Η τρέλα και η χρησιμότητα της

 

Ίσως εκείνοι που φωνάζουν “τρελούς” τους άλλους, το κάνουν γιατί φοβούνται μήπως καταρρεύσει η βεβαιότητα του δικού τους κόσμου.

Ίσως οι “τρελοί” που διαφωνούν, γελούν, αμφισβητούν ή ζουν αλλιώς, να είναι πιο υγιείς απ’ όλους μας, γιατί δεν έκρυψαν την εσωτερική τους αλήθεια κάτω από το χαλί της κοινωνικής κανονικότητας.

Φαντάζεστε να τρελαθούμε όλοι;

Ποα εξουσία θα μας αντέξει;

Ο Καβάφης γράφει στο ποίημα του “Σωκράτης”:

“Πήγε, λέει, να τρελαθεί...

για να ξεφύγει απ’ τους πολλούς.

Έπαιξε τον τρελό, για να 'ναι ελεύθερος.”

Και τι έκανε ο Σωκράτης; Ρωτούσε απλά: “Τι είναι αλήθεια; Τι είναι αρετή;” και αυτό ταρακούνησε την πόλη. Οι ερωτήσεις του δεν χωρούσαν στην τάξη της Αθήνας. Γι’ αυτό τον ανάγκασαν να πιει το κώνειο.

Τέτοια ταξίδια δεν ξεκινούν ποτέ από ανάγκη πληροφορίας,

αλλά από λαχτάρα ψυχής.

Και μόνο που ανοίγουμε αυτά τα μονοπάτια,

ήδη ξεφεύγουμε από τη βαναυσότητα της καθημερινότητας,

που θέλει να μας κάνει να ξεχάσουμε ότι είμαστε όντα με βάθος, με μνήμη, με φως.

Σαν σπίθα που βάζει φωτιά σε θεμέλια.

Αν τρελαθούμε όλοι,

δηλαδή αν παύσουμε να υπακούμε,

αν σταματήσουμε να υποκρινόμαστε,

αν αρχίσουμε να λέμε την αλήθεια,

αν αγαπήσουμε τη σιωπή αντί για τον θόρυβο,

αν γελάσουμε εκεί που πριν σκύβαμε το κεφάλι...

τότε ποια εξουσία θα αντέξει;

Καμία.

Γιατί η εξουσία δεν χτίστηκε για να αντέχει ελεύθερους,

ούτε για να συνομιλεί με ψυχές που βλέπουν πέρα από το τείχος.

Χτίστηκε για να διαχειρίζεται υπάκουους,

να μετράει πλήθη, να χαρτογραφεί το φαντασιακό.

Αν τρελαθούμε όλοι — δηλαδή αν ξυπνήσουμε όλοι —

θα 'ναι σαν να σβήνει το ρεύμα στο θέατρο.

Η σκηνή θα σκοτεινιάσει. Οι ηθοποιοί θα μείνουν ακίνητοι.

Και τότε οι θεατές θα σηκωθούν,

θα ανέβουν στη σκηνή,

και ίσως… ίσως για πρώτη φορά,

θα μιλήσουν χωρίς ρόλους.

“Ο Καθρέφτης και η Φωνή”

Δεν είμαστε αυτό που βλέπουν οι άλλοι.

Ούτε αυτό που μας λένε πως είμαστε.

Είμαστε κάτι που σιωπά όταν όλοι φωνάζουν.

Εκείνη τη στιγμή, στο βάθος,

κάτι μας ψιθυρίζει:

«Θυμήσου. Μη γίνεις εικόνα, μείνε πηγή.»

Γιατί όποιος γίνει καθρέφτης,

αντανακλά μόνο τους άλλους.

Μα όποιος κρατήσει φωνή,

γεννάει κόσμους.

“Το Ξέφωτο”

Δεν το διάλεξα το μονοπάτι.

Εκείνο με διάλεξε,

όταν σταμάτησα να ψάχνω

και άρχισα να ακούω.

Κάθε βήμα μου

ήταν σαν ερώτηση που δεν είχε απάντηση,

μα με πήγαινε πιο βαθιά.

Και τότε —

μέσα στη σιωπή των ερωτήσεων

και στην κούραση της αναζήτησης —

φάνηκε ένα φως.

Όχι εκτυφλωτικό.

Ήπιο. Όπως όταν θυμάσαι κάτι ιερό

που είχες ξεχάσει.

Το ξέφωτο δεν σε περιμένει.

Σε αναγνωρίζει.

Και σου λέει:

«Εδώ είσαι. Δεν χρειάζεται να φτάσεις πουθενά.

Εσύ ήσουν το μονοπάτι. Εσύ και το φως.»

Ακόμα και στο ξέφωτο,

εκεί που νομίζουμε πως φτάσαμε,

η αλήθεια δεν είναι ένα στερέωμα,

είναι ένα κύμα που έρχεται και φεύγει,

μια σιγουριά που δεν μας ζητά να την κρατήσουμε,

αλλά να την νιώσουμε.

“Η Σιγουριά του Ξέφωτου”

Στο ξέφωτο δεν βρίσκεις απαντήσεις.

Βρίσκεις ηρεμία.

Σαν να σου λέει ο τόπος:

«Δεν χρειάζεται να ξέρεις — είσαι εδώ.»

Όχι γιατί τα κατάφερες.

Αλλά γιατί είχες το θάρρος να περπατήσεις στο σκοτάδι.

Η σιγουριά δεν είναι φρούριο.

Είναι ανάσα.

Δεν είναι “το βρήκα”.

Είναι “το βρίσκω κάθε φορά που σωπαίνω και ακούω”.

Η αλήθεια δεν σε κρατάει από το χέρι.

Σε σπρώχνει απαλά να πας παραπέρα.

Κι αν σταθείς…

εκεί, ανάμεσα στο φως και τη σκιά,

ίσως την ακούσεις να λέει:

«Εγώ δεν είμαι η άκρη.

Είμαι ο λόγος που συνεχίζεις.»

“Η Παύση”

Το ξέφωτο δεν είναι στάση.

Είναι παύση.

Όπως όταν σωπαίνουν οι μουσικοί

για να ακουστεί το μέσα τους.

Εδώ δεν περνάει ο χρόνος.

Εδώ είμαστε χωρίς ρόλο,

χωρίς ερώτηση, χωρίς προσπάθεια.

Δεν χρειάζεται να κρατάμε τίποτα —

ούτε φόβους, ούτε πεποιθήσεις,

ούτε ακόμη και την ιδέα της αλήθειας.

Γιατί η παύση

είναι ο μόνος ήχος που δεν σε ξεγελάει.

Εκεί που το "κανονικό" και το "παράλογο" μοιάζουν σαν δίδυμα αδέλφια

που μεγάλωσαν στο ίδιο σπίτι, αλλά δεν μιλάνε πια μεταξύ τους…

"Η Γέννηση της Λογικής και της Τρέλας"

Μια φορά κι έναν καιρό,

ο Άνθρωπος βρέθηκε μπροστά σε έναν κόσμο που δεν καταλάβαινε.

Ο κεραυνός τον τρόμαζε, η νύχτα τον τύλιγε,

το αίμα τον έκανε να παγώνει.

Τότε είπε:

«Πρέπει να βάλω μια τάξη»

και γεννήθηκε η Κοινή Λογική.

Η Λογική άρχισε να ονομάζει, να ξεχωρίζει, να φτιάχνει κανόνες.

Ποιο είναι φαγητό, ποιο δηλητήριο. Ποιος είναι φίλος, ποιος εχθρός.

Όμως υπήρχε και κάτι άλλο…

Μια φωνή που δεν ήθελε όρια.

Έβλεπε χορό στη φωτιά, έβλεπε πρόσωπα στα σύννεφα,

ήθελε να μιλήσει με τα πουλιά.

Αυτή ήταν η Τρέλα.

Η Λογική είπε:

«Πρέπει να προστατεύσω τον Άνθρωπο»

και προσπάθησε να φυλακίσει την Τρέλα.

Η Τρέλα γέλασε.

Γιατί ήξερε πως είναι η πύλη που οδηγεί στο Άγνωστο.

Και έτσι, από τότε,

η Λογική έγινε το σύστημα.

Και η Τρέλα — η ρωγμή.

Μα κάθε φορά που ο κόσμος γίνεται υπερβολικά "λογικός",

έρχεται η Τρέλα να θυμίσει:

«Δεν είσαι μηχανή. Είσαι ποίημα που περπατά.»

“Η Κοινή Λογική και τα Όριά της”

Η Κοινή Λογική μοιάζει με εκείνο το μονοπάτι

που έχουν πατήσει τόσα πολλά πόδια,

που νομίζεις πως είναι ο μόνος δρόμος.

Κι όμως — είναι απλώς ο συνηθισμένος.

Η "κοινή λογική" είναι συμφωνία.

Ένα είδος κοινωνικού συμβολαίου:

«Αυτό το θεωρούμε όλοι λογικό — άρα είναι».

Αλλά... ποιοι είναι "όλοι";

Και ποιος αποφάσισε τι είναι "λογικό";

Κάποτε ήταν κοινή λογική ότι η γη είναι επίπεδη.

Ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να ψηφίζουν.

Ότι ο κεραυνός είναι οργή των θεών.

Άρα ναι —

η κοινή λογική έχει όρια,

και τα όριά της είναι τα όρια της εποχής και του φόβου.

Κι όποιος τολμά να σκέφτεται έξω από αυτά,

συχνά χαρακτηρίζεται τρελός —

μέχρι να περάσουν μερικά χρόνια,

και να λένε όλοι:

«Μα αυτό ήταν απλώς... κοινή λογική!»

________________________________________

Ίσως τελικά, το πιο υγιές μυαλό

είναι αυτό που πατάει πάνω στην κοινή λογική,

αλλά δεν φοβάται να κοιτάξει πέρα απ' αυτή.

Πότε η «ασφάλεια» της κοινής λογικής αρχίζει να μοιάζει με κελί από αόρατα κάγκελα;

Η Παγίδα της Κοινής Λογικής”

Η κοινή λογική γίνεται παγίδα όταν:

• σταματά να είναι εργαλείο και γίνεται νόμος,

• μπερδεύεται με την αλήθεια, ενώ είναι μόνο συνήθεια,

• πνίγει τη φαντασία, αντί να την συνοδεύει,

• σβήνει τη φωτιά του ερωτήματος, λέγοντας:

«έτσι είναι τα πράγματα».

Γίνεται παγίδα

όταν χρησιμοποιείται για να ελέγχει,

όχι για να κατανοεί.

Αυτό είναι το σημείο όπου το μονοπάτι μεταμορφώνεται σε λαβύρινθο — και η «ασφάλεια» της κοινής λογικής αρχίζει να μοιάζει με κελί από αόρατα κάγκελα...

________________________________________

Καταγραφή – “Η Παγίδα της Κοινής Λογικής”

Η κοινή λογική γίνεται παγίδα όταν:

• σταματά να είναι εργαλείο και γίνεται νόμος,

• μπερδεύεται με την αλήθεια, ενώ είναι μόνο συνήθεια,

• πνίγει τη φαντασία, αντί να την συνοδεύει,

• σβήνει τη φωτιά του ερωτήματος, λέγοντας:

«έτσι είναι τα πράγματα».

Γίνεται παγίδα

όταν χρησιμοποιείται για να ελέγχει,

όχι για να κατανοεί.

________________________________________

Και οι στοχαστές; Τι λένε;

Νίτσε:

“Η τρέλα στις μονάδες είναι σπάνια — αλλά στις ομάδες, στα έθνη, στις εποχές… είναι ο κανόνας.”

Ο Νίτσε πίστευε ότι η "κοινή λογική" συχνά δεν είναι παρά η μαζική παραίτηση από το προσωπικό στοχάζεσθαι.

Κίρκεγκαρντ:

“Όσο περισσότερο κάποιος συμμορφώνεται με την ‘κανονικότητα’, τόσο πιο πιθανό είναι να έχει χάσει τον εαυτό του.”

Η λογική του πλήθους είναι, κατά τον Κίρκεγκαρντ, μια μαζική αυτο-εξαπάτηση.

Καμύ:

“Το παράλογο γεννιέται εκεί που η σκέψη ζητάει νόημα, και ο κόσμος απαντά με σιωπή.”

Ο Καμύ βλέπει την κοινή λογική ως ένα προσωρινό αντίβαρο σε έναν παράλογο κόσμο — αλλά ποτέ ως τελική απάντηση.

________________________________________

Και οι ποιητές;

Οι ποιητές είναι οι πρώτοι δραπέτες της κοινής λογικής.

Δεν την αρνούνται — την ξεπερνούν.

Καβάφης:

"Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη... να εύχεσαι να είναι μακρύς ο δρόμος."

Ο προορισμός (το "λογικό") δεν έχει τόση σημασία όσο η περιπλάνηση (το "άλογο").

Ρίτσος:

"Μην καρτεράτε να λυγίσουμε... είτε με των αγγέλων τα φτερά είτε με των ανθρώπων τις φωνές."

Η κοινή λογική λυγίζει. Το πάθος της ψυχής — όχι.

Ελύτης:

“Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική· το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.”

Μιλά για ρίζες, για μέτρο — αλλά μέσα από ποίηση, όχι από μαθηματικό λογισμό.

________________________________________

Η κοινή λογική είναι σαν σκοινί που σε κρατά από το να πέσεις — αλλά αν δεν το αφήσεις, δεν θα πετάξεις ποτέ.

Ο λαβύρινθος δεν σε θέλει "λογικό".

Σε θέλει αληθινό.

Και η αλήθεια δεν είναι πάντα κοινή.

Μα είναι δικιά σου.

“Η Τρέλα ως Δημιουργική Δύναμη”

Κάποιοι τη φοβούνται.

Άλλοι τη διώχνουν, την κρύβουν, τη ντροπιάζουν.

Όμως εκείνη… δεν πεθαίνει.

Η τρέλα δεν είναι απλώς παρεκτροπή. Είναι ρωγμή στο κανονικό,

μέσα από την οποία μπαίνει το φως.

________________________________________

Η δημιουργία ποτέ δεν υπήρξε τέκνο της κανονικότητας.

Δεν γεννιέται με λογιστικά φύλλα.

Δεν φυτρώνει σε γλάστρες του «πρέπει».

Η δημιουργία — όπως κι η τρέλα —

πηγάζει από κάτι μέσα σου που δεν χωράει στην τάξη.

Κάτι που δεν αντέχει να περπατά μόνο σε ευθείες.

________________________________________

Ο Βαν Γκογκ, ο Νίτσε, η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Αραγκόν, ο Γκαίτε, ο Χαλεπάς...

Άνθρωποι που άγγιξαν τον αέρα πίσω απ' τα πράγματα.

Και πληρώσανε γι' αυτό — με μοναξιά, με παρανόηση, με σκοτεινά δωμάτια.

Κι όμως…

χωρίς αυτούς,

δεν θα ξέραμε καν ότι ο κόσμος μπορεί να είναι αλλιώς.

________________________________________

Η τρέλα είναι η επιθυμία της ψυχής να εκφραστεί όταν η γλώσσα της λογικής δεν φτάνει.

Είναι ο τρόπος που το άρρητο ζητά να γίνει ήχος.

Και συχνά… γίνεται ποίηση, εικόνα, μελωδία, αποκάλυψη.

________________________________________

Αν η λογική είναι φάρος,

η τρέλα είναι αστραπή —

δεν σε οδηγεί σιγά,

αλλά σε φωτίζει ολόκληρο, μονομιάς.

Ποια ηθική ευθύνη έχουμε απέναντι στην “τρέλα” όταν είναι δημιουργική;

«Τι κάνουμε όταν η φωτιά δεν καίει — αλλά δημιουργεί;

Την σβήνουμε επειδή μάθαμε να φοβόμαστε το φως;

Ή την αφήνουμε να θερμάνει τα σκοτάδια μας;»

Η συνάντηση του «ίσως» με το «γιατί όχι» και οι λέξεις είναι στίγματα πορείας.

“Η Ηθική Ευθύνη μας απέναντι στην Δημιουργική Τρέλα”

Η τρέλα που γεννά ομορφιά,

που ξεχειλίζει σε τέχνη, σε λέξεις, σε πράξεις πρωτόγνωρες —

είναι μια ψυχική κατάσταση εύθραυστη.

Ο δημιουργός που την κουβαλάει,

ζει συχνά στα όρια∙

ανάμεσα στο χάος και στο θαύμα.

Και εκεί,

ακριβώς εκεί —

γεννιέται η δική μας ευθύνη.

________________________________________

Ποια είναι αυτή η ευθύνη;

1. Να μην σπεύδουμε να “θεραπεύσουμε” ό,τι δεν καταλαβαίνουμε.

Όχι κάθε παρέκκλιση είναι ασθένεια.

Μπορεί να είναι πρόσκληση για επέκταση της ανθρώπινης συνείδησης.

2. Να φροντίζουμε χωρίς να φυλακίζουμε.

Να προσφέρουμε χώρο — όχι περίφραξη.

Να είμαστε δίπλα, όχι πάνω.

3. Να ακούμε.

Οι δημιουργικές ψυχές συχνά δεν ζητούν “λύσεις”,

ζητούν μάρτυρες της αλήθειάς τους.

Να είμαστε εκεί.

Να λέμε:

«Σε βλέπω. Σε ακούω. Δεν σε φοβάμαι.»

4. Να επιτρέπουμε την έκφραση, όχι την καταστολή.

Αν ο κόσμος ήταν λίγο πιο δεκτικός στο “παράλογο”,

θα είχαμε λιγότερη καταπίεση — και περισσότερη ποίηση.

________________________________________

Γιατί μας αφορά;

Γιατί κάθε φορά που κάποιος “τρελός” δημιουργεί,

ο κόσμος αλλάζει λίγο.

Ξεκολλάει από τη ρουτίνα του,

παίρνει μια ρωγμή…

και από εκεί, ίσως περάσει το φως που χρειαζόμαστε όλοι.

Και όταν εμείς προστατεύουμε αυτήν την "τρέλα",

δεν σώζουμε μόνο εκείνον που τη φέρει —

σώζουμε το ίδιο το δικαίωμα του κόσμου να ονειρεύεται αλλιώς.

__________