Έχει το James Webb ανακαλύψει άλλο σύμπαν;

Όχι – αλλά ίσως αλλάξει τον τρόπο που καταλαβαίνουμε το δικό μας.

του ΔΙΚΤΥΟΥΡΓΟΥ
🔭 Η επιστημονική επανάσταση που ήρθε... λίγο νωρίτερα

Το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb (JWST) ξεκίνησε τις παρατηρήσεις του το 2022 με αποστολή να κοιτάξει πιο πίσω στον χρόνο απ’ όσο είχε κατορθώσει ποτέ κανένα άλλο εργαλείο της ανθρωπότητας. Όχι μόνο πέτυχε το στόχο του, αλλά έφερε στην επιφάνεια παρατηρήσεις που αμφισβητούν ευθέως τα όρια της σύγχρονης κοσμολογικής θεωρίας. Κι εκεί κάπου μπήκε στη μέση ο εντυπωσιοθηρικός τίτλος: «Το James Webb ίσως βρήκε άλλο σύμπαν!»

Αλήθεια ή υπερβολή;

Ας το ξεκαθαρίσουμε εξαρχής: Το James Webb δεν έχει βρει άλλο σύμπαν. Δεν έχει βρει πύλες προς παράλληλες διαστάσεις, δεν έχει στείλει μήνυμα από τη Ζώνη του Τάους, ούτε συνάντησε τον Γκαλάκτους της Marvel. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως αυτά που βλέπει δεν είναι επαναστατικά.

 
🌀 Τι εννοούμε με «άλλο σύμπαν»;

Ο όρος "άλλο σύμπαν" προέρχεται από θεωρητικές φυσικές υποθέσεις – όχι από παρατηρήσεις. Η ιδέα του πολυσύμπαντος (multiverse) προκύπτει από:

τη θεωρία των χορδών, την πληθωριστική κοσμολογία (που υποστηρίζει ότι μπορεί να υπάρχουν άπειρες "φούσκες" σύμπαντος),
και από ορισμένες ερμηνείες της κβαντομηχανικής.

Όμως, όλα αυτά παραμένουν θεωρητικά πλαίσια. Δεν υπάρχει καμία πειραματική ή παρατηρησιακή απόδειξη άλλου σύμπαντος.

Το James Webb είναι παρατηρητικό εργαλείο, όχι θεωρητικός φυσικός. Αυτό που κάνει, είναι να παρατηρεί με εκπληκτική λεπτομέρεια το δικό μας σύμπαν. Και οι παρατηρήσεις του έχουν προκαλέσει αίσθηση.

 
💥 Οι γαλαξίες-μυστήριο και το κοσμικό... σοκ

Μία από τις πρώτες και πιο αινιγματικές ανακαλύψεις του James Webb ήταν η ανίχνευση γαλαξιών σε πολύ πρώιμα στάδια του σύμπαντος, μόλις 300 έως 400 εκατομμύρια χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Και όχι μόνο υπήρχαν, ήταν τεράστιοι, φωτεινοί και καλά οργανωμένοι.

Αυτό, σύμφωνα με το καθιερωμένο κοσμολογικό μοντέλο, δεν θα έπρεπε να συμβαίνει.

Το μοντέλο μας λέει ότι χρειάζονται εκατοντάδες εκατομμύρια έως δισεκατομμύρια χρόνια για να σχηματιστούν τέτοιοι δομημένοι γαλαξίες. Οπότε, πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν τόσο νωρίς; Μήπως... δεν είμαστε στο "σωστό" σύμπαν; Μήπως είναι κάποιο "παράλληλο"; Όχι, είναι απλώς μία ένδειξη ότι οι θεωρίες μας μπορεί να χρειάζονται ανανέωση.

 
🤯 Παρανοήσεις και υπερβολές

Αρκετά άρθρα σε ιστότοπους "επιστημονικών ειδήσεων" ή γενικής ενημέρωσης έχουν τίτλους όπως:

«Το James Webb κατέρριψε τη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης»

«Εντοπίστηκαν γαλαξίες από... άλλο σύμπαν!»

«Η κοσμολογία καταρρέει»

Κανένα από αυτά δεν είναι επιστημονικά ακριβές. Αντίθετα, πρόκειται για ερμηνευτικές υπερβολές (ή αν θέλετε: clickbait). Οι επιστήμονες είναι ενθουσιασμένοι, όχι γιατί βρέθηκε άλλο σύμπαν, αλλά επειδή αναδύονται ερωτήματα για τις λεπτομέρειες της εξέλιξης του δικού μας.

Πράγματα όπως:

Μήπως σχηματίζονται γρηγορότερα οι πρώτοι γαλαξίες απ’ όσο νομίζαμε;

Μήπως οι πρώτοι αστέρες ήταν πιο μαζικοί και επιτάχυναν τη διαδικασία;

Χρειάζεται τροποποίηση το μοντέλο της σκοτεινής ύλης ή ενέργειας;

 
🌍 Και η ζωή; Μήπως την είδε;

Το James Webb έχει επίσης εξετάσει εξωπλανήτες και τις ατμόσφαιρές τους, ανιχνεύοντας στοιχεία όπως υδρατμούς, διοξείδιο του άνθρακα, ακόμα και πιθανές οργανικές ενώσεις. Όμως:

Μέχρι στιγμής δεν έχει βρει ίχνος ζωής, ούτε κάτι που να υποδηλώνει επίσκεψη εξωγήινων.

Και, φυσικά, καμία αναφορά δεν σχετίζεται με ύπαρξη άλλων συμπάντων.

 
📚 Το Σύμπαν μας γίνεται πιο ενδιαφέρον, όχι πιο "εξωπραγματικό"

Αν το James Webb μας δείχνει κάτι, είναι ότι το σύμπαν μας είναι πολύ πιο πολύπλοκο, πιο γρήγορα εξελισσόμενο και ίσως πιο παράξενο απ’ όσο νομίζαμε. Και αυτό είναι υπέροχο. Δεν χρειάζεται να εφευρίσκουμε άλλα σύμπαντα για να νιώσουμε δέος.

Η επιστήμη δεν προχωρά με τυμπανοκρουσίες περί "παράλληλων κόσμων", αλλά με ταπεινή παρατήρηση, αναστοχασμό και διαρκή διόρθωση. Και το James Webb είναι, χωρίς αμφιβολία, ο καλύτερος μαθητής αυτής της διαδικασίας.