Για μια νέα στρατηγική απέναντι στην Τουρκία: Το οραματικό σχέδιο του Γιάννη Βαλινάκη και η εθνική συζήτηση

Η πρόσφατη κυκλοφορία του νέου βιβλίου του διακεκριμένου καθηγητή και πρώην υφυπουργού εξωτερικών, Γιάννη Βαλινάκη, με τίτλο "Για μια νέα Στρατηγική απέναντι στην Τουρκία: Πώς θα ακυρώσουμε τη «Γαλάζια Πατρίδα»", έχει πυροδοτήσει έναν αναγκαίο και ζωηρό δημόσιο διάλογο για το μέλλον της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Το βιβλίο, το 25ο στη σειρά του συγγραφέα, αποτελεί "απότοκο εθνικής αγωνίας" και φιλοδοξεί να προσφέρει ένα ολοκληρωμένο, πρακτικό και υλοποιήσιμο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιμακούμενης τουρκικής απειλής.

Το Πρόβλημα: Αναθεωρητισμός και Αδράνεια

Ο Γιάννης Βαλινάκης, με την εμπειρία του ως καθηγητής διεθνών σχέσεων και υφυπουργός εξωτερικών, διαπιστώνει ότι η Τουρκία ξεδιπλώνει με στρατηγικά σχεδιασμένο τρόπο τον επεκτατικό αναθεωρητισμό της. Οι πρόσφατες προκλητικές δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων, που αμφισβητούν την ελληνική κυριαρχία στα Δωδεκάνησα, στο Αιγαίο, ακόμα και στην Κύπρο με αναφορές σε "δύο χωριστά κράτη", επιβεβαιώνουν την κρισιμότητα των θεμάτων που θίγει το βιβλίο. Η Τουρκία προωθεί το δόγμα της "Γαλάζιας Πατρίδας" με διεκδικήσεις που περιλαμβάνουν όχι μόνο θαλάσσιες ζώνες, αλλά και εδάφη των νησιών, και επιδιώκει να επιβάλει την ορολογία των "γκρίζων ζωνών".

Η βασική θέση του συγγραφέα είναι ότι η ελληνική στρατηγική των τελευταίων 50 ετών έχει ουσιαστικά αποτύχει. Αντί να περιορίσει τις τουρκικές διεκδικήσεις, αυτές διαρκώς διευρύνονται και κλιμακώνονται, λειτουργώντας ο χρόνος σε βάρος των ελληνικών θέσεων. Ο Βαλινάκης επικρίνει την επικίνδυνη και εφησυχαστική αντίληψη που θέλει τις τουρκικές απειλές να είναι απλώς ρητορική για εσωτερική κατανάλωση, επισημαίνοντας την "ανησυχητική άγνοια κινδύνου" που επιδεικνύει η ελληνική πλευρά. Η στρατηγική μας, όπως υποστηρίζεται, έχει εγκλωβιστεί στην "απατηλή βεβαιότητα περί απόλυτης ισχύος του διεθνούς δικαίου" χωρίς να το αξιοποιεί στην πράξη.

Επιπλέον, το βιβλίο θέτει υπό αμφισβήτηση το ψευδοδίλημμα "διάλογος ή πόλεμος" που κυριαρχεί στον δημόσιο διάλογο. Ο συγγραφέας και οι υποστηρικτές του υπογραμμίζουν ότι η διαπραγμάτευση δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός και ότι οι υποχωρήσεις σε ζωτικά εθνικά συμφέροντα, όπως η επέκταση των χωρικών υδάτων, δεν εξαγοράζουν την ειρήνη, αλλά καθιστούν τη χώρα όμηρο των τουρκικών τακτικών και ενθαρρύνουν περαιτέρω διεκδικήσεις.

Η Νέα Στρατηγική: Οκτώ Άξονες Διεκδικητικότητας

Ο Γιάννης Βαλινάκης, στο νέο του βιβλίο, δεν μένει στις διαπιστώσεις, αλλά παρουσιάζει ένα ολιστικό στρατηγικό σχέδιο που συνδυάζει τη διεκδικητικότητα με τη σύνεση, μοχλεύοντας όλα τα διπλωματικά, ευρωπαϊκά, συμμαχικά και στρατιωτικά εργαλεία. Αυτό το σχέδιο, που στοχεύει σε μια "εθνικώς επικερδή εξομάλυνση", βασίζεται σε οκτώ άξονες:

• Επιτάχυνση των εκκρεμών οριοθετήσεων ΑΟΖ με την Αλβανία, την Αίγυπτο και τη Λιβύη.
• Αξιοποίηση της ευρωπαϊκής διάστασης, με ταυτόχρονη εθνοκεντρική αξιολόγηση των επιπτώσεων κάθε ευρωπαϊκής απόφασης, και παρεμπόδιση της Τουρκίας από οφέλη της ΕΕ.
• Ενίσχυση και συντονισμός των συμμαχιών (π.χ., με Ισραήλ, Σαουδική Αραβία, Εμιράτα) για τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού δικτύου διαθέσιμων μέσων.
• Αναδιάρθρωση της αποτρεπτικής στρατηγικής με βάση το δόγμα της "ελάχιστης εξασφαλισμένης αποτροπής", δηλαδή την ικανότητα πρόκλησης δυσανάλογα υψηλού κόστους στον εχθρό. Αυτό συνεπάγεται θυσίες, όπως η αύξηση και ουσιαστικοποίηση της θητείας και η διεύρυνση των αμυντικών δαπανών.
• Συμπερίληψη της Κύπρου στον εθνικό σχεδιασμό και την ενιαία αμυντική στρατηγική, απορρίπτοντας λύσεις που την καθιστούν όμηρο της Τουρκίας.
• Αναδιοργάνωση της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΕΥΠ), ώστε να επικεντρωθεί στην προστασία των εθνικών συμφερόντων.
• Αντιμετώπιση των προκλήσεων σε Θράκη και Ανατολικό Αιγαίο με μαζικά αναπτυξιακά προγράμματα και ενίσχυση.
• Διεύρυνση του διαλόγου σε ευρωτουρκικό επίπεδο, ιδιαίτερα για την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο, αξιοποιώντας μια "λησμονημένη νομική βάση" για μονομερή προσφυγή μέσω της Ελληνοτουρκικής Συνθήκης Φιλίας, Ουδετερότητας, Συνδιαλλαγής και Διαιτησίας του 1930.

Επίσης, ο Βαλινάκης προτείνει την αναγόρευση της ΑΟΖ σε σημαντικότερη επιδίωξη σε σχέση με τα 12 μίλια χωρικών υδάτων, καθώς η ΑΟΖ θα μπορούσε να επεκταθεί σε 500.000 τ.χλμ. – τέσσερις φορές την έκταση της χώρας μας. Τονίζει την ανάγκη για προληπτική διπλωματία με σαφείς διεκδικήσεις και χάρτες, αντί της αυτοχαρακτηριζόμενης "μη ωφελιμιστικής" διπλωματίας.

Οι Αντιδράσεις και η Εμβάθυνση του Διαλόγου

Η παρουσίαση του βιβλίου συγκέντρωσε σημαντικές προσωπικότητες, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για αναθεώρηση της εθνικής στρατηγικής.

• Ο Δημήτρης Βερβεσός, πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, τόνισε την επικαιρότητα του βιβλίου και ανέδειξε τη νομική βάση για μονομερή προσφυγή στη Χάγη, μέσω της Συνθήκης του 1930.
• Ο Άγγελος Συρίγος, βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και καθηγητής, συμφώνησε με τον Βαλινάκη ότι η Τουρκία όχι μόνο δεν συγκρατήθηκε, αλλά κλιμάκωσε τις απειλές της και αύξησε τον κατάλογο των διεκδικήσεών της, φτάνοντας πλέον να αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία σε μεγάλα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Επεσήμανε επίσης την ανάγκη να μετατοπιστεί η συζήτηση από τα 12 μίλια στην ΑΟΖ και την τουρκική στρατιωτική αυτονομία.
• Ο Μιχάλης Κατρίνης, βουλευτής του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, εξέφρασε τη συμφωνία του σε πολλά σημεία, όπως η αναθεωρητική στρατηγική της Τουρκίας, η ανάγκη για ισχυρή αποτρεπτική ικανότητα, η αξιοποίηση διπλωματικών εργαλείων και η συμπερίληψη της Κύπρου στον εθνικό σχεδιασμό. Ωστόσο, διαφώνησε με την "αποδόμηση" του δόγματος του Ανδρέα Παπανδρέου "δεν παραχωρούμε τίποτα, δεν διεκδικούμε τίποτα", το οποίο θεωρεί ότι έθεσε κόκκινες γραμμές και απέτρεψε τουρκικές διεκδικήσεις.
• Ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής επαίνεσε το βιβλίο ως έναν "οδηγό, μια πραγματική στρατηγική απέναντι στην Τουρκία", τονίζοντας ότι οι πρωτοβουλίες δεν συνιστούν υποχωρήσεις σε ζωτικά μας συμφέροντα. Επανέλαβε ότι δεν πρέπει να αμφισβητείται ο πατριωτισμός κανενός, αλλά τόνισε ότι κάποιοι "καλοπροαίρετοι επαναλαμβάνουν ουσιαστικά τα επιχειρήματα της Τουρκίας". Υπογράμμισε τη σημασία της σωστής ανάγνωσης της Τουρκίας ως μιας αναθεωρητικής και ηγεμονικής δύναμης. Αναφέρθηκε επίσης σε δικές του πρωτοβουλίες κατά την πρωθυπουργία του, όπως οι προσπάθειες για οριοθέτηση ΑΟΖ με γείτονες και τη δημιουργία της Frontex, ως παραδείγματα διεκδικητικής στρατηγικής.

Συμπέρασμα

Το βιβλίο του Γιάννη Βαλινάκη έρχεται σε μια ταραγμένη εποχή και σε μια περίοδο κατά την οποία η Τουρκία ξεδιπλώνει με στρατηγικά σχεδιασμένο τρόπο τον επεκτατικό αναθεωρητισμό της. Η αγωνία που εκφράζει ο συγγραφέας δεν αφορά "σύννεφα στον ορίζοντα, αλλά την απόλυτη καταιγίδα που πλησιάζει". Ο Βαλινάκης επιδιώκει να αφυπνίσει την ελληνική κοινωνία από τον εφησυχασμό και να προτείνει ένα σχέδιο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της Τουρκίας, ώστε η χώρα να μη βρεθεί απροετοίμαστη αν εκραγεί το πρόβλημα.

Το έργο του αποτελεί αναγκαίο έναυσμα για έναν γόνιμο και ουσιαστικό προβληματισμό πάνω στην ασκούμενη εξωτερική πολιτική της χώρας. Η πρόκληση είναι να διαμορφωθεί μια ισχυρή εθνική στρατηγική που να βασίζεται στην αποτρεπτική ικανότητα, τη διπλωματική ενίσχυση και κυρίως την εθνική ενότητα, ώστε η Ελλάδα να εξέλθει διπλωματικά νικητής από αυτή την αντιπαράθεση.