Όχι άλλη γλυκιά παρηγοριά: ώρα για απεξάρτηση από τη γεύση

Τα τελευταία χρόνια, πολύς ο λόγος για υποκατάστατα της ζάχαρης, ένα από αυτά είναι η στέβια. Λένε με έμφαση ότι μπορούν να την χρησιμοποιούν και οι διαβητικοί

Γιατί αποσιωπάται, νομίζω ο πολύ ισχυρός λόγος, που είναι η απεξάρτηση από τις γλυκιές γεύσεις;

Δεν θα έπρεπε να δίνεται έμφαση σε αυτό, στην απεξάρτηση;

Στις μέρες μας, η αναζήτηση «υγιεινών» υποκατάστατων για τη ζάχαρη μοιάζει σχεδόν εμμονική. Στέβια, ερυθριτόλη, ξυλιτόλη, σουκραλόζη, ασπαρτάμη, όλα τα χημικά και φυτικά ονόματα γίνονται μέρος της καθημερινής διατροφής μας. Ετικέτες τροφίμων υπόσχονται απόλαυση «χωρίς ενοχές» και καφετέριες διαφημίζουν «zero sugar» ροφήματα με όλο το άρωμα και τη γεύση που αγαπήσαμε. Η επιστήμη των γλυκαντικών έχει γίνει υπόσχεση ενός μέλλοντος όπου μπορούμε να έχουμε τα πάντα, χωρίς συνέπειες.

Όμως, ποιος τολμά να το πει; Ίσως όλα αυτά δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια καλοφτιαγμένη ψευδαίσθηση. Γιατί το αληθινό πρόβλημα, ο βαθύτερος μηχανισμός της εξάρτησης από το γλυκό, δεν είναι η ζάχαρη καθαυτή, αλλά η γλυκιά γεύση ως υπόσχεση παρηγοριάς. Και όσο εξακολουθούμε να κυνηγάμε το γλυκό, έστω και με «αθώα» μέσα, παραμένουμε δέσμιοι της ίδιας παλιάς ανάγκης.

Γλυκιά γεύση: η αρχέγονη ανταμοιβή

Η γλυκιά γεύση είναι εγγεγραμμένη βαθιά στον ανθρώπινο εγκέφαλο ως ένδειξη ασφαλούς τροφής. Στην προϊστορία, όταν κάθε μούρο μπορούσε να είναι θανατηφόρο, η γλυκύτητα ήταν το διαβατήριο της επιβίωσης. Σήμερα, όμως, αυτή η παλιά ένστικτη προτίμηση έχει καταντήσει όπλο εναντίον μας. Οι βιομηχανίες τροφίμων γνωρίζουν καλά ότι όσο πιο γλυκό είναι κάτι, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να το ξαναγοράσουμε.

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η γλυκιά γεύση είναι εθιστική, όχι επειδή προκαλεί τοξικολογική εξάρτηση όπως η ηρωίνη, αλλά επειδή επιβραβεύει με τρόπο νευροχημικό και συναισθηματικό. Διεγείρει ντοπαμίνη, προκαλεί ευχαρίστηση, και μας νανουρίζει μέσα σε έναν κύκλο ανταμοιβής.

Η χρήση της στέβιας ή άλλων γλυκαντικών δεν σπάει αυτόν τον κύκλο. Τον συντηρεί.

Η ψευδαίσθηση της «υγιεινής απόλαυσης»

Όταν αντικαθιστούμε τη ζάχαρη με στέβια, το σήμα που λαμβάνει ο εγκέφαλος είναι το ίδιο: επιβραβεύσου. Η παρηγοριά έρχεται, το στόμα γλυκαίνεται, ο μηχανισμός ενεργοποιείται. Όμως το σώμα μπερδεύεται — περιμένει γλυκόζη που δεν έρχεται, και κάποιες μελέτες δείχνουν ότι αυτό το «νευρωνικό μπέρδεμα» μπορεί να επηρεάζει αρνητικά τη μεταβολική λειτουργία.

Μα ακόμα και αν δεν υπήρχε καμία σωματική συνέπεια, το πρόβλημα παραμένει ψυχικό:
Η συνήθεια να αναζητούμε τη γλυκιά γεύση σε στιγμές άγχους, θλίψης ή κενού — παραμένει.

Ουσιαστικά, αντί να μάθουμε να ζούμε χωρίς το γλυκό, βρίσκουμε τρόπους να συνεχίσουμε να το καταναλώνουμε χωρίς τύψεις. Είναι ένα ψυχολογικό παράθυρο διαφυγής: "Δεν έκοψα κάτι, απλώς το αντικατέστησα". Όμως αυτό δεν λέγεται απεξάρτηση. Λέγεται υποκατάσταση — και είναι εξίσου δεσμευτική.

Απεξάρτηση: η επαναφορά στο φυσικό μέτρο

Αληθινή απεξάρτηση σημαίνει να επαναπροσδιορίσεις τη σχέση σου με τη γεύση. Σημαίνει να:

• Μάθεις να απολαμβάνεις την φυσική ελαφριά γλυκύτητα ενός φρούτου ή ενός καρυδιού

• Ξαναεκπαιδεύσεις τον ουρανίσκο να θεωρεί τις υπερβολικά γλυκές γεύσεις απωθητικές και όχι θελκτικές

• Αναγνωρίσεις την παρηγορητική λειτουργία που παίζει το γλυκό στις στιγμές άγχους, και να ψάξεις αλλού τη γείωση (σε περίπατο, μουσική, ανθρώπινη επαφή, προσευχή ή σιωπή)

Όπως και κάθε απεξάρτηση, είναι δύσκολη. Θα υπάρξει μια περίοδος που όλα θα μοιάζουν άγευστα. Όμως μετά από λίγες εβδομάδες, συμβαίνει το θαύμα της επανευαισθητοποίησης:
Ξαφνικά, το απλό μήλο φαίνεται σαν δώρο. Η ντομάτα μοιάζει γλυκιά. Το φαγητό έχει βάθος και υφή, και δεν χρειάζεται πια να είναι επιδόρπιο για να αγαπηθεί.

Ελευθερία δεν είναι να αλλάξεις γλυκαντικό. Είναι να μη χρειάζεσαι γλυκαντικό.

Η απεξάρτηση από τη γλυκιά γεύση είναι μια πράξη ελευθερίας. Δεν είναι δίαιτα, δεν είναι θυσία, δεν είναι ποινή. Είναι μια βαθύτερη επαναφορά των αισθήσεων και της σχέσης μας με τη ζωή.

Όχι άλλη γλυκιά παρηγοριά.
Ώρα για επιστροφή στη νηφαλιότητα.
Ώρα για απεξάρτηση από τη γεύση  και επαφή με τη γεύση του πραγματικού.

ένα πολύ ουσιαστικό και συχνά παραγκωνισμένο ζήτημα. Πράγματι, η δημόσια συζήτηση γύρω από τη στέβια και τα άλλα υποκατάστατα ζάχαρης (π.χ. ερυθριτόλη, σουκραλόζη, ασπαρτάμη) επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά σε μεταβολικά και θερμιδικά πλεονεκτήματα, όπως:

• Δεν αυξάνουν το σάκχαρο αίματος

• Έχουν ελάχιστες ή καθόλου θερμίδες

• Είναι "ασφαλή" για διαβητικούς ή για δίαιτα

Αλλά αυτό που εσύ επισημαίνω στην αρχή με ερώτημα, και πολύ σωστά, δεν είναι το μεταβολικό, αλλά το ψυχολογικό και νευροβιολογικό επίπεδο:
👉 η εθιστική επίδραση της γλυκιάς γεύσης καθαυτής.

Γιατί θα έπρεπε να δίνεται έμφαση στην απεξάρτηση;

Η ανθρώπινη γεύση έχει εξελιχθεί να ανταμείβεται έντονα από τη γλυκιά γεύση, γιατί κάποτε σήμαινε πολύτιμες θερμίδες. Σήμερα όμως:

• Ο εγκέφαλος συνεχίζει να συνδέει τη γλυκιά γεύση με επιβράβευση

• Η συνεχής κατανάλωση γλυκαντικών (ακόμα και μη θερμιδικών) συντηρεί τον εθισμό

• Δεν επιτρέπει στον ουρανίσκο να επαναπροσδιορίσει τι είναι “αρκετά γλυκό”

Άρα, ακόμα κι αν η στέβια δεν προκαλεί αύξηση σακχάρου, συντηρεί την ψυχολογική εξάρτηση. Ο διαβητικός ή ο υπέρβαρος δεν απελευθερώνεται, απλώς συντηρεί την ανάγκη για κάτι γλυκό. Και πολλές φορές, αυτό τον οδηγεί να:

• Τρώει μεγαλύτερες ποσότητες, αφού "δεν έχει ζάχαρη"

• Συνδυάζει γλυκαντικά με άλλες ενεργειακές πηγές (λίπος, άμυλο)

• Απογοητεύεται όταν το “φυσικό” φρούτο τού φαίνεται “άγλυκο”

Γιατί αποσιωπάται αυτό το θέμα;

1. Εμπορικά συμφέροντα: Η αγορά “υγιεινών γλυκαντικών” είναι δισεκατομμυρίων. Κανείς δεν θέλει να πει “αποδεχτείτε το άγλυκο”.

2. Ευκολία για το κοινό: Είναι πιο εύκολο να πεις στον κόσμο “μπορείς να φας γλυκά, απλώς άλλαξε γλυκαντικό” παρά “μάθε να ζεις χωρίς γλυκό”.

3. Ιατρικός κόσμος: Συχνά περιορίζεται στο γλυκαιμικό φορτίο και όχι στη συμπεριφορική αλλαγή.

4. Κατανάλωση ως παρηγοριά: Η γλυκιά γεύση είναι συναισθηματικό υποκατάστατο. Η πλήρης απεξάρτηση είναι δύσκολη και ψυχικά απαιτητική.