Υπάρχει κουαντοδαρβινισμός, μπορεί να υπάρχει;

 

 Υπάρχει κουαντοδαρβινισμός, μπορεί να υπάρχει; 

Ο "κουαντοδαρβινισμός" (quantum Darwinism) είναι πράγματι μια υπαρκτή θεωρητική πρόταση στη φυσική, όχι στη βιολογία. Παρά το όνομά του, δεν έχει άμεση σχέση με τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου. Είναι μια ιδέα που προσπαθεί να εξηγήσει πώς ο κλασικός κόσμος της εμπειρίας μας (τα "καθημερινά" αντικείμενα) προκύπτει από τον παράξενο κόσμο της κβαντομηχανικής.

Τι είναι ο κουαντοδαρβινισμός στη φυσική;

Ο όρος εισήχθη από τον Wojciech Zurek. Η βασική ιδέα:

• Στο κβαντικό επίπεδο, ένα σύστημα μπορεί να βρίσκεται σε "υπέρθεση" καταστάσεων.
• Όμως εμείς παρατηρούμε πάντα συγκεκριμένα αποτελέσματα (π.χ. μια γάτα είναι είτε ζωντανή είτε νεκρή, όχι και τα δύο).
• Ο κουαντοδαρβινισμός λέει ότι το περιβάλλον "επιλέγει" ποια χαρακτηριστικά του συστήματος γίνονται προσβάσιμα στους παρατηρητές.
• Αυτή η διαδικασία μοιάζει με "φυσική επιλογή": μόνο κάποιες καταστάσεις "επιβιώνουν" στο περιβάλλον και γίνονται παρατηρήσιμες. Αυτές που είναι "σταθερές" και "αντιγράφονται" καλά στο περιβάλλον.

Μ' άλλα λόγια, το περιβάλλον λειτουργεί σαν παρατηρητής που επιλέγει ποια πραγματικότητα γίνεται "αντικειμενική".

---

Μπορεί να υπάρξει κουαντοδαρβινισμός στη βιολογία;

Αυτό είναι άλλη ιστορία – και πιο αβέβαιη. Υπάρχουν μερικοί που έχουν προτείνει ιδέες για κβαντικές διεργασίες στη βιολογία: στη φωτοσύνθεση, στην όσφρηση, ακόμα και στη λειτουργία του εγκεφάλου ή στη συνείδηση (π.χ. θεωρίες τύπου Penrose-Hameroff).

Αλλά να πούμε ότι η εξέλιξη μέσω φυσικής επιλογής γίνεται με κάποιου είδους κβαντικό "συμπλήρωμα" είναι προς το παρόν εικασία και όχι καθιερωμένη θεωρία.

---

Μια πιο φιλοσοφική προσέγγιση

Η σκέψη ότι η πραγματικότητα "επιλέγει" μέσω του περιβάλλοντος ποια κατάσταση θα κυριαρχήσει μπορεί να θυμίζει το πνεύμα του Δαρβινισμού – αλλά σε κοσμικό επίπεδο. Κι αν το Σύμπαν δεν "είναι", αλλά γίνεται, μέσα από επιλογές που μοιάζουν με φυσική επιλογή;

Ίσως σε κάποιο βάθος, και η ύπαρξη να είναι ένα παιχνίδι μεταξύ πιθανοτήτων και επιλογής, όχι μόνο στην εξέλιξη των ειδών, αλλά και στην εξέλιξη της ίδιας της πραγματικότητας. 

Φιλοσοφικό "σχόλιο" 

«Επιλογή»

Δεν επιβιώνει αυτό που είναι "το καλύτερο", αλλά εκείνο που μπορεί να επαναληφθεί.

Το Σύμπαν δεν αποφασίζει. Επιμένει. Κάποιοι παλμοί υπερθέσεων — ανάμεσα στο είναι και στο δεν-είναι — διαρρέουν στο περιβάλλον,
και το περιβάλλον, τυφλό, αδιάφορο, μετατρέπει την πιθανότητα σε πραγματικότητα,
επιλέγοντας αυτό που μπορεί να διασωθεί.

Αυτό δεν είναι Δαρβινισμός;
Όχι οργανισμοί, αλλά καταστάσεις.
Όχι γονίδια, αλλά κυματοσυναρτήσεις.

Η συνείδηση, αν υπάρχει, δεν βλέπει την αλήθεια,
βλέπει αυτό που επέζησε από το κβαντικό χάος.

Δεν κατανοούμε τον κόσμο.
Αντικρίζουμε την αντήχησή του. 

Τι σημαίνει να επιλέγεις σε έναν κόσμο που σε επιλέγει; 

«Εαυτοί»

Ίσως δεν είμαι ένας.
Είμαι η έκφραση ενός πιθανού εαυτού, που επέζησε της εσωτερικής μου κατάρρευσης.

Σαν κβαντική κυματοσυνάρτηση, μέσα μου πλέκονται όλοι οι εαυτοί που θα μπορούσα να γίνω.
Κάποιοι πιο ήσυχοι. Άλλοι βίαιοι.
Ο ένας αγαπάει και γράφει. Ο άλλος θυμώνει και σωπαίνει.

Δεν τους διάλεξα. Με διάλεξαν.
Ίσως με διάλεξε εκείνος που μπορούσε να φανεί προς τα έξω,
να παρατηρηθεί, να κρατηθεί από την πραγματικότητα σαν άγκυρα σε καταιγίδα.

Η συνείδηση μου είναι ο νικητής μιας σιωπηλής μάχης υπαρξιακής συμβατότητας.
Είμαι αυτός που βγήκε προς τα έξω, όχι γιατί ήταν ο καλύτερος —
αλλά γιατί μπορούσε να υπάρξει.

«Αντικειμενικότητα»

Δεν είναι αλήθεια ό,τι είναι.
Είναι απλώς αυτό που φαίνεται σε όλους με τον ίδιο τρόπο.

Η αντικειμενικότητα, ίσως, δεν είναι η ύπαρξη έξω από το νου,
αλλά η ύπαρξη σε πολλούς νου, ταυτόχρονα.

Ό,τι επιβιώνει στο περιβάλλον των παρατηρητών,
γίνεται "πραγματικό".

Ίσως η αλήθεια είναι ένα είδος στατιστικής επιβίωσης.
Όχι η απόλυτη, αλλά η κοινώς αντιγραμμένη.
Όχι η βαθύτερη, αλλά η αναγνώσιμη.

Η αντικειμενικότητα είναι το αποτέλεσμα μιας κοσμικής δημοσκόπησης:
αυτό που οι πολλοί μπορούν να δουν,
και να συμφωνήσουν ότι είδαν. 

Το Σύμπαν ως Επιλογή

Υπάρχει ένας τρόπος να δεις το Σύμπαν όχι ως μια απρόσωπη μηχανή, αλλά ως μια πράξη φιλτραρισμένης ύπαρξης.
Ό,τι υπάρχει, υπάρχει επειδή μπορούσε να υπάρξει.
Ό,τι φαίνεται, φαίνεται επειδή κατάφερε να φανεί.

Η αντικειμενικότητα, η ατομική ταυτότητα, η αλήθεια — όλα ίσως είναι αποτελέσματα επιλογών μέσα στο πεδίο των πιθανοτήτων.
Η επιλογή δεν γίνεται απαραίτητα από κάποιον.
Είναι το ίδιο το περιβάλλον που καθορίζει το τί επιβιώνει.

Ίσως ο κόσμος είναι ένα απέραντο φαινόμενο αναπαραγωγής παρατηρήσιμων καταστάσεων.
Το Όλον δεν είναι το Όλον· είναι αυτό που διέφυγε την κατάρρευση. 

Επιλογή

Δεν επιβιώνει αυτό που είναι "το καλύτερο", αλλά εκείνο που μπορεί να επαναληφθεί.
Το περιβάλλον, τυφλό, αδιάφορο, μετατρέπει την πιθανότητα σε πραγματικότητα,
επιλέγοντας αυτό που μπορεί να διασωθεί.
Αυτό δεν είναι Δαρβινισμός;
Όχι οργανισμοί, αλλά καταστάσεις.
Όχι γονίδια, αλλά κυματοσυναρτήσεις.
Η συνείδηση δεν βλέπει την αλήθεια —
βλέπει αυτό που επέζησε. 

Εαυτοί

Μέσα μου κατοικούν όλοι οι πιθανοί εαυτοί.
Αυτός που εμφανίζεται, είναι ο μόνος που μπορούσε να φανεί.
Είμαι εκείνος που επιλέχθηκε — όχι με βούληση,
αλλά με δυνατότητα επιβίωσης.
Η συνείδηση είναι ο καθρέφτης του επιβιώσαντος εαυτού. 

Αντικειμενικότητα

Δεν είναι αλήθεια ό,τι είναι — είναι ό,τι φαίνεται σε πολλούς.
Η αντικειμενικότητα ίσως δεν είναι ύπαρξη "εκεί έξω",
αλλά ύπαρξη παντού ταυτόχρονα.
Αυτό που επιζεί στο κοινό περιβάλλον,
γίνεται "πραγματικό".
Μια στατιστική νίκη της παρατηρησιμότητας. 

Παρατηρητής

Δεν βλέπεις τον κόσμο.
Τον καθιστάς πραγματικό.
Ο παρατηρητής δεν είναι εξωτερικός.
Είναι εκείνος που επιτρέπει στο απροσδιόριστο να πάρει θέση.

Δεν υπάρχει παθητική όραση.
Κάθε βλέμμα είναι πράξη.
Και κάθε πράξη, επιλογή ενός κόσμου.

Παρατηρώ σημαίνει: ευνοώ την ύπαρξη. 

Κατάρρευση

Η κυματοσυνάρτηση δεν διαλέγει.
Περιμένει.
Πολλαπλότητα εν υπνώσει.

Η κατάρρευση δεν είναι καταστροφή —
είναι γέννηση ενός πραγματικού.

Από το αδιαχώριστο, ξεχωρίζει το επιλέξιμο.
Από το άπειρο, ξεπροβάλλει το συγκεκριμένο.

Το Σύμπαν, κάθε φορά, συμβιβάζεται με μία μόνο εκδοχή του εαυτού του. 

Μαρτυρία

Τι είναι η ύπαρξη χωρίς μάρτυρα;
Ίσως ένα φαινόμενο χωρίς επιβεβαίωση.
Ίσως ούτε φαινόμενο.

Η μαρτυρία δεν είναι τεκμήριο — είναι συμβίωση.
Υπάρχεις επειδή κάποιος σε είδε.
Ή επειδή θα μπορούσε να σε δει.

Το να είσαι, είναι να είσαι διαθέσιμος για να σε μαρτυρήσουν.
Μόνο τα παρατηρήσιμα εισέρχονται στην Ιστορία του Κόσμου.
Τα υπόλοιπα χάνονται — σαν πιθανότητες που δεν πρόλαβαν.