Γιατί η φιλοσοφία δεν απαλλάχτηκε ακόμα και σήμερα από τα ίδια ερωτήματα που βασανίζουν αιώνια την ανθρωπότητα;

Γιατί η φιλοσοφία δεν απαλλάχτηκε ακόμα και σήμερα από τα ίδια ερωτήματα που βασανίζουν αιώνια την ανθρωπότητα;

Αυτό είναι ένα από τα πιο ουσιώδη και γόνιμα ερωτήματα για τη φύση της φιλοσοφίας: Γιατί η φιλοσοφία δεν "λύνει" τα προβλήματα που θέτει.

Γιατί επιστρέφουμε ξανά και ξανά στα ίδια ερωτήματα;

1. Η φιλοσοφία δεν είναι επιστήμη με λύσεις, αλλά αναζήτηση νοήματος

Η φιλοσοφία δεν λειτουργεί όπως τα μαθηματικά ή την φυσική, όπου ένα πρόβλημα λύνεται οριστικά. Αντιθέτως, θέτει ερωτήματα που συνδέονται με το νόημα της ύπαρξης, της ηθικής, της γνώσης και το νόημα δεν είναι ποτέ κάτι σταθερό ή απόλυτο. Δεν μπορεί να "λυθεί", όπως μια εξίσωση.

Η ερώτηση "Τι είναι καλό;" ή "Τι είναι η αλήθεια;" δεν έχει μία και παντοτινή απάντηση, επειδή αλλάζει με τον χρόνο, την κουλτούρα και την ανθρώπινη συνείδηση.

2. Οι ερωτήσεις της φιλοσοφίας είναι διαχρονικές, αλλά όχι αμετάβλητες.

Ο Σωκράτης, ο Καντ και ο Νίτσε μπορεί να μίλησαν για την ηθική, την ψυχή, το δίκαιο ή τον Θεό, αλλά ο καθένας το έκανε από ένα εντελώς διαφορετικό πλαίσιο.

Η φιλοσοφία δεν επαναλαμβάνεται κυκλικά εξελίσσεται σπειροειδώς. Επιστρέφει στα ίδια ερωτήματα, αλλά κάθε φορά από νέο ύψος ή βάθος.

3. Η ίδια η συνθήκη του ανθρώπου δεν αλλάζει ριζικά

Ο άνθρωπος παραμένει εύθραυστος, θνητός, ικανός για στοχασμό αλλά και παραπλάνηση. Ο φόβος, η επιθυμία, ο θάνατος, η αγάπη, όλα όσα κινούν την φιλοσοφία παραμένουν βασικά στοιχεία της ύπαρξής μας.

Όσο υπάρχει αυτή η ύπαρξη, τα ερωτήματα θα επιστρέφουν.

4. Η φιλοσοφία δεν είναι εργαλείο λύσης, αλλά τρόπος ζωής

Ο Πλάτων, ο Επίκτητος, ο Σπινόζα, ο Βιτγκενστάιν δεν γράφουν απλώς θεωρίες. Μας προσφέρουν μια στάση απέναντι στον κόσμο. Η φιλοσοφία δεν είναι επαγγελματική ειδίκευση, είναι τρόπος να σκέφτεσαι, να ζεις και να πεθαίνεις.

Γι’ αυτό δεν "τελειώνει" ποτέ και είναι πάντα ενεργή, όσο υπάρχουν άνθρωποι που στοχάζονται.

5. Η φιλοσοφία υπάρχει ακριβώς επειδή τα ερωτήματα δεν λύνονται

Ίσως, τελικά, αυτό να είναι το μεγαλείο της: Δεν υπόσχεται "λύση", αλλά αντοχή στο άλυτο. Σου δίνει γλώσσα, σκέψη, σθένος για να ζήσεις με τα ανοιχτά ερωτήματα.

Ή, όπως είπε ο Κίρκεγκωρ:

Η ζωή δεν είναι πρόβλημα προς επίλυση, αλλά πραγματικότητα προς βίωση.

Γιατί η φιλοσοφία δεν τελειώνει ποτέ;

Γιατί η φιλοσοφία δεν απαλλάχτηκε, ακόμα και σήμερα, από τα ίδια ερωτήματα που βασανίζουν αιώνια την ανθρωπότητα;
Είναι μια ερώτηση που φαίνεται απλή, σχεδόν εύλογη. Στην εποχή της τεχνολογίας, των δεδομένων, των λύσεων “ κατόπιν αιτήματος ” (on demand), γιατί η φιλοσοφία επιστρέφει πεισματικά στα ίδια ερωτήματα: “τι είναι καλό;”, “υπάρχει ψυχή;”, “πώς πρέπει να ζούμε;” , χωρίς ποτέ να τα "λύνει";
Η απάντηση, αν υπάρχει, δεν είναι μία, αλλά είναι βαθιά.

Όχι επιστήμη, αλλά τρόπος ύπαρξης

Η φιλοσοφία δεν είναι μηχανή επίλυσης προβλημάτων. Δεν υπόσχεται θεραπείες ούτε απαντήσεις “μια και καλή”. Δεν λειτουργεί όπως η φυσική ή η ιατρική. Δεν έχει πει: "το ερώτημα του νοήματος λύθηκε, προχωράμε."
Αντιθέτως, η φιλοσοφία μοιάζει περισσότερο με εκείνο το βλέμμα που στρέφεται προς τον ουρανό, όχι για να μετρήσει τα άστρα, αλλά για να αναρωτηθεί γιατί μας συγκινούν.
Είναι τέχνη ερωτήσεων και αμφισβήτησης (art of questioning), όχι επιστήμη της απάντησης (science of answering).

Η ανθρώπινη συνθήκη δεν αλλάζει

Ο άνθρωπος αλλάζει τεχνολογίες, συνήθειες, κουλτούρες. Μα ο φόβος, η επιθυμία, η αγάπη, ο θάνατος, η αγωνία της ελευθερίας, όλα αυτά παραμένουν.
Το υπαρξιακό δράμα δεν έχει νεότερη έκδοση, είναι προεγκατεστημένο (built-in).
Γι’ αυτό και τα ερωτήματα επιστρέφουν. Δεν είναι ανακύκλωση ιδεών, είναι σπειροειδής επανάληψη (spiral repetition). Τα ίδια ερωτήματα, αλλά κάθε φορά από νέο βάθος.
Η φιλοσοφία δεν στέκει πάνω από τον χρόνο. Περπατάει μαζί του ρωτώντας.

Όχι λύσεις, αλλά αντοχή στο άλυτο

Ίσως αυτό να είναι το πιο ριζοσπαστικό δώρο της φιλοσοφίας:
Δεν μας λύνει τους κόμπους. Μας μαθαίνει πώς να ζούμε με τους κόμπους χωρίς να τους αρνηθούμε.
Η φιλοσοφία είναι η αντοχή στο άλυτο και η σπάνια εκείνη γενναιότητα να ζεις χωρίς τελική απάντηση.
Να αγαπάς την ερώτηση όπως αγαπάς ένα αγαπημένο πρόσωπο: Όχι επειδή είναι τέλειο, αλλά επειδή είναι αληθινό.
Ίσως τελικά δεν σκεφτόμαστε για να βρούμε απαντήσεις, αλλά για να αντέχουμε το βάρος της ύπαρξης.

Όσο υπάρχουν άνθρωποι...

Όσο υπάρχουν άνθρωποι που γεννιούνται, πεθαίνουν, ερωτεύονται, αγωνιούν και αναρωτιούνται, η φιλοσοφία δεν θα τελειώσει.
Μπορεί να αλλάζει μορφές, να ντύνεται ψηφιακά ή να κρύβεται μέσα σε memes (εικονικά αστεία) και podcasts (ηχητικά αρχεία), αλλά ο πυρήνας της παραμένει ο ίδιος:
Ένα βλέμμα που τολμά να ρωτήσει, ακόμα κι όταν ξέρει πως δεν θα λάβει απάντηση.