Φλεγμονή και Καρδιακή Νόσος: Μια Νέα Προοπτική Πέρα από τα Λιπίδια

Η συζήτηση γύρω από την καρδιακή νόσο παραδοσιακά κυριαρχείται από τα λιπίδια και τη χοληστερόλη. Ωστόσο, ο Δρ. Philip Ovadia, καρδιοχειρουργός, υποστηρίζει με έμφαση ότι «η καρδιακή νόσος αφορά κάτι παραπάνω από τα λιπίδια». Στην πραγματικότητα, η φλεγμονή αναδεικνύεται ως ένας κεντρικός και συχνά παραβλεπόμενος παράγοντας στην ανάπτυξη και εξέλιξη της καρδιακής νόσου.

Τι Είναι η Φλεγμονή;

Η φλεγμονή ορίζεται ως μέρος της βιολογικής απόκρισης των ιστών του σώματος σε επιβλαβή ερεθίσματα, όπως παθογόνους παράγοντες, κατεστραμμένα κύτταρα ή ερεθιστικούς παράγοντες. Είναι μια προστατευτική απόκριση που περιλαμβάνει κύτταρα του ανοσοποιητικού, αιμοφόρα αγγεία και μοριακούς μεσολαβητές, με λειτουργία την εξάλειψη της αρχικής αιτίας της κυτταρικής βλάβης, την απομάκρυνση των κατεστραμμένων κυττάρων και ιστών και την έναρξη της επιδιόρθωσης των ιστών.

Η φλεγμονή μπορεί να ταξινομηθεί ως οξεία ή χρόνια.

• Οξεία φλεγμονή είναι η αρχική απόκριση σε επιβλαβή ερεθίσματα, που διαρκεί συνήθως λίγες ημέρες και στοχεύει στην επίλυση της βλάβης.
• Χρόνια φλεγμονή είναι μια παρατεταμένη φλεγμονή που διαρκεί μήνες έως χρόνια και χαρακτηρίζεται από ταυτόχρονη καταστροφή και επούλωση των ιστών. Αυτή η χρόνια φλεγμονή οδηγεί σε καταστροφή ιστών, ίνωση και νέκρωση, παράγοντες που είναι κρίσιμοι για την ανάπτυξη της αθηροσκληρωτικής καρδιακής νόσου. Μια ειδική μορφή, η «φλεγμόνωση» (inflammaging), περιγράφεται ως μια χρόνια, άσηπτη, χαμηλού βαθμού φλεγμονή που αναπτύσσεται με την προχωρημένη ηλικία, συμβάλλοντας σε παθολογίες που σχετίζονται με την ηλικία, όπως η καρδιακή νόσος.

Η Ιστορία της Φλεγμονής στην Καρδιακή Νόσο

Η ιδέα ότι η φλεγμονή εμπλέκεται στην καρδιακή νόσο δεν είναι νέα. Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, ο Virchow αναγνώρισε την φλεγμονή ως το αρχικό σημείο της αθηρωματικής εκφύλισης, υποστηρίζοντας ότι η καρδιακή νόσος δεν αφορούσε μόνο το λίπος. Στους πιο σύγχρονους χρόνους, ο Peter Libby από το Χάρβαρντ ηγήθηκε της έρευνας που περιγράφει τη φλεγμονώδη διαδικασία στην αθηροσκλήρωση. Το εργαστήριό του έχει δείξει ότι το αρχικό γεγονός που οδηγεί στις αθηροσκληρωτικές πλάκες είναι η ενεργή κίνηση μονοκυττάρων μέσω του ενδοθηλιακού φραγμού, η οποία ξεκινά όταν αυτός ο φραγμός υποστεί βλάβη.

Ο Ρόλος της Φλεγμονής στην Αθηροσκλήρωση

Η ενδοθηλιακή βλάβη, που προκαλείται από παράγοντες όπως η ζάχαρη, άλλες τοξίνες, το κάπνισμα και η ίδια η φλεγμονή, είναι το σημείο εκκίνησης. Μονοπύρηνα κύτταρα διαπερνούν τον φραγμό, μετατρέπονται σε μακροφάγα, καταναλώνουν τροποποιημένα (οξειδωμένα, κατεστραμμένα, μικρά, πυκνά) σωματίδια LDL (όχι μη-κατεστραμμένα LDL) και μετατρέπονται σε αφρώδη κύτταρα. Αυτά τα κύτταρα υφίστανται απόπτωση, απελευθερώνοντας κατεστραμμένα σωματίδια λιπιδίων που συσσωρεύονται, οδηγώντας σε πρώιμο αθήρωμα. Αυτό μπορεί είτε να οδηγήσει σε σταθεροποιημένη πλάκα, η οποία μπορεί να αποφράξει το αγγείο με την πάροδο του χρόνου, είτε σε ρήξη πλάκας, προκαλώντας θρόμβωση και οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Κλινική Αξιολόγηση της Φλεγμονής

Οι φλεγμονώδεις δείκτες είναι προγνωστικοί για τον κίνδυνο καρδιακής νόσου. Ο πιο μελετημένος και γνωστός δείκτης είναι η C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP), που παράγεται στο ήπαρ ως απόκριση στη φλεγμονή. Μια μετα-ανάλυση του 2010 έδειξε μια γραμμική σχέση μεταξύ της CRP και της ανάπτυξης αθηροσκληρωτικής στεφανιαίας νόσου. Άλλοι δείκτες, όπως η ιντερλευκίνη-6 (IL-6), έχουν επίσης δείξει καλή προγνωστική αξία. Ο Δρ. Ovadia σημειώνει ότι η CRP θεωρείται «μέσος κίνδυνος» μεταξύ 1 και 3 mg/dL, αλλά υποστηρίζει ότι οι ασθενείς θα πρέπει να στοχεύουν σε επίπεδα κάτω του 1 mg/dL, καθώς ο μέσος κίνδυνος δεν είναι αρκετά καλός. Σημειώνει επίσης ότι η CRP είναι εξαιρετικά ευαίσθητη και μπορεί να αυξηθεί προσωρινά από έντονη άσκηση, ηλιακά εγκαύματα ή λοιμώξεις, επομένως πρέπει να ερμηνεύεται εντός πλαισίου.

Τροποποίηση της Φλεγμονής με Φαρμακευτική Αγωγή

Έχουν δοκιμαστεί διάφορα αντιφλεγμονώδη φάρμακα για την πρόληψη της καρδιακής νόσου.

• Το φάρμακο καντινουμάμπη (canakinumab, CANTOS trial), που στοχεύει την IL-1 βήτα, μείωσε δραματικά τα επίπεδα CRP και τα καρδιαγγειακά συμβάντα, αλλά αύξησε στατιστικά σημαντικά τον κίνδυνο σοβαρών λοιμώξεων, εμποδίζοντας την ευρεία υιοθέτησή του.
• Η κολχικίνη, ένα φάρμακο για την ουρική αρθρίτιδα, έχει δείξει μέτριο όφελος στην πρόληψη δευτερογενών συμβάντων, αλλά με τάση για αυξημένη θνησιμότητα από κάθε αιτία.

Είναι ενδιαφέρον ότι οι στατίνες, πέρα από τη μείωση της χοληστερόλης, έχουν και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Η μελέτη JUPITER έδειξε ότι η μείωση της CRP οδήγησε σε δραματική μείωση των καρδιακών συμβάντων, σχεδόν στο μισό, ακόμη και σε ασθενείς των οποίων η χοληστερόλη LDL παρέμενε αυξημένη. Η μεγαλύτερη μείωση παρατηρήθηκε όταν μειώθηκαν τόσο η φλεγμονή όσο και η χοληστερόλη.

Θεραπευτικός Περιορισμός Υδατανθράκων και Φλεγμονή

Ο Δρ. Ovadia υποστηρίζει ότι ο περιορισμός των υδατανθράκων (κετογονικές δίαιτες/δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων) μπορεί να αποτελέσει έναν αποτελεσματικό τρόπο μείωσης της φλεγμονής. Αν και χρειάζονται περισσότερα δεδομένα, οι υπάρχουσες ενδείξεις υποδηλώνουν ότι αυτές οι δίαιτες μειώνουν τη φλεγμονή. Μελέτες σε αρουραίους έδειξαν σημαντική μείωση της φλεγμονώδους απόκρισης σε κετογονική δίαιτα, ενώ μελέτες σε ανθρώπους (παχύσαρκες γυναίκες, ασθενείς με διαβήτη τύπου 2) έδειξαν δραματική μείωση των επιπέδων IL-1 βήτα, IL-6 και CRP.

Οι θεωρητικοί λόγοι για αυτό περιλαμβάνουν:

• Τις αντιφλεγμονώδεις και καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες των κετονοσωμάτων.
• Τις αντιφλεγμονώδεις και καρδιοπροστατευτικές επιδράσεις της εξάλειψης της ζάχαρης και του περιορισμού των μη-σακχαρούχων υδατανθράκων.
• Τα πιθανά οφέλη από την καλύτερη ισορροπία των ωμέγα-3 και ωμέγα-6 λιπαρών οξέων.

Πέρα από τη Διατροφή: Άλλες Πηγές Χρόνιας Φλεγμονής

Ενώ η διατροφή είναι ένας σημαντικός παράγοντας, ο Δρ. Ovadia τονίζει τη σημασία της αναζήτησης και άλλων, λιγότερο συνηθισμένων πηγών φλεγμονής, ιδιαίτερα σε ασθενείς με επίμονα αυξημένους φλεγμονώδεις δείκτες.

• Σε μια περίπτωση ασθενούς, παρά τις διατροφικές αλλαγές, οι φλεγμονώδεις δείκτες παρέμειναν αυξημένοι, οδηγώντας στην ανακάλυψη τοξικότητας μούχλας (ωχρατοξίνη) και βαρέων μετάλλων (τελλούριο). Το τελλούριο, ένα σπάνιο στοιχείο που χρησιμοποιείται σε ηλιακές κυψέλες, βρέθηκε πιθανώς λόγω έκθεσης από καμένες κατοικίες με ηλιακούς συλλέκτες.
• Άλλες πιθανές πηγές περιλαμβάνουν χρόνιες λοιμώξεις χαμηλού βαθμού (όπως η νόσος Lyme) και περιοδοντική νόσο. Η αδιάγνωστη περιοδοντική νόσος και οι παλαιές ενδοδοντικές θεραπείες με αποστήματα μπορούν να συμβάλλουν σε επίμονη φλεγμονή.

Σκορ Ασβεστίου Στεφανιαίων Αρτηριών (CAC)

Το σκορ CAC είναι ένα σημαντικό διαγνωστικό εργαλείο που πρέπει να επαναλαμβάνεται σειριακά για την παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου. Η επιβράδυνση της εξέλιξης του σκορ CAC μειώνει τον κίνδυνο μελλοντικών καρδιαγγειακών επεισοδίων. Ο Δρ. Ovadia έχει παρατηρήσει ακόμη και αναστροφή του σκορ CAC κατά 15-20% σε ορισμένους ασθενείς με πρωτόκολλα που περιλαμβάνουν περιορισμό υδατανθράκων, καλό ύπνο, διαχείριση του στρες, βιταμίνη Κ2 και νατοκινάση. Ωστόσο, ακόμα και η σταθεροποίηση του σκορ θεωρείται επιτυχία.

Σχετικά με τις στατίνες, υπάρχει συζήτηση για το αν προκαλούν αυξημένη ασβεστοποίηση της πλάκας, οδηγώντας σε μια πιο σταθερή μορφή. Ωστόσο, ο Δρ. Ovadia θεωρεί κάθε εξέλιξη του σκορ CAC ως κακό σημάδι, υπογραμμίζοντας τη σημασία της συνεργασίας με έναν καλό ακτινολόγο για να εξεταστεί αν πρόκειται για νέες περιοχές ασβεστοποίησης ή για αύξηση της πυκνότητας σε υπάρχουσες.

Ένα σκορ CAC διαφορετικό από το μηδέν υποδηλώνει ότι το σώμα έχει την ικανότητα να σχηματίζει πλάκα και έχει ξεκινήσει αυτή τη διαδικασία. Η σημασία αυτού του σκορ αυξάνεται όσο μικρότερη είναι η ηλικία του ατόμου.

Συμπληρώματα Διατροφής

Ο Δρ. Ovadia προτείνει ορισμένα συμπληρώματα για ασθενείς με αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο:

• Νατοκινάση: Ένα ινωδολυτικό ένζυμο που βοηθά στη διάσπαση θρόμβων αίματος. Μελέτες έχουν δείξει μείωση του πάχους της ενδοθηλιακής μεσαίας χιτώνα της καρωτίδας με δόσεις 10.000 μονάδων ημερησίως. Η παρακολούθηση γίνεται με τα επίπεδα ινωδογόνου.
• Βιταμίνη Κ2: Συμβάλλει στην υγεία των οστών και των αγγείων, και αν και μια δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων βασισμένη σε ζωικά προϊόντα είναι πλούσια σε αυτήν, η συμπλήρωση μπορεί να είναι ωφέλιμη.
• Συνένζυμο Q10 (CoQ10): Συνιστάται ιδιαίτερα για ασθενείς που λαμβάνουν στατίνες, καθώς οι στατίνες μπορεί να μειώσουν τα επίπεδά του.
• Πρωτόκολλο Pauling (Βιταμίνη C): Υψηλές δόσεις (6-12 γραμμάρια ημερησίως) βιταμίνης C, συχνά σε συνδυασμό με προλίνη και λυσίνη. Έχει αναφερθεί ότι μειώνει τα επίπεδα της λιποπρωτεΐνης (α). Ωστόσο, τα αποτελέσματα είναι μικτά και μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές παρενέργειες. Η λιποπρωτεΐνη (α) θεωρείται προβληματική παρουσία φλεγμονής.
• Μπερμπερίνη: Ένα φυσικό ανάλογο της μετφορμίνης, μπορεί να είναι χρήσιμη για τη βελτίωση της γλυκόζης και της αντίστασης στην ινσουλίνη σε ασθενείς που δεν θέλουν να λάβουν μετφορμίνη, αν και η αποτελεσματικότητά της είναι πιο μέτρια.

Άλλες Σημαντικές Παρατηρήσεις

• Κολπική Μαρμαρυγή (AFib): Υπάρχει μια ισχυρή σχέση μεταξύ φλεγμονής και κολπικής μαρμαρυγής. Οι δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων έχουν δείξει θετικά αποτελέσματα στη μείωση της συχνότητας των συμπτωμάτων, ειδικά σε παροξυσμικές περιπτώσεις μικρής διάρκειας.
• Ποιότητα λιπιδίων έναντι ποσότητας: Ο Δρ. Ovadia υπογραμμίζει ότι η ποιότητα των λιπιδίων (μέγεθος σωματιδίων, οξειδωμένα φωσφολιπίδια) είναι πιο σημαντική από την ποσότητα, ιδίως σε ασθενείς που παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα LDL σε δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων.
• Διαχείριση A1C: Γενικά, τα επίπεδα A1C 5.7% ή κάτω θεωρούνται ικανοποιητικά. Η περαιτέρω μείωση μπορεί να συνδέεται με τη μείωση του σωματικού λίπους, ακόμα και σε άτομα με κανονικό ΔΜΣ.
• Έλεγχος βαρέων μετάλλων: Οι εξετάσεις ούρων θεωρούνται πρακτικές για την ανίχνευση σημαντικών περιπτώσεων. Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει τον εντοπισμό της πηγής και, ενδεχομένως, τη χηλίωση, η οποία έχει δείξει κάποιο όφελος σε ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο και διαβήτη, αν και χρειάζονται περισσότερα δεδομένα.

Συνοψίζοντας, η καρδιακή νόσος δεν αφορά μόνο τα λιπίδια. Η φλεγμονή διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξή της και απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει την αξιολόγηση και τη μείωση της φλεγμονής. Αυτό περιλαμβάνει διατροφικές παρεμβάσεις όπως ο θεραπευτικός περιορισμός υδατανθράκων, τη διαχείριση του τρόπου ζωής, την προσεκτική αξιολόγηση των φλεγμονωδών δεικτών και την αναζήτηση άλλων, συχνά παραβλεπόμενων, πηγών φλεγμονής. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να στοχεύσουμε τις υποκείμενες αιτίες της καρδιακής νόσου και να προσφέρουμε ουσιαστική, μακροπρόθεσμη βελτίωση στην υγεία των ασθενών.

Διαβάστε εδώ, περισσότερα θέματα για την υγεία.