Τό τελευταῖο μάθημα

Σαράντος Ι. Καργάκος

Στίς 24 Σεπτεμβρίου ἐ.ἔ. εἶχα γιά μία ἀκόμη φορά τήν τιμή νά διδάξω στήν Σχολή Ἐθνικῆς Ἀμύνης (ΣΕΘΑ) τήν ὑψηλή στρατηγική τοῦ Φιλίππου καί τοῦ Ἀλεξάνδρου. Εἶπα στούς σπουδαστές ὅτι δέν προσῆλθα γιά νά τούς ὁμιλήσω ἀλλά γιά νά τούς ἀποχαιρετίσω. Θά ἦταν τό τελευταῖο μου μάθημα. Πρέπει νά ξέρει κανείς πότε πρέπει νά ἀποχωρεῖ.
Ἐν συντομία, τούς ἐξήγησα τίς ἔννοιες τῆς Στρατηγικῆς καί τῆς Τακτικῆς καί τίς προσδιόρισα μέ τά ἐρωτηματικά «τί;», «γιατί;», «πόσο;» (σέ χρονική καί τοπική ἔκταση) καί «πῶς;», «μέ τί;». Ἐν συνεχεία ἐξήγησα ὅτι ὁ στρατός σήμερα δέν ἀσκεῖ στρατηγική, εἶναι ὅμως ὁ κυριώτερος βραχίονας τῆς Στρατηγικῆς. Στρατηγική, χωρίς ἰσχυρό στρατό, εἶναι θεωρία χωρίς πράξη καί ἐπί τοῦ προκειμένου ἰσχύει τό Λατινικό: «Theoria sine praxe est currus sine axe» (=Θεωρία χωρίς πράξη εἶναι χωρίς ἄξονα ἁμάξι).

Τόν στρατό, τόνισα, δέν τόν θέλουμε γιά νά κάνουμε πόλεμο, ἀλλά γιά νά ἀποφεύγουμε τόν πόλεμο ἤ τόν ἐξευτελισμό σέ περίπτωση πολέμου. Πάντα θά ἔχει ἰσχύ τό αἴτημα τοῦ Γάλλου στρατάρχη Λυωταί: «Δῶστε μου πολύ στρατό, γιά νά μήν χρειαστεῖ νά τόν χρησιμοποιήσω», πού εἶναι παραλλαγή τοῦ Λατινικοῦ «Si vis pacem, para bellum» (=Ἄν θέλεις εἰρήνη, παρασκευάζου γιά πόλεμο).

Ὁ πόλεμος, δυστυχῶς, εἶναι τό θλιβερό πεπρωμένο τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπί γραπτῆς ἱστορίας 3.000 ἐτῶν εἴχαμε μόνον 240 χρόνια εἰρήνης! Μιά δική μου νεανική ἔρευνα ἔδειξε ὅτι ἀπό τό 1945 μέχρι τό 1969, δηλαδή σέ διάστημα 24 ἐτῶν, εἴχαμε 55 πολέμους. Κι ἄν σ᾽ αὐτούς προσθέσουμε τούς 320 ἐμφυλίους, τότε φθάνουμε στό θλιβερό προνόμιο νά ἔχουμε ἕναν πόλεμο κάθε μήνα. Μετά τό 1969 ἔχασα τό λογαριασμό!

Ὁ πόλεμος, ὑπό πολλές καί ποικίλες μορφές θά ἐξακολουθεῖ νά εἶναι ἐνδημικό φαινόμενο, ἐφόσον, ὅπως γράφει ὁ Θουκυδίδης, ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου θά παραμένει ἴδια. Δυστυχῶς, ἀντί νά καλυτερεύει, χειροτερεύει. Συνεπῶς, θά δικαιώνεται διαρκῶς ὁ Ἡράκλειτος, πού πρῶτος ἐπεσήμανε τό «Πόλεμος πάντων πατήρ, πάντων δέ βασιλεύς».

Ἀσφαλῶς ὅλοι οἱ λαοί λατρεύουν καί τραγουδοῦν τήν εἰρήνη. Γράφει ὁ δικός μας Παλαμᾶς:«Τί κι ἄν τοῦ πολέμου τό χορό χορεύω/γονατιστός εἰρήνη ἐσέ λατρεύω».Ὡστόσο ἡ εἰρήνη, γιά νά ἐκφραστῶ μέ μία φράση τοῦ ἐθνικοῦ μας ποιητῆ Λορέντζου Μαβίλη, εἶναι «ἕνα πλανερό μαγνάδι». Γιά τήν εἰρήνη ἰσχύει πάντα αὐτό πού ἔχει γράψει στούς «Νόμους» του ὁ Πλάτων: «Ἥν γάρ καλοῦσιν οἱ πλεῖστοι τῶν ἀνθρώπων εἰρήνην, τοῦτ᾽ εἶναι μόνον ὄνομα, τῷ δ᾽ ἔργω πάσαις πρός πάσας τάς πόλεις ἀεί πόλεμον ἀκήρυκτον κατά φύσιν εἶναι». Καί τό γιατί, τό ἐξηγεῖ ὁ φιλόσοφος μέ ἕναν τρόπο πού θά ζήλευε ὁ Κάρολος Μάρξ: «Διά γάρ τήν τῶν χρημάτων κτῆσιν πάντες οἱ πόλεμοι ἡμῖν γίνονται». Αὐτό τό λέει στόν διάλογο «Φαίδων».

Σήμερα ζοῦμε τήν αὐταπάτη μιᾶς εἰρήνης. Ἄς τό δεχθοῦμε ἔτσι. Μόνον πού δέν πρέπει ποτέ νά ξεχνᾶμε αὐτό πού μᾶς κληροδότησε ὁ στρατηγός Ντέ Γκώλλ: «Ἡ ἱστορία κάθε πολέμου ἀρχίζει ἀπό τόν καιρό τῆς εἰρήνης». Γι᾽ αὐτό κάθε κράτος πραγματικά φιλειρηνικό πρέπει νά ἔχει πάντα καλό στρατό. Τόν καλό στρατό δέν τόν κάνουν τά πολεμικά μέσα. Λέει ὁ Θουκυδίδης: «Ἄνδρες πόλις, οὐ τείχη καί νῆες ἀνδρῶν κεναί». Τόν καλό στρατό τόν κάνει ἡ καλή ποιότητα τῶν ἀξιωματικῶν καί στρατιωτῶν. Ἡ σκληρή ἐκγύμναση καί ἡ πειθαρχία. Ἡ πειθαρχία ἦταν τό μεγάλο πολεμικό μυστικό τῆς Σπάρτης. Αὐτή –μέ τίς ἀναγκαῖες ἀλλαγές– ἔγινε κύριο συστατικό τῶν στρατῶν πού ὀργάνωσαν ὁ Μέγας Φίλιππος καί ὁ γυιός του Ἀλέξανδρος. Ἡ disciplina ἐπί αἰῶνες ἔκανε ἀκατάβλητο τόν ρωμαϊκό στρατό. Ἡ πειθαρχία ὑπῆρξε ἡ βάση τοῦ νεώτερου γερμανικοῦ στρατοῦ. Ὁ μεγάλος στρατηγός, ὁ Μόλτκε ὁ πρεσβύτερος, ὁ ὀργανωτής τοῦ πρωσσικοῦ στρατοῦ, εἶχε πεῖ: «Ἀπό τή στιγμή πού ἕνας στρατιώτης θά ἐμφανισθεῖ μέ ἀγυάλιστο κουμπί, ἔχει γίνει ἡ ἀρχή γιά τή διάλυση τοῦ στρατοῦ».

Ἄν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες πρωτοπόρησαν καί σέ θέματα στρατηγικῆς καί σέ θέματα τακτικῆς, εἶναι γιατί βάση τοῦ στρατοῦ τους ἦταν ἡ φάλαγγα, ἡ ὁποία στηρίζεται στήν πυκνότητα, στή συνοχή, κάτι πού ἀπαιτεῖ –πέρα ἀπό ἄλλα στοιχεῖα– ἀπόλυτη πειθαρχία.

Γιά νά φθάσω στόν Ἀλέξανδρο, ξεκινῶ ἀπό τήν Σπάρτη. Πρῶτοι οἱ Σπαρτιάτες ἐγκατέλειψαν τό ἄλογο καί τό ἅρμα καί στηρίχθηκαν στή φάλαγγα. Τό πέλμα νίκησε τήν ὁπλή: Τό δόρυ νίκησε τό τόξο καί τό ἀκόντιο. Οἱ Σπαρτιάτες καθόρισαν τίς ἀρχές τῆς ἐπιστημονικῆς διεξαγωγῆς τοῦ πολέμου. Κι ἀκόμη ἔθεσαν τίς βάσεις σ᾽ αὐτό πού ὀνομάζεται πολιτισμός τοῦ πολέμου. Ὅσο περίεργα κι ἄν ἀκούγεται αὐτό. Ἡ εὐγένεια ὡς στοιχεῖο καλῆς κοινωνικῆς συμπεριφορᾶς, ξεκίνησε ἀπό τό στρατό. Παραπέμπω στή λέξη «ἱπποτισμός». Αὐτή ἡ ἱπποτική συμπεριφορά –καί ὄχι μόνον οἱ νίκες– ἀνέδειξαν τόν Ἀλέξανδρο ὡς τήν κορυφαία στρατιωτική φυσιογνωμία. Ἔκλεισα τήν ὁμιλία μου μέ μιά φράση τοῦ μεγάλου Κινέζου θεωρητικοῦ τοῦ πολέμου Σούν Τσού (4ος αἰώνας π.χ.):

«Ἡ τέχνη τοῦ πολέμου εἶναι ζωτικῆς σημασίας γιά τό κράτος. Εἶναι θέμα ζωῆς καί θανάτου, δρόμος πρός τή σωτηρία ἤ τήν καταστροφή. Γι᾽ αὐτό δέν πρέπει σέ καμμία περίπτωση νά παραμελεῖται».

Αναδημοσίευση από την Εστία (sarantoskargakos.gr

http://lomak.blogspot.com/