Χοληστερόλη, μεταβολική υγεία και η πρωτοποριακή νέα έρευνα: Αναθεωρώντας τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων

Η συμβατική ιατρική άποψη, που υιοθετείται από τους περισσότερους οργανισμούς υγείας, υποστηρίζει ότι η υψηλή χοληστερόλη, ειδικά η LDL, αποτελεί υψηλό κίνδυνο για καρδιακές παθήσεις. Η γενική κατευθυντήρια γραμμή είναι «όσο χαμηλότερη τόσο καλύτερα», με στόχο την ολική χοληστερόλη κάτω από 200 mg/dL και η LDL κάτω από 100 mg/dL. Αυτή η άποψη

επηρεάζει έντονα τις διατροφικές συστάσεις, οδηγώντας στην αποφυγή κορεσμένων λιπών λόγω της σύνδεσής τους με αυξημένη LDL χοληστερόλη.

Ωστόσο, η κοινότητα της κετογονικής και χαμηλής σε υδατάνθρακες διατροφής, ειδικά γύρω στο 2015-2016, είχε μια πιο διαφοροποιημένη προσέγγιση. Συζητούσαν για πιο προηγμένες εξετάσεις, όπως η NMR (πυρηνικός μαγνητικός συντονισμός), που επέτρεπαν τη διάκριση μεταξύ μεγάλων, αφράτων σωματιδίων LDL (pattern A), τα οποία θεωρούνταν λιγότερο αθηρογόνα, και μικρών, πυκνών σωματιδίων (pattern B). Πολλοί σε δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων με υψηλή LDL υποστήριζαν ότι είχαν pattern A και επομένως δεν διέτρεχαν τόσο μεγάλο κίνδυνο, αν και υπήρχε ακόμα συζήτηση για το πόσο υψηλή θα μπορούσε να γίνει η LDL πριν αποτελέσει ανησυχία.

Το Μοντέλο Ενέργειας των Λιπιδίων: Η Εξήγηση των «Άδειων Βαρκών» Ο David Feldman, μαζί με τους Nick Norwitz και Adrian Sodamoda, έχει κωδικοποιήσει το μοντέλο ενέργειας των λιπιδίων. Αυτό το μοντέλο προτείνει ότι σε δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων/κετογονικές, το σώμα εκπαιδεύεται να χρησιμοποιεί το λίπος ως κύριο καύσιμο. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει περισσότερο λίπος που κυκλοφορεί στο αίμα, το οποίο απαιτεί μεταφορείς, όπως οι λιποπρωτεΐνες (π.χ., LDL). Η χοληστερόλη «συγκατοικεί» σε αυτές τις «βάρκες» που μεταφέρουν λιπαρά οξέα.

Το μοντέλο εξηγεί ότι η υψηλή χοληστερόλη LDL σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να αντιπροσωπεύει «άδειες βάρκες». Παρόλο που οι λιποπρωτεΐνες μεταφέρουν πολλά τριγλυκερίδια (το κύριο φορτίο), σε άτομα σε δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων, η παράδοση του λίπους στους ιστούς είναι τόσο επιτυχημένη και ο κύκλος εργασιών τόσο γρήγορος, που μια στιγμιότυπο του αίματος δείχνει πολλές «άδειες βάρκες». Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την αθηρογόνο δυσλιπιδαιμία (χαμηλή HDL, υψηλά τριγλυκερίδια), όπου υπάρχει «μποτιλιάρισμα» στη μεταφορά.

Η Μεταβολική Υγεία Πιο Σημαντική από τη Χοληστερόλη; Ο Feldman υποστηρίζει ότι η κακή μεταβολική υγεία αποτελεί τον πρωταρχικό παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις, όχι απλώς η υψηλή LDL χοληστερόλη. Παράγοντες όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, η υψηλή ινσουλίνη (αντίσταση στην ινσουλίνη), η αναλογία μέσης-ισχίου, η υψηλή γλυκόζη νηστείας, η υψηλή A1C, η χαμηλή HDL και τα υψηλά τριγλυκερίδια είναι πολύ πιο σημαντικοί από όσο γενικά πιστεύεται. Η ιδέα ότι η μείωση της LDL χοληστερόλης και μόνο προστατεύει από καρδιακές παθήσεις δεν υποστηρίζεται από τα δεδομένα όταν η μεταβολική υγεία είναι κακή.

Η Μελέτη των Lean Mass Hyper-Responders (LMHRs) Το 2017, ο Feldman ονόμασε ένα φαινότυπο «Lean Mass Hyper-Responders» (LMHRs). Αυτά τα άτομα χαρακτηρίζονται από υψηλή LDL χοληστερόλη, υψηλή HDL χοληστερόλη και χαμηλά τριγλυκερίδια, ενώ είναι κατά τα άλλα μεταβολικά υγιή. Οι συμβατικές θεωρίες θεωρούσαν την υψηλή HDL και τα χαμηλά τριγλυκερίδια ως «δευτερεύοντες» παράγοντες, που δεν θα προστάτευαν από πολύ υψηλά επίπεδα LDL.

Δεδομένης της έλλειψης μελετών σε υγιείς πληθυσμούς με υψηλή LDL, ο Feldman ίδρυσε το Citizen Science Foundation το 2019 για να χρηματοδοτήσει μια μελέτη. Το κρίσιμο ερώτημα ήταν: θα συσχετιζόταν η υψηλή LDL και η APOB (το κύριο πρωτεϊνικό συστατικό των LDL σωματιδίων) με αύξηση της πλάκας σε άτομα που είναι κατά τα άλλα μεταβολικά υγιή;.

Η μελέτη περιέλαβε 100 συμμετέχοντες LMHR, οι οποίοι κατά μέσο όρο βρίσκονταν σε δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων για πάνω από πεντέμισι χρόνια, με μέση τιμή APOB 180 (σημαντικά υψηλή). Οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε δύο στεφανιογραφίες αξονικής τομογραφίας (CCTA) με απόσταση ενός έτους – μία στην αρχή και μία ένα χρόνο αργότερα. Οι σαρώσεις αυτές εντοπίζουν τόσο την ασβεστοποιημένη όσο και τη μη ασβεστοποιημένη (μαλακή) πλάκα.

Τα Αποτελέσματα: «Η πλάκα γεννά πλάκα, αλλά η APOB όχι» Τα αποτελέσματα της μελέτης ήταν εντυπωσιακά:

• Υπήρχε ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της υπάρχουσας πλάκας στην αρχή της μελέτης και της μελλοντικής εξέλιξης της πλάκας. Με άλλα λόγια, αν κάποιος είχε ήδη πλάκα, ήταν πιο πιθανό να αναπτύξει περισσότερη πλάκα.
• Ωστόσο, η LDL χοληστερόλη και η APOB δεν συσχετίστηκαν με την εξέλιξη ή την παρουσία της πλάκας. Αυτό σημαίνει ότι μεταξύ των συμμετεχόντων με πολύ υψηλές τιμές LDL και APOB, δεν υπήρχε συσχέτιση μεταξύ του ύψους αυτών των τιμών και του ρυθμού αύξησης της πλάκας.
• Οι ερευνητές περίμεναν να δουν μια συσχέτιση, ειδικά με τόσο υψηλά επίπεδα LDL (μέσος όρος 255 mg/dL). Η απουσία αυτής της συσχέτισης υποδηλώνει ότι η παραδοσιακή υπόθεση (ότι η υψηλή LDL/APOB από μόνη της οδηγεί στην ανάπτυξη πλάκας) δεν επιβεβαιώνεται σε αυτόν τον μεταβολικά υγιή πληθυσμό.

Συνέπειες και Πρακτικές Κατευθυντήριες Γραμμές Η μελέτη αυτή δεν σημαίνει ότι όλοι με υψηλή LDL είναι εντάξει. Αντιθέτως, υπογραμμίζει την ανάγκη για εξατομικευμένη προσέγγιση.

• Εικόνα: Για άτομα σε κετογονικές δίαιτες με υψηλή LDL, είναι σημαντικό να εξεταστεί η απεικονιστική εξέταση (όπως CAC score ή CCTA) για να εκτιμηθεί η υπάρχουσα πλάκα. Ένα CAC score μηδέν είναι ισχυρό ένδειξη χαμηλού κινδύνου στο άμεσο μέλλον. Η CCTA θεωρείται το χρυσό πρότυπο, καθώς εντοπίζει και τη μαλακή πλάκα.
• Προτεραιότητα στη Μεταβολική Υγεία: Η μελέτη ενισχύει την άποψη ότι η μεταβολική υγεία είναι πρωταρχικής σημασίας για την καρδιαγγειακή υγεία.
• Θεραπευτικές Δίαιτες: Τα ευρήματα είναι ιδιαίτερα σημαντικά για άτομα που χρησιμοποιούν κετογονικές δίαιτες για την αντιμετώπιση ιατρικών καταστάσεων (όπως διπολική διαταραχή, σχιζοφρένεια, ελκώδης κολίτιδα), καθώς δεν χρειάζεται να εγκαταλείψουν μια θεραπευτική δίαιτα λόγω φόβου για την LDL.

Θεωρίες Σχηματισμού Πλάκας: Τραυματισμός και Επιδιόρθωση Υπάρχουν δύο κύριες υποθέσεις για τον σχηματισμό της πλάκας:

1. Απόκριση σε συγκράτηση (Response to Retention): Τα σωματίδια LDL διεισδύουν παθητικά στο αρτηριακό τοίχωμα.
2. Απόκριση σε τραυματισμό (Response to Injury): Ο τραυματισμός του ενδοθηλίου (της επένδυσης των αρτηριών) οδηγεί στον σχηματισμό πλάκας. Αυτή η θεωρία έχει επιβεβαιωθεί.

Ο Feldman πιστεύει ότι ο τραυματισμός είναι ένα συνεχές μέρος της λειτουργίας των αρτηριών (π.χ., μέσω της απόπτωσης κυττάρων και της φυσικής φθοράς). Ωστόσο, το κλειδί δεν είναι τόσο ο αρχικός τραυματισμός, όσο η αναστολή της επιδιόρθωσης – η αποτυχία της ανοσολογικής απόκρισης να επιδιορθώσει αυτές τις «λακκούβες» που τελικά γίνονται «καταρρεύσεις γεφυρών».

Παράγοντες που Αναστέλλουν την Ανοσολογική Επιδιόρθωση:

• Υπερινσουλιναιμία/Αντίσταση στην Ινσουλίνη: Υψηλά επίπεδα ινσουλίνης μπορούν να θέσουν την ανοσολογική απόκριση σε μια προφλεγμονώδη κατάσταση.
• Έλλειψη Ανάρρωσης/Ύπνου: Η ανοσολογική επιδιόρθωση συμβαίνει κυρίως κατά τις «ώρες κλεισίματος», δηλαδή κατά τον ύπνο και τις περιόδους νηστείας.
• Φαγητό πριν τον Ύπνο: Η αποφυγή φαγητού 3-4 ώρες πριν τον ύπνο είναι σημαντική για να μεγιστοποιηθεί η ανάκαμψη και να διατηρηθούν χαμηλά τα επίπεδα ινσουλίνης.
• Συστηματική Φλεγμονή: Η παρουσία άλλων φλεγμονωδών διεργασιών στο σώμα μπορεί να υπερφορτώσει το ανοσοποιητικό σύστημα, μειώνοντας την ικανότητά του να επιδιορθώσει βλάβες στις αρτηρίες. Οι φλεγμονώδεις δείκτες αίματος όπως η CRP, η ιντερλευκίνη-6, η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη και η φερριτίνη μπορούν να δώσουν μια εικόνα.
• Υπερβολική Άσκηση χωρίς Ανάρρωση: Ακόμη και οι αθλητές μπορεί να έχουν υψηλά σκορ CAC εάν δεν δίνουν προτεραιότητα στην ανάρρωση, καθώς ο τραυματισμός μπορεί να συμβεί και εσωτερικά.

Προοπτικές και Συνεχής Έρευνα Ο Feldman επιμένει ότι ζει σε έναν κόσμο αβεβαιότητας και πως τα δεδομένα της μελέτης είναι ένα σημαντικό βήμα, αλλά όχι το τέλος της ιστορίας. Χρειάζονται περισσότερα δεδομένα και μακροπρόθεσμες μελέτες (όπως μια προγραμματισμένη τρίτη σειρά σαρώσεων και η μελέτη Triad) για να κατανοηθεί πλήρως η δυναμική της πλάκας και ο ρόλος της LDL/APOB σε υγιείς πληθυσμούς. Η χρηματοδότηση τέτοιων μελετών είναι πρόκληση, καθώς βασίζεται κυρίως σε πρωτοβουλίες πολιτών-επιστημόνων (citizen science).

Εν κατακλείδι, η μελέτη των Lean Mass Hyper-Responders αποτελεί μια σημαντική αμφισβήτηση της κυρίαρχης άποψης ότι η υψηλή LDL/APOB είναι αυτόματα δείκτης καρδιαγγειακού κινδύνου σε όλους τους πληθυσμούς. Υπογραμμίζει τη ζωτική σημασία της μεταβολικής υγείας και της ικανότητας επιδιόρθωσης του οργανισμού, καθώς και την αξία της απεικονιστικής εξέτασης για την εξατομικευμένη αξιολόγηση του κινδύνου.