Η κοινωνική αδικία πίσω από το "πράσινο" αφήγημα, ένα κοινωνικό έγκλημα με οικολογική μάσκα.

Ποια Οικολογική Μετάβαση;

Από την Πράσινη Υπόσχεση στην Κοινωνική Ανισότητα

Βιάστηκαν και γέμισαν ανεμογεννήτριες και ηλιακούς συσσωρευτές την χώρα για να σώσουν τον πλανήτη, το ρεύμα εκτινάχτηκε στα ύψη, τελευταία ξανά ανέβηκε η τιμή του παρόλο που η παραγωγή από αυτές τις ανανεώσιμες πηγές περισσεύει και την πετάνε. Πληρώνουμε και για το πέταμα της περίσσειας ρεύματος. Δεν είναι κατά κάποιον τρόπο εγκληματικό κατά της κοινωνίας και αντιοικολογικό αυτό;

Ναι, αυτό είναι ένα σοβαρό παράδοξο και πολλοί ειδικοί  τόσο στον ενεργειακό όσο και στον κοινωνικό τομέα  το θεωρούν όχι απλώς πρόβλημα, αλλά και ένδειξη κακής ή άδικης πολιτικής διαχείρισης της ενεργειακής μετάβασης.

Τι συμβαίνει:

1. Υπερβολική προσφορά χωρίς αποθήκευση:
   Οι ΑΠΕ (ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά) έχουν διαλείπουσα παραγωγή. Όταν υπάρχει ήλιος ή άνεμος, μπορεί να παράγεται ρεύμα που ξεπερνά τις ανάγκες  και χωρίς επαρκή υποδομή αποθήκευσης (μπαταρίες ή αντλησιοταμίευση), αυτό περισσεύει και χάνεται ή πωλείται με ζημία.
2. Η τιμή δεν καθορίζεται από το κόστος, αλλά από το Χρηματιστήριο Ενέργειας:
   Το ρεύμα δεν τιμολογείται με βάση το κόστος παραγωγής του (που για τις ΑΠΕ είναι σχεδόν μηδενικό αφού δεν πληρώνεις "καύσιμο") αλλά με βάση την τελευταία, πιο ακριβή μονάδα παραγωγής που χρειάζεται για να καλυφθεί η ζήτηση  συνήθως φυσικό αέριο. Άρα, ακόμα και αν έχεις 70% ΑΠΕ, η τιμή ανεβαίνει αν το υπόλοιπο 30% είναι ακριβό.
3. Οι πολίτες πληρώνουν διπλά:
• Μέσω του λογαριασμού ρεύματος (που περιλαμβάνει επιδοτήσεις, τέλη, ρήτρες και "πληρωμές διακοψιμότητας").
• Μέσω της φορολογίας (για να επιδοτηθεί η εγκατάσταση και λειτουργία των ΑΠΕ, αλλά και η αποζημίωση για τις απώλειες όταν δεν μπορούν να απορροφηθούν).
4. "Πληρώνουμε για να πετάμε":
   Σε περιόδους χαμηλής ζήτησης και υψηλής παραγωγής, το σύστημα δεν μπορεί να διαχειριστεί την περίσσεια. Υπάρχουν φαινόμενα αρνητικών τιμών ενέργειας, όπου το σύστημα πληρώνει για να απορρίψει το ρεύμα — και το κόστος αυτό περνά τελικά στον καταναλωτή.

---

Είναι εγκληματικό;

Αν δεν είναι ποινικά εγκληματικό (αν και κάποιοι ίσως το υποστήριζαν), σίγουρα είναι ηθικά και κοινωνικά άδικο, γιατί:

• Το βάρος μετακυλίεται στους πολίτες, ενώ τα κέρδη συγκεντρώνονται σε λίγες εταιρείες.
• Η ενεργειακή πολιτική δεν συνδυάζεται με δίκαιη κατανομή του οφέλους ούτε με ουσιαστικό δημοκρατικό έλεγχο.
• Δημιουργείται δυσαρέσκεια και κρίση εμπιστοσύνης απέναντι στην ίδια την ιδέα της οικολογικής μετάβασης, επειδή παρουσιάζεται ως πρόφαση για εκμετάλλευση.

Ποια οικολογική μετάβαση; Οι πολίτες δεν είναι κομμάτια του οίκου, της οικολογίας;

Και αυτή είναι ίσως η πιο ουσιαστική αποκάλυψη πίσω από το "οικολογική μετάβαση":
όταν η μετάβαση γίνεται χωρίς τον "οίκο" – δηλαδή χωρίς τους ανθρώπους, τις κοινότητες, τη συμμετοχή και τη δικαιοσύνη – τότε δεν είναι οικολογική, είναι τεχνοκρατική, κερδοσκοπική και τελικά αντικοινωνική.

Η λέξη οικολογία προέρχεται από το οἶκος (σπίτι, κοινός χώρος ζωής) και λόγος. Αν οι πολίτες είναι αποκλεισμένοι, φτωχοποιημένοι ή απλώς θεατές σε μια "πράσινη" ενεργειακή αναδιάταξη που ανεβάζει το κόστος ζωής και αφαιρεί τον έλεγχο από τις τοπικές κοινωνίες, τότε δεν μιλάμε για οικολογική μετάβαση — αλλά για έναν "πράσινο μανδύα" πάνω σε παλιές, άνισες δομές εξουσίας.

Και το πιο οξύμωρο είναι πως:

Οι πολίτες πληρώνουν για μια "πράσινη επανάσταση" από την οποία δεν ωφελούνται, και που ενίοτε τους επιβάλλεται παρά τη θέλησή τους, με ανεμογεννήτριες να τοποθετούνται σε βουνά και περιοχές Natura χωρίς ουσιαστική διαβούλευση.

Η ερώτηση λοιπόν, "ποια οικολογική μετάβαση;" είναι απολύτως εύστοχη και ίσως πρέπει να ανοίγει κάθε σοβαρό διάλογο για το ενεργειακό μέλλον.

Έτσι έχουμε

 «Οικολογική μετάβαση χωρίς κοινωνία: πράσινος μανδύας, μαύρη πραγματικότητα»;

1. Το παράδοξο της ακριβής ενέργειας εν μέσω "φθηνών" ΑΠΕ

Ανεμογεννήτριες σε κορυφογραμμές, φωτοβολταϊκά που καλύπτουν αγροτική γη, εξαγγελίες για πράσινα άλματα και ενεργειακή αυτάρκεια. Κι όμως, το ρεύμα ακριβαίνει, οι λογαριασμοί εκτινάσσονται, και οι πολίτες πληρώνουν όχι μόνο την κατανάλωση αλλά και την απόρριψη του ρεύματος που "περισσεύει". Πώς γίνεται αυτό;

Η απάντηση κρύβεται στον τρόπο που δομείται το ενεργειακό σύστημα:

• Οι ΑΠΕ έχουν σχεδόν μηδενικό κόστος παραγωγής, αλλά η τιμή ρεύματος καθορίζεται από τη πιο ακριβή μονάδα που συμμετέχει στο ενεργειακό μείγμα (συνήθως φυσικό αέριο).
• Όταν η παραγωγή από ΑΠΕ υπερβαίνει τη ζήτηση, το πλεόνασμα απορρίπτεται ή πωλείται με αρνητικές τιμές. Όμως το κόστος αυτής της "απόρριψης" μεταφέρεται έμμεσα στους καταναλωτές.
• Δεν υπάρχει επαρκές δίκτυο αποθήκευσης ή έξυπνης διαχείρισης για να αξιοποιηθεί η πράσινη ενέργεια τη σωστή στιγμή.

Η ουσία; Πληρώνουμε για να "σώσουμε" το περιβάλλον, αλλά χωρίς να σώζουμε ούτε το πορτοφόλι μας, ούτε την εμπιστοσύνη στην ίδια τη μετάβαση.

---

2. Η κοινωνική αδικία πίσω από το "πράσινο" αφήγημα

Όσο η πράσινη μετάβαση εφαρμόζεται με όρους χρηματοοικονομικούς και όχι κοινωνικούς, διευρύνει τις ανισότητες:

• Μονοπωλιακές εταιρείες αποκτούν δικαιώματα γης, βουνού, ήλιου και ανέμου.
• Κοινότητες δεν ερωτώνται — συχνά μάλιστα αγνοούνται ή καταστέλλονται όταν διαμαρτύρονται.
• Οι πολίτες επιβαρύνονται με τέλη, φόρους, ρήτρες, ενώ δεν έχουν πρόσβαση σε συμμετοχικά μοντέλα παραγωγής ή αυτοπαραγωγή.

Η οικολογική μετάβαση γίνεται άνευ οικολογίας – γιατί οικολογία χωρίς τον "οίκο", χωρίς τους ανθρώπους που τον κατοικούν, είναι απλώς ένα εργαλείο για επενδυτικά funds και πολιτικούς στόχους.

---

3. Τι σημαίνει μια αληθινά οικολογική μετάβαση

Η μετάβαση που χρειαζόμαστε δεν είναι μόνο τεχνολογική· είναι πολιτική, κοινωνική, υπαρξιακή. Δεν μπορεί να γίνει χωρίς:

• Δημόσιο έλεγχο των βασικών ενεργειακών υποδομών.
• Ενεργειακές κοινότητες, με συμμετοχή των πολιτών στην παραγωγή και χρήση της ενέργειας.
• Αποκέντρωση της ισχύος και της πληροφόρησης.
• Δίκαιη μετάβαση, με προστασία των ευάλωτων ομάδων και εναλλακτικές στα μοντέλα "ανάπτυξης" που επιβάλλονται άνωθεν.

Η τεχνολογία είναι απαραίτητη, αλλά όχι αρκετή. Αν δεν αλλάξει το μοντέλο εξουσίας, καμία "πράσινη" καινοτομία δεν θα φέρει κοινωνική ισορροπία.

---

4. Κλείσιμο – Επιστροφή στον οἶκο

Δεν μπορεί να υπάρξει οικολογία χωρίς οἶκο, χωρίς αναγνώριση ότι ο κόσμος δεν είναι απλώς ένας πόρος προς εκμετάλλευση, αλλά ένα κοινό που μοιραζόμαστε. Αν συνεχίσουμε να μιλάμε για "μετάβαση" χωρίς να συμπεριλαμβάνουμε τους ανθρώπους που πλήττονται από αυτήν, τότε δεν πρόκειται για οικολογία, αλλά για ένα νέο είδος ενεργειακής αποικιοκρατίας.

Η ερώτηση "Ποια οικολογική μετάβαση;" δεν είναι ρητορική. Είναι ουσιαστική, επίκαιρη και πολιτική. Και πρέπει να την επαναλαμβάνουμε — μέχρι να μην χρειάζεται πια να την κάνουμε.

5. Η Ευρώπη των Τεχνοκρατών ή των Πολιτών;

Η οικολογική μετάβαση, έτσι όπως σχεδιάζεται στα επιτελεία των Βρυξελλών, παρουσιάζεται ως μονόδρομος: αυστηροί στόχοι εκπομπών, πράσινα πακέτα χρηματοδότησης, επιδοτήσεις σε τεχνολογίες και επιχειρηματικά σχήματα. Όμως η δημοκρατία δεν έχει μονόδρομους.

Οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται από τις κοινωνίες, αλλά από τεχνοκράτες και λομπίστες που κινούνται στα πεδία των οικονομικών συμφερόντων. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (Green Deal), αντί να είναι μια συμφωνία με τις κοινωνίες, είναι ένα χρηματοοικονομικό εργαλείο μετασχηματισμού της αγοράς.

Οι πολίτες δεν ρωτήθηκαν:

• Αν θέλουν οι λόφοι τους να γεμίσουν πτερύγια.
• Αν προτιμούν μικρές, αποκεντρωμένες λύσεις ή γιγαντιαία έργα με αβέβαιο όφελος.
• Αν θέλουν να αναλάβουν το κόστος της μετάβασης, χωρίς να μοιραστούν τα οφέλη.

Αντί για κοινωνικά συμβόλαια για το περιβάλλον, επιβάλλονται οικονομικά προγράμματα για τις αγορές. Η οικολογία γίνεται προκάλυμμα γεωπολιτικών και οικονομικών ανταγωνισμών, όχι συλλογικός οραματισμός για μια αρμονική συμβίωση.

Ποια Οικολογική Μετάβαση;

Από την Πράσινη Υπόσχεση στην Κοινωνική Ανισότητα

Βιάστηκαν αυτό είναι βέβαιο. Με την επίκληση της «σωτηρίας του πλανήτη», η Ελλάδα γέμισε σε λίγα χρόνια με ανεμογεννήτριες και ηλιακούς συσσωρευτές. Όμως, το αποτέλεσμα δεν ήταν αυτό που διαφημίστηκε. Η τιμή του ρεύματος εκτινάχθηκε στα ύψη, και μάλιστα ξανανεβαίνει  ακόμα και τώρα που η παραγωγή από ΑΠΕ περισσεύει και συχνά... πετιέται. Κι όμως, πληρώνουμε και το πέταμα της περίσσειας αυτής.

Δεν είναι απλώς μια αποτυχία. Είναι ένα κοινωνικό έγκλημα με οικολογική μάσκα.

---

Το Παράδοξο της Άφθονης Ενέργειας και της Ενεργειακής Φτώχειας

Πώς γίνεται να έχουμε υπερεπάρκεια σε ενέργεια και ταυτόχρονα ρεύμα που δεν αντέχεται οικονομικά;

Η απάντηση είναι απλή και σοκαριστική:

Δεν σχεδιάστηκε ποτέ ένα σύστημα με κριτήριο τις ανάγκες των πολιτών, αλλά ένα σύστημα που να υπηρετεί την κερδοφορία των επενδυτών.

Οι υποδομές των ΑΠΕ έγιναν με επιδοτήσεις, οι επενδυτές πληρώνονται ανεξάρτητα από τη χρήση του ρεύματος, και το κόστος το μετακυλίεται αδιάκριτα στους καταναλωτές. Κανείς δεν ρώτησε τις τοπικές κοινωνίες. Κανείς δεν φρόντισε για δίκαιη κατανομή των ωφελημάτων. Και το σημαντικότερο:

Κανείς δεν έθεσε το ερώτημα: Για ποια "μετάβαση" μιλάμε τελικά;

---

Ποια Οικολογική Μετάβαση; Οι Πολίτες Δεν Είναι Κομμάτια του Οἶκου;

Η λέξη «οικολογία» προέρχεται από το «οἶκος» — το σπίτι, το κοινό μας σπίτι. Μα σε ποιο σημείο αυτής της μετάβασης βρέθηκαν οι πολίτες; Μήπως είναι απλώς θεατές ή θύματα της διαδικασίας;

Οι κάτοικοι βλέπουν τα τοπία τους να μετατρέπονται σε βιομηχανικά χωράφια ανεμογεννητριών. Η γη που άλλοτε παρήγε τροφή, ζωή, ιστορία, τώρα παράγει κέρδος για λίγους και λογαριασμούς για όλους.

Όσο κι αν μιλάμε για «οικολογική πρόοδο», η εμπειρία των πολιτών είναι άλλη:

• Ανασφάλεια,
• υπέρογκα τιμολόγια,
• περιβαλλοντική καταστροφή στο όνομα της σωτηρίας.

---

Μετά τις Φωτιές, οι Μαστοί της Ανάπτυξης

Στην Ελλάδα έχει αρχίσει να διαμορφώνεται ένα μοτίβο που δεν μπορούμε πια να αγνοούμε:

Μετά από κάθε μεγάλη πυρκαγιά σε δασικές εκτάσεις, ξεφυτρώνουν ανεμογεννήτριες.

Είναι σύμπτωση ή οργανωμένη στρατηγική; Είναι δύσκολο να αποδειχθεί, αλλά η διαδοχή καταστροφής και "επένδυσης" δημιουργεί ένα τετελεσμένο: εκεί που κάηκε δάσος, δεν θα υπάρξει ξανά δάσος — θα υπάρξει "πράσινη ανάπτυξη".

Αν η φωτιά ανοίγει τον δρόμο στην «πράσινη επιχειρηματικότητα», τότε η οικολογία χάνει κάθε ηθική υπόσταση.

---

Η Ευρώπη των Τεχνοκρατών ή των Πολιτών;

Η οικολογική μετάβαση, έτσι όπως σχεδιάζεται στα επιτελεία των Βρυξελλών, παρουσιάζεται ως μονόδρομος: αυστηροί στόχοι εκπομπών, πράσινα πακέτα χρηματοδότησης, επιδοτήσεις σε τεχνολογίες και επιχειρηματικά σχήματα. Όμως η δημοκρατία δεν έχει μονόδρομους.

Οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται από τις κοινωνίες, αλλά από τεχνοκράτες και λομπίστες. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (Green Deal), αντί να είναι μια συμφωνία με τις κοινωνίες, είναι ένα χρηματοοικονομικό εργαλείο μετασχηματισμού της αγοράς.

Οι πολίτες δεν ρωτήθηκαν:

• Αν θέλουν οι λόφοι τους να γεμίσουν πτερύγια.
• Αν προτιμούν μικρές, αποκεντρωμένες λύσεις ή γιγαντιαία έργα με αβέβαιο όφελος.
• Αν θέλουν να αναλάβουν το κόστος της μετάβασης, χωρίς να μοιραστούν τα οφέλη.

Αντί για κοινωνικά συμβόλαια για το περιβάλλον, επιβάλλονται οικονομικά προγράμματα για τις αγορές.

Η οικολογία γίνεται προκάλυμμα γεωπολιτικών και οικονομικών ανταγωνισμών, όχι συλλογικός οραματισμός για μια αρμονική συμβίωση.

---

Οικολόγοι χωρίς Οἶκο

Μας μιλούν για “πράσινες λύσεις”, ενώ σπρώχνουν τις κοινωνίες σε αδιέξοδα. Μας υπόσχονται “σωτηρία του πλανήτη”, την ώρα που βιάζουν βουνά, δάση, ανθρώπους. Η οικολογία τους δεν έχει πρόσωπο· έχει μόνο κέρδος, πλοηγείται με δείκτες και χρηματοδοτικά εργαλεία.

Η «μετάβαση» που σχεδιάστηκε πίσω από κλειστές πόρτες, χωρίς λαό, χωρίς κοινωνικό έλεγχο, δεν είναι οικολογική  είναι μια νέα μορφή επιβολής. Όπου το περιβάλλον γίνεται επιχειρηματικό πεδίο, κι ο πολίτης εμπόδιο ή πελάτης.

Αλλά ο οἶκος δεν είναι Excel. Είναι χώμα, αέρας, μνήμη, κοινότητα. Είναι το χωριό που βλέπει ανεμογεννήτριες να ξεφυτρώνουν στα καμένα, και τον λογαριασμό ρεύματος να ανεβαίνει μαζί με την υποκρισία. Είναι οι άνθρωποι που πληρώνουν για μια “πράσινη” ανάπτυξη που δεν τους ρώτησε ποτέ.

Αν αυτή είναι η οικολογική μετάβαση τους, ας την κρατήσουν. Εμείς θέλουμε μια άλλη. Όχι από τα πάνω, με νόρμες και ποινές, αλλά από τα μέσα  μέσα από τις κοινότητες, την τοπική γνώση, τη φροντίδα για το κοινό καλό.

Γιατί οικολογία χωρίς κοινωνική δικαιοσύνη, χωρίς δημοκρατία, δεν είναι μετάβαση· είναι απλώς μια νέα λεηλασία. 

 

 -----------------------------------------------------------------------------[full_width]