Η Ελληνική διπλωματία και η γεωπολιτική πραγματικότητα: Από τον κατευνασμό στην αποφασιστικότητα

Η ελληνική διπλωματία βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε μια «πολύ αμήχανη θέση», καθώς, σύμφωνα με τον Ομότιμο Καθηγητή Οικονομικής Γεωγραφίας και Θεωρίας στο ΕΚΠΑ, Γιάννη Μάζη, και τον Σάββα Καλεντερίδη, πάσχει εκ της συλλήψεώς της διότι βασίζεται στον κατευνασμό. Η ιστορία έχει αποδείξει ότι ο κατευνασμός απέναντι σε αντιπάλους «εγνωσμένης επιθετικότητος και αμοραλισμού» εκλαμβάνεται ως δειλία και ανικανότητα, κάτι που τους ενθαρρύνει να ασκήσουν ισχυρότερες πιέσεις, οδηγώντας τελικά σε πόλεμο. Η Ελλάδα, κατευνάζοντας την Τουρκία τα τελευταία 40 χρόνια, «απολύτως τίποτα» δεν πέτυχε. Αντίθετα, σε περιόδους που η Ελλάδα «έδειξε δόντια» (όπως επί Ανδρέα Παπανδρέου, Αντώνη Σαμαρά, και Καραμανλή), η Τουρκία «μαζεύτηκε». Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, ως «ισορροπιστής της περιοχής» και «Μέγας Ηγεμών», δεν επιθυμούσαν την έκρηξη της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, καθώς ήταν αντίθετη με τα στρατηγικά τους συμφέροντα και ανάγκασαν την Τουρκία να υποχωρήσει, δείχνοντας ελληνική αποφασιστικότητα.

Η Τουρκική Επιθετικότητα και η Εργαλειοποίηση του Διεθνούς Δικαίου

Η «κινητικότητα» που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια είναι «εις βάρος της χώρας», καθώς οι τουρκικές προθέσεις δεν είναι απλώς λόγια, αλλά «τελεσμένα» που καταγράφονται. Αναφέρονται παραδείγματα όπως το τουρκολιβυκό μνημόνιο και η «Γαλάζια Πατρίδα», τα οποία περιλαμβάνουν «χάρτες με συντεταγμένες που κατετέθησαν στο γραφείο ωκεανών και θαλασσών του οργανισμού Ηνωμένων Εθνών». Οι τουρκικές προθέσεις προχωρούν με στόχο την ίδρυση «αποκλειστικής οικονομικής ζώνης» (ΑΟΖ) με τη Συρία, και πιθανόν με τη Γάζα, γεγονός που θίγει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου και την ελληνική ΑΟΖ. Η απόκτηση νέων γεωτρύπανων από την Τουρκία μπορεί να οδηγήσει αυτές τις χαρτογραφημένες διεκδικήσεις σε πραγματικές ενέργειες στο πεδίο, φέρνοντας τις δύο πλευρές «στα όρια σύρραξης».

Οι μεγάλες εταιρείες ενέργειας, όπως η Exxon και η Mobile, δεν ενδιαφέρονται «για το ποιος θα κατέχει την περιοχή», αλλά «για την περιοχή που θα κατέχουν οι ίδιοι». Μπορεί μάλιστα να συνεργάζονται και με τις δύο πλευρές (π.χ., Λιβύη και Ελλάδα). Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι η «βούληση και αποφασιστικότητα» του κράτους που έχει τα κυριαρχικά δικαιώματα να τα επιβάλλει. Αν η χώρα με τα κυριαρχικά δικαιώματα «δεν τα ασκεί» και «δεν χρησιμοποιεί όλα της τα όπλα» (διπλωματικά και «παρουσία σημαίας»), τότε το μήνυμα που λαμβάνει η διεθνής κοινότητα είναι ότι μπορεί να διαπραγματευτεί με τον πιο ισχυρό διεκδικητή. Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από «καθαρά συναλλακτικές σχέσεις», όπου η ισχύς είναι καθοριστικός παράγοντας και οι διεθνείς οργανισμοί έχουν χάσει την παλαιότερη σημασία τους.

Το Μεταναστευτικό Ζήτημα και οι Διπλωματικές Αδυναμίες

Το προσφυγικό ζήτημα, ειδικά με την ανατολική Λιβύη, «δεν έχει κλείσει» και μπορεί να υπάρξει νέο κύμα. Για να λήξει το θέμα, θα πρέπει να «εμποδίσουμε τα σκάφη εκεί που είναι και τα λεωφορεία που μεταφέρουν κόσμο». Αυτό δεν σημαίνει στρατιωτικά χτυπήματα, αλλά αξιοποίηση των διπλωματικών δεσμών με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πρόταση είναι να αναγκαστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να σταματήσει την οικονομική βοήθεια προς τη Λιβύη, αν αυτή δεν σταματήσει τους απόπλους των σκαφών με μετανάστες. Η κριτική προς την ελληνική κυβέρνηση είναι ότι αντιμετωπίζει το ζήτημα με «ευχολόγια» και χωρίς συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα ή πρόσωπα για διάλογο.

Ιστορικά Διδάγματα και η Ανάγκη για Αυτογνωσία

Οι ομιλητές τονίζουν ότι η «γεωπολιτική» και η «εθνική γεωστρατηγική» αντιμετωπίζουν «πολύ μεγάλες προκλήσεις». Το «πεπρωμένο» δεν είναι κάτι προκαθορισμένο, αλλά «αυτό το οποίο δημιουργούμε εμείς με τις ενέργειές μας, με τις πράξεις μας». Το διεθνές σύστημα είναι «άναρχο» και «δεν υπάρχει λοιπόν κάποιος ο οποίος θα έρθει να μας πει καλό παιδάκι η Ελλάδα». Η Ελλάδα πρέπει να διδαχθεί από τα λάθη του παρελθόντος, όπως η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, η οποία ήταν αποτέλεσμα «ανοησιών», «εμφύλιας διάθεσης» και «μεγάλων στρατηγικών λαθών». Ένα μέρος του ελληνικού έθνους «συνεχίζει να ακολουθεί ατραπούς οι οποίοι δεν θέλουν να καταλάβουν με τίποτα τη σημασία το να υπάρχει το έθνος με το κράτος να το προστατεύει σε μία κοινή γραμμή προστασίας».

Η Κουρδική Διάσταση και οι Τουρκικοί Σχεδιασμοί

Ο 21ος αιώνας τίθεται ως ερώτημα αν θα είναι «αμερικανικός», «τουρκικός» ή «κουρδικός». Ο Ερντογάν προσπαθεί να πείσει ότι ο 21ος αιώνας θα είναι ο «αιώνας της Τουρκίας», ενώ οι Κούρδοι, οι οποίοι δεν διαθέτουν κράτος, προσπαθούν να μετατρέψουν το μειονέκτημά τους σε πλεονέκτημα. Η Τουρκία μεθοδεύει την επίλυση του «χρόνιου προβλήματος» της θέσης των Κούρδων, οι οποίοι ουσιαστικά «αντικαθιστούν τους τουρκοφωνους πληθυσμούς». Οι σημερινοί Τούρκοι «δεν ανήκουν στην τουρκική φυλή», αλλά είναι «μουσουλμάνοι Ρωμιοί».

Ο τουρκικός εθνικισμός, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως «υπερβάλλον εθνικισμός» και «σοβινισμός», δεν μπορεί να δεχθεί την ύπαρξη των Κούρδων ως συστατικό στοιχείο της τουρκικής δημοκρατίας. Ωστόσο, υπάρχει ένας σχεδιασμός, υποκινούμενος από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, να δημιουργηθεί μια «υπερταυτότητα» που θα διαλύσει τα κράτη της περιοχής και θα δημιουργήσει ένα «ασφαλές περιβάλλον για να μεγαλουργήσει το Ισραήλ». Ο ρόλος της σημερινής τουρκικής ηγεσίας είναι να «ενορχηστρώσει» αυτόν τον μετασχηματισμό, μετατρέποντας το μειονέκτημα των Κούρδων σε πλεονέκτημα, διεκδικώντας «εδάφη και ρόλο στις περιοχές που κατοικούν οι Κούρδοι» χωρίς όμως τη δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Οι Κούρδοι του Ιράκ είναι «αρκετά βολεμένοι» και συζητούν με τους Τούρκους, ενώ οι Κούρδοι του SDF στη Συρία, που ελέγχουν το 1/3 της Συρίας και υποστηρίζονται από τους Ισραηλινούς, αποτελούν ένα «γεωστρατηγικό δυναμικό» για τη Δύση και το Ισραήλ να ασκούν πίεση στην Άγκυρα.

Τουρκική Προπαγάνδα και Ανιστόρητες Διεκδικήσεις

Ο Ερντογάν «ξέρει πολύ καλά να πουλάει» στο κοινό της Τουρκίας «τις ιδέες των Ηνωμένων Πολιτειών» και των αναλυτών που βλέπουν τη λύση του προβλήματος της Μέσης Ανατολής στην αποδυνάμωση του Ιράν, της Συρίας, του Ιράκ, και τελευταία της Τουρκίας. Ο ίδιος προωθεί ψευδείς ιστορικές αφηγήσεις, όπως ότι η Βαγδάτη, η Ιερουσαλήμ και η Δαμασκός είναι «κοινές πόλεις» Τούρκων, Κούρδων και Αράβων, αγνοώντας την ιστορική και γεωγραφική σημασία των Ιρανών στην περιοχή.

Η Τουρκία επιδεικνύει «ανικανότητα να αντιληφθεί ότι η Αγιά Σοφιά δεν είναι τοπωνύμιο σημαίνει αγία του Θεού Σοφία και είναι ελληνική εκκλησία». Επιπλέον, ο Ερντογάν ισχυρίζεται ότι ο τουρκικός στρατός είναι ο «αρχαιότερος του κόσμου», αναγάγοντας την ίδρυσή του στον ηγέτη των Ξιόνγκ-νου, κάτι που είναι ιστορικά ανακριβές. Ο πραγματικός ελληνικός στρατός νίκησε την Ανατολή στις πεδιάδες του Μαραθώνα και στα ύδατα της Σαλαμίνας το 480 και 490 π.Χ.. Οι Τούρκοι «οικοδομούν  ιστορικές ψευδοπραγματικότητες» για να πείσουν τη δική τους κοινή γνώμη, ενώ η πραγματική τους καταγωγή είναι «εξισλαμισμένοι Ρωμιοί».

Η Αναγκαία Στροφή στην Ελληνική Εξωτερική Πολιτική

Η Ελλάδα «δεν μπορεί να είναι αμέτοχη» σε αυτά που συμβαίνουν στην περιοχή, διότι «εάν αδιαφορήσουμε θα το πληρώσουμε εντόκως στο μέλλον». Η ελληνική εξωτερική πολιτική πρέπει να «συντάξει και να χαράξει σχέδια και σχεδιασμούς» για να αντιμετωπίσει τις εξελίξεις, να τις καθοδηγήσει ή να τις παρεμποδίσει «εκεί που θύγονται τα εθνικά μας συμφέροντα».

Σύμφωνα με τον Hans Morgenthau, πατέρα του κλασικού ρεαλισμού, «μόνον η ισχύς περιορίζει την ισχύ». Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα πρέπει να προτάσσει το εθνικό συμφέρον, τη στρατιωτική της ισχύ, και την πολιτική, οικονομική και πολιτιστική της επιρροή. Δεν πρέπει να βασίζεται μόνο στο διεθνές δίκαιο, καθώς οι αντίπαλοι «δεν κατανοούνε αυτή τη γλώσσα» και «προσπαθούν να μας αγνοήσουν». Η Ελλάδα πρέπει να «δείξει ότι έχει ισχύ» και όχι μια ισχύ «η οποία κρύβεται, αλλά φαίνεται». Αυτό περιλαμβάνει τη χρήση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων σε διάφορους ρόλους και μορφές προβολής ισχύος, όχι απαραίτητα βομβαρδισμούς. Πρέπει επίσης να αξιοποιήσει τις επενδύσεις της σε ξένους σπουδαστές των στρατιωτικών της σχολών, οι οποίοι μπορούν να αποτελέσουν «σημείο γέφυρας αναφοράς» για την προώθηση των ελληνικών θέσεων.

Ως συγκεκριμένη ευκαιρία για την ενίσχυση της ασφάλειας, αναφέρεται η αποχώρηση της Ελλάδας από τη Συνθήκη της Οτάβας κατά των ναρκών κατά προσωπικού. Η Φινλανδία, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία και η Πολωνία έχουν ήδη δηλώσει ότι θα κατασκευάσουν και θα ναρκοθετήσουν τα σύνορά τους με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Κάτι τέτοιο, σε συνδυασμό με την κατασκευή φράχτη στον Έβρο, θα «κλειδώσει» τον χερσαίο διάδρομο της λαθρομετανάστευσης και των υβριδικών επιχειρήσεων, αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά τις τουρκικές απειλές.

Η οικονομική πίεση ασκείται ήδη στην Τουρκία, με την τουρκική λίρα να έχει χάσει «την αξία της έξι φορές έναντι του αμερικανικού νομίσματος», υποδεικνύοντας την οικονομική αδυναμία της Τουρκίας. Αυτή η οικονομική πίεση είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται παράλληλα με άλλες μεθόδους, όπως φαίνεται από την πίεση που ασκείται στον Ερντογάν για την «αναδιοργάνωση της μεγάλης Μέσης Ανατολής».

Εν κατακλείδι, η Ελλάδα πρέπει να επιδείξει τόλμη, αποφασιστικότητα και ισχύ, αναγνωρίζοντας ότι το «διεθνές σύστημα είναι άναρχο» και ότι «η ιστορία επαναλαμβάνεται». Μόνο με ενεργητική και αποφασιστική εξωτερική πολιτική μπορεί να υπερασπιστεί τα εθνικά της συμφέροντα και να διαμορφώσει το γεωπολιτικό της πεπρωμένο