Το τουρκολιβυκό μνημόνιο: Γιατί τόση επιμονή σε κάτι που δεν ισχύει;

Του Τίγρη Τιγρόπουλου

Το λεγόμενο «τουρκολιβυκό μνημόνιο» αποτελεί ένα από τα πιο πολυσυζητημένα ζητήματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής τα τελευταία χρόνια. Παρά την πλήρη διεθνή απόρριψή του, εξακολουθεί να προβάλλεται με έμφαση στο εσωτερικό της χώρας, κυρίως από αντιπολιτευόμενους κύκλους, σαν απειλή που κρέμεται πάνω από το εθνικό συμφέρον. Είναι όμως όντως έτσι; Ποιο είναι το πραγματικό διακύβευμα; Και γιατί αξίζει περισσότερο να εστιάσουμε στις δικές μας κινήσεις, παρά στις ενέργειες της Τουρκίας; Το παρακάτω άρθρο επιχειρεί μια νηφάλια αποτίμηση του θέματος, με ρεαλισμό και πολιτική ψυχραιμία.

Ειλικρινά, δεν καταλαβαίνω γιατί τόση επιμονή, κυρίως από αντιπολιτευόμενους κύκλους αλλά όχι μόνο, να παρουσιάζεται ξανά και ξανά το έτσι κι αλλιώς παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο ως επικείμενη απειλή.

Ούτε ο ΟΗΕ το αναγνωρίζει, ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε τα διεθνή δικαστήρια. Δεν το επικυρώνει η λιβυκή Βουλή, ούτε καμία σοβαρή περιφερειακή δύναμη. Και, κυρίως, δεν έχει νομικό κύρος: είναι ανυπόστατο.

Το θέμα δεν είναι η ισχύς του, αλλά η εργαλειοποίησή του

Η Τουρκία, βέβαια, το προβάλλει σαν τετελεσμένο γεγονός, με τον δικό της γνωστό τρόπο: προκλητικά, πιεστικά, στρατηγικά. Το χρησιμοποιεί για να διεκδικεί θαλάσσιες περιοχές που ανήκουν ξεκάθαρα στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και μελλοντική ΑΟΖ, ειδικά νοτίως της Κρήτης.

Όμως το να παρουσιάζεται συνεχώς ως πραγματική απειλή, υπονοώντας ότι η Ελλάδα μπορεί να αναγκαστεί να το αποδεχτεί, καταντά πολιτικά παραπλανητικό και τελικά υπονομευτικό για την ίδια την ελληνική διπλωματική θέση.

Θα το δεχτεί ποτέ ελληνική κυβέρνηση;

Ας είμαστε σοβαροί: ούτε μια κυβέρνηση του ΚΚΕ (αν ποτέ σχηματιζόταν), ούτε καμία άλλη, ούτε καν η σημερινή κυβέρνηση, παρά την εξαιρετική ανικανότητά της, πρόκειται να αποδεχτεί ένα τέτοιο μόρφωμα.

Δεν υπάρχει πολιτικό έρεισμα, ούτε νομικό πλαίσιο, ούτε στρατηγικό όφελος που να μπορεί να εξηγήσει αποδοχή του μνημονίου, εκτός αν πρόκειται για πλήρη εθνική συνθηκολόγηση. Και αυτό, πολύ απλά, δεν είναι ρεαλιστικό.

Το πρόβλημα λέγεται Λιβύη

Η Λιβύη, σε αυτή την ιστορία, λειτουργεί όπως το Ιράν με τη Χεζμπολάχ ή τη Χαμάς: ως ο χρήσιμος ηλίθιος μιας μεγάλης δύναμης που την εκμεταλλεύεται. Η Τουρκία κινήθηκε άμεσα και επιθετικά στη λιβυκή κρίση, στήριξε στρατιωτικά την πλευρά της Τρίπολης (GNA), υπέγραψε μαζί της συμφωνίες και πήρε αυτό που ήθελε: πολιτική υπογραφή.

Κι εμείς; Θα μπορούσαμε να είχαμε προσεγγίσει νωρίτερα και σοβαρότερα τη Λιβύη, ειδικά μετά την πτώση Καντάφι. Θα μπορούσαμε να είχαμε χτίσει στρατηγικές σχέσεις ώστε η Τουρκία να μείνει εκτός. Όπως κάναμε, π.χ., με την Αίγυπτο.

Δεν το κάναμε. Και το πληρώνουμε σε επίπεδο γεωπολιτικής αποτροπής.

Η πραγματική λύση είναι η δράση, όχι η άμυνα

Αν κάτι θετικό μπορεί να βγει από την πίεση που δημιουργεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο, είναι να αναγκαστεί η ελληνική εξωτερική πολιτική να πράξει τα αυτονόητα:

• Επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. νοτίως της Κρήτης

• Μονομερής ανακήρυξη ΑΟΖ, όπως προβλέπεται από το Δίκαιο της Θάλασσας

Η Ελλάδα δεν χρειάζεται να απολογείται για την άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Και δεν χρειάζεται να περιμένει εσαεί το «κατάλληλο κλίμα» που ποτέ δεν έρχεται.

Το χρέος στον Γιάννη Μανιάτη και την πρόνοια του 2011

Αν σήμερα έχουμε μια στοιχειώδη παρουσία σε θαλάσσια οικόπεδα έρευνας, αν εμπλέκονται κολοσσοί όπως η ExxonMobil και η Chevron, είναι γιατί υπήρξε ο Νόμος Μανιάτη (Ν. 4001/2011), που όρισε θαλάσσια οικόπεδα βασισμένα σε αρχές Διεθνούς Δικαίου.

Χωρίς αυτή την πράξη προνοητικότητας, σήμερα ίσως να ήμασταν ακυρωμένοι πλήρως στον χάρτη. Τουλάχιστον τώρα υπάρχει θεσμικό και νομικό πλαίσιο για αντίσταση και για πρόοδο.

Συμπέρασμα:

Το τουρκολιβυκό μνημόνιο δεν είναι νομικός εφιάλτης, είναι προπαγανδιστικό εργαλείο. Και πρέπει να το αντιμετωπίζουμε ως τέτοιο.

Η Ελλάδα δεν κινδυνεύει από την «αναγνώρισή» του, αλλά από τη δική της διστακτικότητα. Κι αν κάτι πρέπει να φοβόμαστε, δεν είναι η τουρκική διπλωματία, αλλά η δική μας παράλυση.

Αν είναι να μιλάμε γι’ αυτό το μνημόνιο, ας είναι για να δείξουμε αποφασιστικότητα, όχι φοβικότητα