Η Πρωτοβουλία των 90 και το παράδοξο της "αντιπολίτευσης από τα κάτω"

Του Τίγρη Τιγρόπουλου

Σε μια περίοδο όπου η πολιτική αντιπαράθεση συχνά εξαντλείται σε κοινοβουλευτικά θεάματα και επικοινωνιακά τεχνάσματα, μια λακωνική αλλά ευφυής παρατήρηση σε σχόλιο χρηστών στα κοινωνικά δίκτυα αποκαλύπτει κάτι πιο βαθύ: Η λεγόμενη "Πρωτοβουλία των 90",μια ομάδα πολιτών που συνυπέγραψαν δημόσιο κείμενο πολιτικής στάσης, έχει δεχτεί σφοδρότερη κριτική και περισσότερη "αντιπολίτευση", απ’ ό,τι η εκλεγμένη κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη σε διάστημα έξι ετών.

Το εύστοχο σχόλιο της χρήστριας @Georgia-Bkg, που κυκλοφορεί πλέον ευρέως, συνοψίζει την παράδοξη ελληνική ιδιοσυγκρασία: η όποια προσπάθεια αυθόρμητης πολιτικής συγκρότησης εκτός κομματικών μηχανισμών πυροδοτεί αμέσως ένστικτα υπονόμευσης, απαξίωσης ή και φόβου. Όπως σημειώνει άλλος σχολιαστής: «Συμφωνώ απόλυτα... Είμαστε λαός με φοβερές ιδιορρυθμίες».

Το φαινόμενο αυτό δεν είναι τυχαίο. Η πολιτική κουλτούρα στην Ελλάδα αντιμετωπίζει με καχυποψία οτιδήποτε δεν απορρέει από θεσμική ή κομματική νομιμοποίηση. Πρωτοβουλίες πολιτών, κινήσεις διανοουμένων, ή συλλογικά κείμενα ανεξαρτησίας θεωρούνται εξ ορισμού ύποπτα: είτε "υποκινούμενα", είτε "αφελή", είτε απλώς "άκαιρα". Είναι μια αντίδραση σχεδόν αντανακλαστική, που αποκαλύπτει τη δυσανεξία της κοινωνίας απέναντι στη δημόσια διατύπωση θέσεων από μη επαγγελματίες της πολιτικής.

Αυτό που ίσως φοβούνται πολλοί, είναι η ίδια η έννοια του σκεπτόμενου πολίτη. Όταν η σκέψη και η ευθύνη αρθρώνονται έξω από το σύστημα, διασαλεύεται η βολική κατανομή ρόλων: οι πολίτες να ψηφίζουν κάθε τέσσερα χρόνια και οι επαγγελματίες να νομοθετούν. Όσοι "παραβαίνουν" αυτή τη γραμμή, αντιμετωπίζονται ως θρασείς.

Η Πρωτοβουλία των 90, είτε συμφωνεί κανείς με το περιεχόμενό της είτε όχι, λειτούργησε ως καθρέφτης. Όχι για το πολιτικό σύστημα, αλλά για όλους εμάς. Και η αντανάκλαση που επιστρέφει είναι έντονα ειρωνική: σε μια χώρα που καυχιέται για τη δημοκρατική της παράδοση, η αντιπολίτευση από τα κάτω είναι πιο δύσκολη από την εξουσία από τα πάνω.

Ίσως τελικά να μην είμαστε τόσο "ιδιόρρυθμοι", όσο συστημικά φοβισμένοι απέναντι στη χειραφέτηση. Και αυτό, είναι πολύ πιο ανησυχητικό από όποιο κείμενο ή λίστα ονομάτων.