Θαλάσσια πάρκα στην Ελλάδα: Μια σιωπηλή δύναμη ή μια κραυγαλέα αδυναμία;

Η συζήτηση γύρω από τη δημιουργία θαλάσσιων πάρκων στην Ελλάδα έχει αναδείξει σημαντικές ανησυχίες σχετικά με την εθνική κυριαρχία, τον χωροταξικό σχεδιασμό και το μέλλον του Αιγαίου. Όπως τονίζεται στο βίντεο, παρά την πρόθεση για προστασία του θαλάσσιου οικοσυστήματος, η προσέγγιση που ακολουθείται εγείρει ερωτήματα για τη στρατηγική της χώρας και την αποτελεσματικότητα των μέτρων που λαμβάνονται.

Ο Περιορισμός στα 6 Ναυτικά Μίλια και οι Επιπτώσεις στην Κυριαρχία Ένα από τα βασικά σημεία ανησυχίας είναι ο περιορισμός της έκτασης των θαλάσσιων πάρκων στα έξι ναυτικά μίλια. Ενώ το Υπουργείο Εξωτερικών δηλώνει ότι «Το νομικό καθεστώς στο Αιγαίο είναι ξεκάθαρο. Η ελληνική κυριαρχία στην περιοχή ορίζεται σαφώς και οριστικός από διεθνή συμβατικά κείμενα», εγείρεται το ερώτημα ποιο είναι αυτό το "οριστικό" νομικό καθεστώς, δεδομένου ότι η Ελλάδα δεν έχει προβεί σε κήρυξη των 12 ναυτικών μιλίων. Αυτό δημιουργεί την εντύπωση μιας λεκτικής υποκρυπτόμενης οριστικοποίησης των έξι ναυτικών μιλίων, κάτι που θεωρείται προβληματικό.

Επιπλέον, η πρόθεση για τη δημιουργία θαλάσσιων πάρκων αρχικά εκτεινόταν σε όλο το Αιγαίο, συμπεριλαμβανομένων των Δωδεκανήσων. Ωστόσο, μετά τον τουρκικό χάρτη, η περιοχή περιορίστηκε ξαφνικά στις Κυκλάδες, φτάνοντας μέχρι την Κίναρο. Η ένταξη της Κινάρου και άλλων νησίδων σε αυτά τα πάρκα είναι ανησυχητική, καθώς εκεί έχουν δημιουργηθεί ζητήματα "γκρίζων ζωνών". Η αφαίρεση οικονομικής δραστηριότητας από αυτές τις παραμεθόριες νησίδες, όπως συνέβη και με το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο του τουρισμού, θεωρείται ότι μπορεί να υπονομεύσει τη συζήτηση για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ).

Η Αναποτελεσματική Στρατηγική και η Έλλειψη Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) Η Ελλάδα καλείται να ευθυγραμμιστεί με την ευρωπαϊκή στρατηγική για τη βιοποικιλότητα, η οποία απαιτεί το 30% των θαλάσσιων περιοχών να είναι προστατευόμενες μέχρι το 2030, με το 10% αυστηρής προστασίας, κάτι που δεν αναφέρεται πουθενά στην ελληνική προσέγγιση. Παρόλο που η Ελλάδα έχει ήδη μεγάλη έκταση προστατευόμενων περιοχών, αναδεικνύεται η έλλειψη ολοκληρωμένου Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ).

Ο ΘΧΣ είναι ένα εργαλείο για όλες τις θαλάσσιες χρήσεις και έχει ως στόχο να επιλύει ή να ελαχιστοποιεί συγκρούσεις δραστηριοτήτων και να δημιουργεί συνέργειες. Ωστόσο, το θαλάσσιο χωροταξικό σχέδιο βρίσκεται "στον αέρα" αυτή τη στιγμή. Η Ελλάδα έχει αποστείλει έναν χάρτη με 6 ναυτικά μίλια και ένα κείμενο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά αυτή δεν το δέχεται, ζητώντας χρονοδιάγραμμα για την εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου ΘΧΣ. Τα θαλάσσια πάρκα, στην πραγματικότητα, αποτελούν υποσύνολο του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού και δεν μπορούν να ιδωθούν ανεξάρτητα από τις ανθρώπινες και οικονομικές δραστηριότητες. Η απουσία ΘΧΣ έχει οδηγήσει στην αποτυχία αξιοποίησης πολλών ερευνητικών προγραμμάτων από πανεπιστήμια όπως το Πάντειο και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Αντιθέτως, η Τουρκία χαρακτηρίζεται από "όσμωση μεταξύ επιστήμης και πολιτικής", όπου επιστήμονες όπως ο Μουσταφά Μπασκαρά, CEO της Ακαδημίας Ναυτικού Δικαίου της Άγκυρας, υποστηρίζουν την πολιτική και προπαγάνδα της χώρας σε διεθνές επίπεδο.

Κίνδυνος Απώλειας Ταυτότητας και Οικονομικών Δραστηριοτήτων Η προσέγγιση που ακολουθείται δημιουργεί την ανησυχία ότι το Αιγαίο μπορεί να μετατραπεί σε ένα "πάρκο" ή μια "λίμνη" με κύρια δραστηριότητα τον τουρισμό, παραμερίζοντας άλλες σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες όπως η αλιεία και η ιχθυοκαλλιέργεια. Αυτό θέτει σε κίνδυνο τα κοινωνικο-οικολογικά συστήματα που έχουν αναπτυχθεί γύρω από τη θάλασσα και την ελληνική ταυτότητα που συνδέεται άρρηκτα με αυτήν.

Το ερώτημα ανακύπτει: θα παρεμποδίζεται η υπεραλίευση από τον τουρκικό αλιευτικό στόλο εντός των 6 ναυτικών μιλίων, ή η επιτήρηση που θα γίνει με δορυφορικές εγκαταστάσεις και τεχνητή νοημοσύνη θα περιορίζει μόνο τους Έλληνες ψαράδες;. Υπάρχουν ήδη συγκρούσεις, όπως αυτές γύρω από τις ιχθυοκαλλιέργειες, οι οποίες απαιτούν επίλυση μέσω ενός ολοκληρωμένου σχεδίου και όχι απλής προστασίας.

Η φράση του πρωθυπουργού ότι «η θάλασσα υπήρξε πάντα η σιωπηλή δύναμη της Ελλάδας» έρχεται σε αντίθεση με την άποψη ότι η θάλασσα είναι μια «κραυγαλέα δύναμη» και αποτελεί ταυτότητα, με μια συνδιαλεκτική σχέση ξηράς-θάλασσας. Η Ελλάδα φαίνεται να έχει βάλει "το κάρο μπροστά από το άλογο", εστιάζοντας στα θαλάσσια πάρκα αντί να δώσει προτεραιότητα στον ΘΧΣ, ο οποίος θα μπορούσε να ενσωματώσει και την προστασία και τις οικονομικές δραστηριότητες.

Συνοψίζοντας, η τρέχουσα προσέγγιση για τα θαλάσσια πάρκα, χωρίς ένα ολοκληρωμένο Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχέδιο, εγκυμονεί τον κίνδυνο όχι μόνο να μην επιτύχει τους στόχους προστασίας, αλλά και να αποδυναμώσει τη γεωπολιτική θέση της Ελλάδας στο Αιγαίο, να περιορίσει τις οικονομικές δραστηριότητες και να αλλοιώσει την ταυτότητα των νησιωτικών κοινοτήτων.

Ακούστε την στο βίντεο εδώ