέταση της Ζημιάς που Προκαλούν στο Ανθρώπινο Σώμα

Σε συζητήσεις για την υγεία και τη διατροφή, συχνά παραβλέπεται ένας σημαντικός παράγοντας: οι χιλιάδες, πιθανώς εκατομμύρια, αμυντικές χημικές ουσίες που παράγουν τα φυτά. Αυτές οι ουσίες, γνωστές ως φυτικές τοξίνες, έχουν σχεδιαστεί για να προστατεύουν τα φυτά από τους θηρευτές, και η κατανάλωσή τους μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, προκαλώντας φλεγμονώδεις αντιδράσεις, αυτοάνοσα προβλήματα και διατροφικές ανεπάρκειες.

Οι Βασικοί Ενοχοι: Λεκτίνες, Φυτικά Οξέα και Κυανογενείς Γλυκοζίτες

1. Λεκτίνες: Αυτές οι πρωτεΐνες είναι ευρέως διαδεδομένες στα φυτά, με χιλιάδες διαφορετικούς τύπους. Η γλουτένη, για παράδειγμα, είναι μια λεκτίνη (πιο συγκεκριμένα, η γλουτενίνη του φύτρου σιταριού). Οι λεκτίνες έχουν την ικανότητα να «κολλάνε» τα πράγματα μεταξύ τους. Στο έντερο, μπορεί να προκαλέσουν συσσώρευση των λάχνων και των μικρολάχνων, μειώνοντας την απορροφητική επιφάνεια. Σε περιπτώσεις όπως η κοιλιοκάκη, οι λάχνες μπορεί να καταστραφούν πλήρως. Επιπλέον, οι λεκτίνες μπορούν να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος και να κολλήσουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια, αυξάνοντας τον κίνδυνο θρόμβωσης.

   • Αυτοανοσία: Οι λεκτίνες εμπλέκονται έντονα στην πρόκληση αυτοάνοσων ασθενειών. Η κοιλιοκάκη θεωρείται «αυτοάνοση ασθένεια που προκαλείται από τη γλουτένη». Ωστόσο, η πηγή υποστηρίζει ότι το σώμα δεν επιτίθεται στον εαυτό του, αλλά στην τοξίνη (γλουτένη) που έχει κολλήσει στα κύτταρα του εντέρου. Όταν σταματά η κατανάλωση γλουτένης, το έντερο επουλώνεται πλήρως σε 4-6 εβδομάδες, ακόμα και αν τα αντισώματα παραμένουν αυξημένα για έως και 3 χρόνια, υποδηλώνοντας ότι αυτά δεν είναι «αυτοαντισώματα». Παρόμοια βελτίωση παρατηρείται σε ασθενείς με θυρεοειδίτιδα Hashimoto, οι οποίοι ακολουθούν μια αυστηρή διατροφή σαρκοφάγων (carnivore diet), κυρίως με βοδινό, αρνί και νερό.
   • Μεταβολικές Επιπτώσεις: Οι λεκτίνες μπορούν να μιμηθούν την ινσουλίνη και να προσκολληθούν στους υποδοχείς της, έως και πέντε φορές πιο σφιχτά από την ίδια την ινσουλίνη, προκαλώντας μεγάλη απόκριση ινσουλίνης ακόμα και σε κετογονικές δίαιτες με φυτά. Μπορούν επίσης να μπλοκάρουν την ορμόνη λεπτίνη, την ορμόνη του κορεσμού, κάνοντας τον εγκέφαλο να νομίζει ότι λιμοκτονεί, επιβραδύνοντας τον μεταβολισμό και αυξάνοντας την πείνα, οδηγώντας σε υπερκατανάλωση τροφής και αποθήκευση λίπους.

2. Κυανογενείς Γλυκοζίτες: Αυτές οι ουσίες, όταν μασηθούν, απελευθερώνουν δύο χημικές ουσίες που σχηματίζουν υδροκυάνιο (κυανιούχο άλας), το οποίο είναι τοξικό για κάθε μορφή ζωής. Περίπου 3.500 φυτά περιέχουν κυανογενείς γλυκοζίτες σε διάφορους βαθμούς.

   • Παραδείγματα και Κίνδυνοι: Η κασάβα, ένα βασικό τρόφιμο για εκατομμύρια ανθρώπους, περιέχει σημαντικές ποσότητες. Η πικρή κασάβα μπορεί να είναι θανατηφόρα αν δεν υποστεί σωστή επεξεργασία. Οι γλυκές αμυγδαλιές (sweet almonds) και οι σπόροι λιναριού περιέχουν επίσης κυάνιο. Η χρόνια έκθεση σε χαμηλές δόσεις κυανίου μπορεί να προκαλέσει σοβαρή δυσλειτουργία οργάνων, δυσλειτουργία του θυρεοειδούς (μπλοκάροντας το ιώδιο) και νευρολογική βλάβη. Δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης κυανίου, αλλά τα προϊόντα που το περιέχουν φυσικά δεν φέρουν προειδοποιητικές ετικέτες.
   • Ποσότητες που προκαλούν βλάβη: Η κατανάλωση 40-50 γλυκών αμυγδάλων την ημέρα μπορεί να είναι αρκετή για να προκαλέσει μακροχρόνιες χρόνιες βλαβερές συνέπειες σε έναν ενήλικα. Ακόμη και ο ηθοποιός Liam Hemsworth χρειάστηκε νοσηλεία λόγω οξείας δηλητηρίασης από οξαλικά άλατα μετά από κατανάλωση σμούθι σπανάκι για 3 εβδομάδες.

3. Οξαλικά άλατα (Oxalates): Αυτές οι ουσίες αφαιρούν το ασβέστιο από το αίμα, αναγκάζοντας το σώμα να απομεταλλώσει τα οστά για να διατηρήσει τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα όπως η "μεγάλη κεφαλή" (big head) στα ζώα, όπου το πρόσωπο διογκώνεται και γίνεται ανομοιόμορφο λόγω της αναμεταλλοποίησης των οστών.

4. Αντιθρεπτικά Συστατικά: Τα φυτά μπορούν επίσης να κάνουν τα θρεπτικά συστατικά τους λιγότερο διαθέσιμα ή να εμποδίσουν την απορρόφηση άλλων.

   • Φυτικό Οξύ: Μπορεί να δεσμεύει μη αναστρέψιμα μέταλλα όπως ασβέστιο, σίδηρο και μαγνήσιο. Το ανθρώπινο σώμα δεν διαθέτει τα ένζυμα για να διασπάσει αυτή τη σύνδεση, και η δραστηριότητα του μικροβιώματος στο παχύ έντερο είναι άσχετη, καθώς η απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών γίνεται στο λεπτό έντερο.
   • Σαπωνίνες: Μπορούν να διαταράξουν τα ένζυμα του σώματος που διασπούν τα θρεπτικά συστατικά.
   • Φυτικές Ίνες: Μπορούν να λειτουργήσουν ως αντιθρεπτικό συστατικό, σχηματίζοντας ένα «πλέγμα» που εμποδίζει τα ένζυμα να φτάσουν στα τρόφιμα και μειώνει την απορρόφηση θρεπτικών ουσιών έως και 30%.

Το Επιχείρημα "Η Δόση Κάνει το Δηλητήριο" και η Ορμόση*

Πολλοί υποστηρίζουν ότι οι φυτικές τοξίνες είναι αβλαβείς σε μικρές ποσότητες, βασιζόμενοι στο ρητό «η δόση κάνει το δηλητήριο». Ωστόσο, η πηγή αντικρούει αυτό το επιχείρημα, τονίζοντας ότι δεν γνωρίζουμε τις ακριβείς δόσεις για τις χιλιάδες χημικές ουσίες σε κάθε φυτό. Για παράδειγμα, το κυάνιο δεν θεωρείται ότι έχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης, αλλά και πάλι δεν επισημαίνεται.

Επίσης, το επιχείρημα της ορμόσης (ότι οι τοξίνες είναι ωφέλιμες σε χαμηλές δόσεις) αμφισβητείται. Ζητείται η απάντηση στην ερώτηση: «Ποια είναι η ακριβής ορμοτική δόση για κάθε μία από τις χιλιάδες χημικές ουσίες σε ένα φυτό, και πώς εξισορροπούνται αυτές οι δόσεις;». Αυτό είναι πρακτικά αδύνατο να προσδιοριστεί.

Διατροφικές Ελλείψεις και Τοξικότητες

Η πηγή υποστηρίζει ότι πολλές ανθρώπινες ασθένειες μπορεί να είναι είτε συνέπεια της κατανάλωσης τοξικών φυτών είτε διατροφικών ελλείψεων που προκύπτουν από αυτές τις τοξίνες. Για παράδειγμα, η έλλειψη σεληνίου στα ζώα μπορεί να οδηγήσει σε μυϊκή δυστροφία.

Συμπέρασμα

Ενώ η πλήρης αποφυγή των φυτών μπορεί να μην είναι απαραίτητη για όλους, η κατανόηση των κινδύνων είναι ζωτικής σημασίας. Παραδοσιακές μέθοδοι όπως το μαγείρεμα και η ζύμωση μπορούν να μειώσουν το τοξικό φορτίο των φυτών. Ωστόσο, για άτομα με ευαισθησίες ή αυτοάνοσες παθήσεις, η απομάκρυνση των φυτικών τροφών από τη διατροφή τους, όπως σε μια δίαιτα σαρκοφάγων, έχει αποδειχθεί ότι οδηγεί σε δραματική βελτίωση της υγείας και απώλεια βάρους. Η ιδέα ότι τα φυτά είναι πάντα «καλά» για εμάς αμφισβητείται έντονα από την επιστήμη των αμυντικών τους μηχανισμών.

*Ορμόση: 

Η Ορμόση είναι μια έννοια που υποστηρίζει ότι ορισμένες τοξικές ουσίες, ενώ είναι επιβλαβείς σε υψηλές δόσεις, μπορεί στην πραγματικότητα να είναι ωφέλιμες ή να έχουν ευεργετική επίδραση σε χαμηλές δόσεις. Με άλλα λόγια, πρόκειται για την ιδέα ότι "η δόση κάνει το δηλητήριο" και ότι κάτω από ένα ορισμένο όριο, μια τοξική ουσία δεν είναι δηλητήριο, ή μπορεί ακόμη και να είναι ωφέλιμη.

Ωστόσο, η πηγή αμφισβητεί έντονα αυτό το επιχείρημα, ιδίως σε σχέση με τις φυτικές τοξίνες, θέτοντας τα εξής ερωτήματα και σημεία:

• Απροσδιόριστες δόσεις: Το βασικό πρόβλημα με την ιδέα της ορμόσης για τα φυτά είναι ότι δεν γνωρίζουμε την ακριβή ορμοτική δόση για καθεμία από τις χιλιάδες χημικές ουσίες σε ένα φυτό. Πώς μπορούν να εξισορροπηθούν αυτές οι δόσεις;.
• Μη ορμοτικές ουσίες: Ορισμένες ουσίες, όπως το υδροκυάνιο (κυανιούχο άλας), δεν θεωρούνται ορμοτικές. Είναι τοξικές σε όλα τα επίπεδα και δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης. Ωστόσο, αυτές οι ουσίες βρίσκονται σε πολλά φυτά, όπως τα γλυκά αμύγδαλα και οι σπόροι λιναριού, χωρίς να φέρουν σχετικές προειδοποιήσεις.
• Πολυπλοκότητα των φυτών: Ένα φυτό περιέχει χιλιάδες διαφορετικές χημικές ουσίες, και είναι αδύνατο να γνωρίζουμε εάν η "ορμοτική" δόση για μία ουσία είναι ταυτόχρονα τοξική για μια άλλη. Για παράδειγμα, η πηγή ρωτά: "Εάν παραμείνετε στην ορμοτική περιοχή με τα οξαλικά, είστε τοξικοί για μια άλλη [ουσία];".
• Απουσία απαντήσεων: Η πηγή υποστηρίζει ότι όσοι χρησιμοποιούν το επιχείρημα της ορμόσης ή του "η δόση κάνει το δηλητήριο" δεν μπορούν να απαντήσουν στην ερώτηση "Ποια είναι η δόση;".
• Παράδειγμα σπανακιού: Αναφέρεται ότι ακόμη και 100 γραμμάρια (μισό φλιτζάνι μαγειρεμένο) σπανάκι μπορεί να έχουν επιβλαβή επίπεδα ορισμένων ουσιών, παρόλο που υπάρχουν χιλιάδες άλλες χημικές ουσίες στο σπανάκι. Ο ηθοποιός Liam Hemsworth χρειάστηκε νοσηλεία λόγω οξείας δηλητηρίασης από οξαλικά άλατα μετά από κατανάλωση σμούθι σπανάκι για 3 εβδομάδες.

Συνοψίζοντας, ενώ η ορμόση προτείνει ότι χαμηλές δόσεις τοξινών μπορεί να είναι ωφέλιμες, η πηγή υπογραμμίζει την αδυναμία προσδιορισμού αυτών των δόσεων για το πλήθος των φυτικών χημικών ουσιών, καθιστώντας το επιχείρημα πρακτικά χωρίς νόημα στην εφαρμογή του στην καθημερινή διατροφή.

Διαβάστε εδώ κάτι ακόμα σχετικό

και εδώ