Οριοθέτηση ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου: Μία Ιστορική Ευκαιρία για την Ενεργειακή Ασφάλεια και την Ευρωπαϊκή Συνέχεια

Πρόσφατες δηλώσεις υψηλόβαθμων ευρωπαίων αξιωματούχων, σε συνδυασμό με τις συνεχιζόμενες γεωπολιτικές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, αναδεικνύουν μια πρωτοφανούς σημασίας ευκαιρία για την Ελλάδα και την Κύπρο να προχωρήσουν στην οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής τους Ζώνης (ΑΟΖ) και να καθορίσουν το κοινό τους όριο.

Η κίνηση αυτή, εκτός από την εθνική κυριαρχία και τα συμφέροντα των δύο χωρών, αναμένεται να έχει τεράστια συμβολή στην ενεργειακή αρχιτεκτονική της Ευρώπης και στην ενίσχυση του διεθνούς δικαίου στην περιοχή.

Οι Καταλυτικές Δηλώσεις και η Σημασία τους

Όπως αναφέρθηκε, η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αρμόδια για θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, η κυρία Κάλας, προέβη σε «καταπληκτικές δηλώσεις» που «ανοίγουν το δρόμο για ενέργειες» από Ελλάδα και Κύπρο. Συγκεκριμένα, τόνισε τα συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ανατολική Μεσόγειο και δήλωσε ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο παραβιάζει δικαιώματα τρίτων κρατών και δεν παράγει έννομες συνέπειες. Επιπλέον, υπογράμμισε ότι οι διαφορές πρέπει να επιλύονται «καλή τη πίστει και στα πλαίσια του διεθνούς δικαίου», το οποίο περιλαμβάνει και το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).

Αυτές οι δηλώσεις ερμηνεύονται ως σαφής «πάσα» στην Ελλάδα και στην Κύπρο να τολμήσουν το επόμενο βήμα: την οριοθέτηση του κοινού συνόρου των ΑΟΖ τους. Το μήκος αυτής της κοινής γραμμής εκτιμάται σε περίπου 45 με 50 χιλιόμετρα, ένα «πολύ σημαντικό μέγεθος» που δεν μπορεί να παραβλεφθεί.

Το Υφιστάμενο Πλαίσιο και οι Εκκρεμότητες

Η Κύπρος έχει ήδη ανακηρύξει συνολικά την κυπριακή ΑΟΖ με νόμο το 2004 και την έχει οριοθετήσει με την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Έχει προχωρήσει και με τον Λίβανο, αλλά η κύρωση από το λιβανέζικο κοινοβούλιο εκκρεμεί. Οι εκκρεμότητες περιλαμβάνουν την Ελλάδα, τη Συρία και την Τουρκία.

Μέθοδοι Οριοθέτησης: Άμεση Διαπραγμάτευση ή Διεθνές Δικαστήριο;

Για την οριοθέτηση Ελλάδας-Κύπρου, οι προσεγγίσεις είναι δύο βασικές:

1. Απευθείας διμερής διαπραγμάτευση: Μέσω αυτής, τα δύο κράτη συνυπογράφουν τη συμφωνία, οριοθετούν γεωγραφικά σημεία και, αν υπάρχουν διαφορές, προχωρούν σε μηχανισμό επίλυσης μεταξύ τους.
2. Προσφυγή σε διεθνές δικαστήριο: Αυτό μπορεί να γίνει είτε μέσω συνυποσχετικού στο Δικαστήριο της Χάγης είτε στο Αμβούργο, είτε μέσω ρήτρας υποχρεωτικής δικαιοδοσίας. Σημαντικό είναι ότι σε αυτή την οριοθέτηση η Τουρκία δεν έχει λόγο, καθώς αφορά αποκλειστικά την Ελλάδα και την Κύπρο.

Το διεθνές δίκαιο προβλέπει ότι ένα κράτος ανακηρύσσει την ΑΟΖ του και στη συνέχεια προχωρά σε οριοθέτηση. Εάν κατά την ανακήρυξη υπάρχουν επικαλύψεις, γίνεται προσπάθεια επίλυσης μέσω διαπραγματεύσεων και, αν αυτές δεν τελεσφορήσουν, το επόμενο βήμα είναι ένα διεθνές δικαστήριο. Για την ανακήρυξη ΑΟΖ στα 200 μίλια, απαιτείται προετοιμασία των γραμμών βάσης και κλείσιμο κόλπων.

Προτεινόμενα «Επικοινωνιακά Τυράκια» και Προπαρασκευαστικές Ενέργειες

Για να προχωρήσουν Ελλάδα και Κύπρος, θα μπορούσαν να εφαρμόσουν στρατηγικές κινήσεις, τα λεγόμενα «επικοινωνιακά τυράκια», για να μετρήσουν αντιδράσεις:

• Σύσταση ομάδων τεχνικού χαρακτήρα: Μία κοινή μελέτη Ελλάδας-Κύπρου για τον καθορισμό της ΑΟΖ θα αποτελούσε μία τεχνική προπαρασκευαστική εργασία. Αυτό θα δοκιμάσει τις αντιδράσεις του τουρκικού ΥΠΕΞ και Υπουργείου Άμυνας και θα ασκήσει έμμεση επιρροή στη Λιβύη, τονίζοντας την αδιέξοδη φύση του μνημονίου με την Τουρκία. Είναι σημαντικό ότι η Λιβύη έχει αναγνωρίσει την UNCLOS.
• Η εν λόγω μελέτη θα πρέπει να είναι απόλυτα συμβατή με την UNCLOS και να ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο Ρόλος της Αιγύπτου

Η συμφωνία μερικής οριοθέτησης που έχει η Ελλάδα με την Αίγυπτο προβλέπει την προηγούμενη συνεννόηση εάν ένα εκ των δύο κρατών προχωρήσει σε οριοθέτηση με τρίτο κράτος. Η Αίγυπτος, αν και «σταθερή χώρα», εμφανίζεται «επαμφοτερίζουσα» και η γραφειοκρατία της (το «βαθύ κράτος») αρνείται να οριοθετήσει ανατολικά του 28ου μεσημβρινού για να μην κάψει τις γέφυρες με την Τουρκία.

Ωστόσο, αυτή η εκκρεμότητα πρέπει να λήξει. Προτείνεται η ενημέρωση της Αιγύπτου από Ελλάδα και Κύπρο ότι η οριοθέτηση θα προχωρήσει και η πρόσκληση για μια τριμερή συνεννόηση με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας. Εάν παραμείνουν διαφορές, οι τρεις χώρες μπορούν να προσφύγουν από κοινού σε ένα διεθνές δικαστήριο. Αυτή η προσέγγιση είναι «θεμιτή» και εξαντλεί τα περιθώρια διπλωματικής επίλυσης.

Ευρύτερες Επιπτώσεις και Συμβολή

Μια τέτοια κίνηση θα έχει πολλαπλές θετικές επιπτώσεις:

• Δοκιμασία των πολιτικών συστημάτων: Θα δοκιμάσει την ωριμότητα των πολιτικών συστημάτων σε Ελλάδα και Κύπρο.
• Ενεργειακή αρχιτεκτονική: Θα συμβάλει τεράστια στην ενεργειακή αρχιτεκτονική όλης της Μεσογείου και της Ευρώπης, η οποία είναι «αδηφάγος καταναλωτής ενέργειας».
• Ευρωπαϊκή συνέχεια: Θα προσδώσει ευρωπαϊκή συνέχεια σε όλη τη Μεσόγειο, κουμπώνοντας με τις δηλώσεις της κυρίας Κάλας για τα συμφέροντα της ΕΕ στην περιοχή.

Εν κατακλείδι, η στιγμή είναι κρίσιμη και οι δηλώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελούν ένα ισχυρό ερέθισμα για Ελλάδα και Κύπρο να προχωρήσουν συντονισμένα στην οριοθέτηση της ΑΟΖ τους, ενισχύοντας την ενεργειακή ασφάλεια, το διεθνές δίκαιο και την ευρωπαϊκή παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Διαβάστε περισσότερα θέματα εξωτερικής πολιτικής εδώ.