Το μεγάλο παιχνίδι

Κάποια πράγματα πάνε αντίθετα στον χρόνο και στην Ιστορία, όπως τουλάχιστον την εννοούν φιλελεύθεροι και μαρξιστές – δηλαδή ως μια γραμμική και αναπόφευκτη πορεία της κοινωνίας και του ανθρώπου προς τα εμπρός.

Προ διημέρου, ετελέσθη με μεγαλοπρέπεια ψευδοοθωμανική στην Αγία Σοφία η προσευχή της Παρασκευής των πιστών μουσουλμάνων, 86 χρόνια από τότε που ο Μουσταφά Κεμάλ μετέτρεψε σε μουσείο τον από πάσης απόψεως μοναδικό χριστιανικό ναό της τότε Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας – κατόπιν Βυζαντινής.

Στην τελετή κυριαρχούσε το ersatz – μια φτηνή απομίμηση του αυτοκρατορικού οθωμανικού παρελθόντος. Δεν είναι ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ο Μωάμεθ ο Πορθητής. Δεν είναι η σημερινή Τουρκία η πολυεθνής Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πολιτικός είναι ο κ. Ερντογάν και διαχείριση συμβόλων κάνει.

Οπως άλλωστε και πλείστοι όσοι ηγέτες της Ευρώπης.

Κάποιοι σεμνύνονται εν Ελλάδι ότι όλα αυτά γίνονται στο πλαίσιο των προκλήσεως της Αγκυρας προς την Αθήνα. Συμβαίνει και αυτό, αλλά εν μέρει μόνον. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι εδώ και δεκαετίες στον αυτόματο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Η ένταση διαφέρει μόνον κατά καιρούς.

Το μεγάλο παιχνίδι της Τουρκίας του κ. Ερντογάν είναι να ηγηθεί των σουνιτών μουσουλμάνων της περιοχής, η οποία έχει δραματικά αποσταθεροποιηθεί λόγω ατυχών παρεμβάσεως της Δύσεως και της αντιπαλότητος μεταξύ χριστιανικών και ισλαμικών κρατών και κυρίως πληθυσμών.

Εν ολίγοις, αυτό που επιδιώκει ο κ. Ερντογάν είναι να αξιοποιήσει τον δυναμισμό των μουσουλμάνων σουνιτών –ριζοσπαστών και μη– προς εξυπηρέτηση των εθνικιστικών στόχων της χώρας του. Ταυτόχρονα προβάλλει στη Δύση το επιχείρημα ότι η πολιτική του αναχαιτίζει την περαιτέρω αύξηση της ρωσικής πολιτικής στις χώρες του Ισλάμ.

Είναι μια πολιτική προκύπτουσα από τη συγκυρία, όπως συγκυριακή ήταν και η πολιτική του Κεμάλ, όταν, στο πλαίσιο της προσπάθειάς του δημιουργίας εθνικού «λαϊκού κράτους» –ουδέτερου θρησκευτικά κατά τα πρότυπα της Γαλλίας–, αποφάσιζε τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας από ισλαμικό τέμενος σε μουσείο. Η διαφορά μεταξύ των δύο είναι ότι η πολιτική του κ. Ερντογάν έχει βαθύτερες ιστορικές αναφορές.

Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι πολιτική εργαλειοποίηση της θρησκείας γίνεται και από τη μετακομμουνιστική Ρωσία του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Η απόφαση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίου να αναγνωρίσει τη «σχισματική Εκκλησία» της Ουκρανίας οδήγησε σε πλήρη ρήξη του με το Πατριαρχείο της Μόσχας.

Ο υπέρλαμπρος ναός των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, που πρόσφατα αποπερατώθηκε, τα θυρανοίξια που ετελέσθησαν παρουσία του Πατριάρχη Μόσχας κ. Κυρίλλου με τσαρική λαμπρότητα, όλα αυτά, με κάποια άλλα ουσιώδη, δείχνουν ότι η Μόσχα διεκδικεί την έδρα της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Το μεγάλο παιχνίδι με αιχμή τη θρησκεία έχει αρχίσει στην Τουρκία και στη Ρωσία. Ερήμην ημών εξυπακούεται.

Κώστας Ιορδανίδης
Καθημερινή