Η Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης* Σινά και η πρόσφατη δικαστική απόφαση

Ιστορικό της Υπόθεσης

Η Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης, που βρίσκεται στους πρόποδες του Όρους Σινά στην Αίγυπτο, θεωρείται το παλαιότερο εν λειτουργία χριστιανικό μοναστήρι στον κόσμο. Ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό και αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Η μονή φιλοξενεί ανεκτίμητους θησαυρούς, όπως ο Σιναϊτικός Κώδικας, μία από τις αρχαιότερες διασωθείσες Βίβλους, και η

παλαιότερη γνωστή εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα. Υπάγεται στην αυτόνομη Εκκλησία του Όρους Σινά, η οποία λειτουργεί υπό την πνευματική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων. Επί αιώνες, η μονή διατηρεί ειρηνική συνύπαρξη με τους μουσουλμάνους Βεδουίνους της περιοχής και προστατεύεται ιστορικά από το «Αχτιναμέ», ένα διάταγμα που αποδίδεται στον Προφήτη Μωάμεθ, το οποίο εξασφάλιζε την ασφάλειά της.

Η νομική διαμάχη για την ιδιοκτησία της μονής ξεκίνησε το 2015, όταν ο κυβερνήτης του Νότιου Σινά αμφισβήτησε την κυριότητα της μονής επί των εκτάσεών της. Η υπόθεση περιλάμβανε 71 δικαστικές διαδικασίες, με την αιγυπτιακή πλευρά να ισχυρίζεται ότι η μονή δεν κατέχει νόμιμους τίτλους ιδιοκτησίας, ακόμα και για τα κτίρια όπου διαμένουν οι μοναχοί. Οι εντάσεις εντάθηκαν το 2012, κατά την περίοδο διακυβέρνησης των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο, όταν ορισμένοι αξιωματούχοι υποστήριξαν ότι η παρουσία ενός χριστιανικού μοναστηριού στο Σινά δεν θα έπρεπε να γίνεται ανεκτή ή ότι η μονή θα έπρεπε να παραδοθεί στην Κοπτική Εκκλησία. Οι μοναχοί, από την πλευρά τους, υπερασπίστηκαν την ιστορική και νομική τους θέση, επικαλούμενοι την αδιάλειπτη παρουσία τους επί 1.500 χρόνια και την προστασία που τους παρείχε το «Αχτιναμέ».

Η Απόφαση του Δικαστηρίου

Στις 28 Μαΐου 2025, αιγυπτιακό δικαστήριο εξέδωσε απόφαση που κρίνει ότι η Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης και τα ακίνητά της στην περιοχή του Σινά περνούν υπό την κυριότητα του αιγυπτιακού Δημοσίου. Η απόφαση προβλέπει ότι η μονή θα μετατραπεί σε κρατικό μουσείο, με τους μοναχούς να διατηρούν περιορισμένα δικαιώματα χρήσης των χώρων αποκλειστικά για την τέλεση θρησκευτικών τελετών, υπό την εποπτεία του κράτους. Το δικαστήριο απέρριψε τη δυνατότητα απόκτησης κυριότητας μέσω χρησικτησίας, παρά την ιστορική συνέχεια της μονής, και έκρινε ότι η ιδιοκτησία ανήκει στο αιγυπτιακό κράτος, καθώς η μονή δεν παρουσίασε επαρκή νομικά έγγραφα σύμφωνα με το σύγχρονο αιγυπτιακό δίκαιο.

Το αιγυπτιακό Υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι η απόφαση δεν αλλάζει το ιερό καθεστώς της μονής και ότι στόχος της είναι η επίλυση μιας μακροχρόνιας διαμάχης για την ιδιοκτησία γης. Επιπρόσθετα, υποστηρίχθηκε ότι η μονή θα συνεχίσει να λειτουργεί ως θρησκευτικός χώρος, με το κράτος να αναλαμβάνει τη διαχείριση των περιουσιακών της στοιχείων και την τουριστική εκμετάλλευση της περιοχής.

Κατάσταση στο Σινά και Μετά την Απόφαση

Πριν από την απόφαση, η Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης λειτουργούσε ως πλήρως ενεργό μοναστήρι, με τους μοναχούς να διαχειρίζονται τόσο τη θρησκευτική όσο και την πολιτιστική κληρονομιά του. Η μονή αποτελούσε σημαντικό προσκύνημα για χριστιανούς παγκοσμίως και προσελκύει χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο, συμβάλλοντας στην τοπική οικονομία. Οι μοναχοί διατηρούσαν τον έλεγχο των κτημάτων και των κτιρίων, ενώ συνεργάζονταν με τις τοπικές αρχές και τους Βεδουίνους για την ασφάλεια και τη λειτουργία της.

Μετά την απόφαση, η κατάσταση παραμένει ρευστή. Η μονή συνεχίζει να λειτουργεί ως θρησκευτικός χώρος, αλλά η μετατροπή της σε κρατικό μουσείο εγείρει φόβους ότι η μοναστηριακή της λειτουργία θα περιοριστεί δραστικά ή θα καταργηθεί. Οι μοναχοί έχουν εκφράσει έντονη ανησυχία, χαρακτηρίζοντας την απόφαση ως τη σοβαρότερη απειλή στην ιστορία της μονής, καθώς η δήμευση της περιουσίας και η κρατική εποπτεία απειλούν την αυτονομία τους. Η απόφαση έχει προκαλέσει διεθνείς αντιδράσεις, με την Ορθόδοξη Εκκλησία και την ελληνική κυβέρνηση να εκφράζουν διαμαρτυρίες. Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος χαρακτήρισε την απόφαση «καταπάτηση θρησκευτικών ελευθεριών», ενώ οι μοναχοί καλούν σε παγκόσμια κινητοποίηση, ενημερώνοντας χριστιανικές και μονοθεϊστικές κοινότητες για την κατάσταση.

Αν και ορισμένες αιγυπτιακές πηγές, όπως η εφημερίδα Almasryalyoum, υποστηρίζουν ότι η απόφαση δεν συνεπάγεται κλείσιμο της μονής αλλά επικεντρώνεται στην τουριστική αξιοποίηση της περιοχής, οι πληροφορίες αυτές παραμένουν ασαφείς και αντικρούονται από την πλειοψηφία των αναφορών. Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί στενά την εξέλιξη, καθώς η απόφαση θα μπορούσε να επηρεάσει τη χριστιανική παρουσία στο Σινά και την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Οι μοναχοί εξετάζουν νομικές προσφυγές σε διεθνή δικαστήρια, ενώ η UNESCO έχει κληθεί να παρέμβει για την προστασία του μνημείου.

Πότε και Πώς Ξεκίνησε η Δικαστική Διαμάχη

1. Πολιτικό Πλαίσιο (2011-2012): Μετά την Αιγυπτιακή Επανάσταση του 2011 και την εκλογή της κυβέρνησης των Αδελφών Μουσουλμάνων το 2012, υπήρξε αυξημένη πίεση σε μη μουσουλμανικές κοινότητες στην Αίγυπτο. Κατά την περίοδο αυτή, ορισμένοι αξιωματούχοι και τοπικοί παράγοντες στο Σινά εξέφρασαν αντιρρήσεις για την παρουσία ενός χριστιανικού μοναστηριού σε μια κυρίως μουσουλμανική περιοχή. Υπήρξαν ισχυρισμοί ότι η μονή δεν είχε νόμιμους τίτλους ιδιοκτησίας ή ότι θα έπρεπε να παραδοθεί στην Κοπτική Εκκλησία, αν και η μονή υπάγεται στην Ορθόδοξη Εκκλησία του Όρους Σινά και όχι στους Κόπτες.
2. Επίσημη Έναρξη (2015): Το 2015, ο κυβερνήτης του Νότιου Σινά κατέθεσε αγωγές αμφισβητώντας την κυριότητα της μονής επί των κτημάτων και των κτιρίων της. Η κύρια κατηγορία ήταν ότι η μονή δεν διέθετε σύγχρονους τίτλους ιδιοκτησίας σύμφωνα με το αιγυπτιακό δίκαιο, παρά την ιστορική της παρουσία επί 1.500 χρόνια. Η υπόθεση περιλάμβανε 71 ξεχωριστές δικαστικές διαδικασίες, που αφορούσαν διάφορες πτυχές της περιουσίας της μονής, συμπεριλαμβανομένων των κτιρίων όπου διαμένουν οι μοναχοί και των γύρω εκτάσεων. Οι αρχές υποστήριξαν ότι η γη ανήκει στο αιγυπτιακό κράτος, ενώ η μονή επικαλέστηκε την ιστορική συνέχεια και το «Αχτιναμέ», ένα διάταγμα του Προφήτη Μωάμεθ που εξασφάλιζε την προστασία της.
3. Κίνητρα της Διαμάχης: Οι λόγοι πίσω από την έναρξη της διαμάχης φαίνεται να είναι σύνθετοι:
   • Οικονομικοί/Τουριστικοί: Το Σινά είναι μια περιοχή με σημαντικό τουριστικό ενδιαφέρον, και η μονή προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες ετησίως. Ορισμένες πηγές υποστηρίζουν ότι η αιγυπτιακή κυβέρνηση επιδίωξε να ελέγξει την περιοχή για να ενισχύσει την τουριστική εκμετάλλευση.
   • Πολιτικοί/Θρησκευτικοί: Η παρουσία ενός χριστιανικού μοναστηριού σε μια περιοχή με έντονη ισλαμική ταυτότητα μπορεί να έχει θεωρηθεί προβληματική από ορισμένους τοπικούς αξιωματούχους, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της διακυβέρνησης των Αδελφών Μουσουλμάνων.
   • Νομικοί: Το αιγυπτιακό νομικό σύστημα απαιτεί σύγχρονους τίτλους ιδιοκτησίας, κάτι που η μονή, με την ιστορική της λειτουργία, δεν διέθετε με τη μορφή που απαιτείται σήμερα.

Εξέλιξη της Υπόθεσης

Η διαμάχη κλιμακώθηκε σταδιακά, με τις αρχές να πιέζουν για την κρατικοποίηση της περιουσίας και τη μετατροπή της μονής σε μουσείο. Οι μοναχοί υπερασπίστηκαν τη θέση τους, υποστηρίζοντας ότι η ιστορική συνέχεια και η διεθνής αναγνώριση της μονής ως Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO προστατεύουν την αυτονομία της. Παρά τις προσπάθειες διαλόγου, η υπόθεση οδηγήθηκε σε δικαστική απόφαση στις 28 Μαΐου 2025, η οποία έκρινε ότι η περιουσία της μονής ανήκει στο αιγυπτιακό Δημόσιο, περιορίζοντας τη χρήση των χώρων από τους μοναχούς αποκλειστικά σε θρησκευτικές τελετές υπό κρατική εποπτεία.

Πηγές και Περιορισμοί

Οι πληροφορίες βασίζονται κυρίως σε δημοσιεύματα από ελληνικές πηγές, όπως η Καθημερινή και το Orthodox Faith, καθώς και σε ορισμένες αιγυπτιακές πηγές, όπως η Almasryalyoum, που παρουσιάζουν αντικρουόμενες απόψεις. Οι ακριβείς λεπτομέρειες για την έναρξη της διαμάχης παραμένουν εν μέρει ασαφείς, καθώς η πρόσβαση σε επίσημα νομικά έγγραφα είναι περιορισμένη. Η μονή και οι υποστηρικτές της συνεχίζουν να αναζητούν διεθνή υποστήριξη για την ανατροπή της απόφασης ή την προστασία του καθεστώτος της.

*Η μόνη Σίνα ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα επί Ιουστινιανού. Τη σεβάστηκαν ο ίδιος ο Μωάμεθ, οι Τουλουνίδες, οι Φατιμίδες, οι Αγιουβίδες, οι Μαμελούκοι κι οι Οθωμανοί, ακόμα και σε καιρούς που ο Ελληνισμός ήταν υπόδουλος.