Μοναδικό στον κόσμο ζήτημα είναι η οδηγία της ελληνικής κυβέρνησης προς την Exxon και τη Chevron να μην εξορύξουν πετρέλαιο αν βρουν.

Ελλάδα: Ενεργειακό Δυναμικό και Γεωπολιτικές Προκλήσεις – Μια Πολύπλοκη Σκηνή

Η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο ενός σύνθετου πλέγματος ενεργειακών, γεωπολιτικών και διπλωματικών ζητημάτων, με τις έρευνες υδρογονανθράκων να καθυστερούν και τις θαλάσσιες διεκδικήσεις να εντείνονται. Παρουσιάζουμε την άποψη του καθηγητή Γεωλογίας Αβραάμ Ζελιλίδη και του κυρίου Βαλινάκη, οι οποίοι προσφέρουν κριτική ανάλυση της κατάστασης, υπογραμμίζοντας τις χαμένες ευκαιρίες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα.

Καθυστερήσεις στις Έρευνες Υδρογονανθράκων

Παρά το αναγνωρισμένο ενεργειακό δυναμικό της Ελλάδας, οι έρευνες για υδρογονάνθρακες στα ελληνικά οικόπεδα παρουσιάζουν σημαντικές καθυστερήσεις. Ο καθηγητής Ζελιλίδης επισημαίνει ότι μπλοκ όπως αυτά βορειοδυτικά της Κέρκυρας, στο Ιόνιο, στον Κυπαρισσιακό Κόλπο, και νοτιοδυτικά/δυτικά της Κρήτης, παραμένουν ανεξερεύνητα ή αδρανή, παρόλο που έχουν ανατεθεί σε εταιρείες όπως η ΕΛΠΕ, η Exxon και η Chevron.

Ο ίδιος αναφέρει ότι:

• Το μπλοκ "Ock 2" ανήκει στην Ελληνική Εταιρεία Σκοτάδι.
• Το μπλοκ του Ιονίου (Πρέβεζα) και του Κυπαρισσιακού ανήκουν στις ΕΛΠΕ, με μάλιστα μεγάλη περιοχή του Κυπαρισσιακού να έχει κοπεί για τη δημιουργία θαλάσσιου πάρκου.
• Οι σεισμικές έρευνες στον Κυπαρισσιακό από το 2013 είχαν δείξει ένα μεγάλο μπλοκ που έμοιαζε με αυτά του Κόλπου του Μεξικού, αλλά η περιοχή παραμένει ανεξερεύνητη.
• Η Exxon είχε ανακοινώσει γεώτρηση για το 2025, μετά την ολοκλήρωση και αξιολόγηση σεισμικών ερευνών τον Δεκέμβριο του 2024. Ωστόσο, υπήρξαν δηλώσεις από την HELPE (ως συνεργάτη της Exxon) που ανέφεραν ότι η γεώτρηση μπορεί να καθυστερήσει για το 2025, το 2026 ή και αργότερα. Ο καθηγητής Ζελιλίδης εκτιμά ότι η καθυστέρηση αυτή σχετίζεται με την αναμονή των εκλογών.

Ένα ιδιαίτερα πρωτοποριακό και μοναδικό στον κόσμο ζήτημα είναι η οδηγία της ελληνικής κυβέρνησης προς την Exxon και τη Chevron να μην εξορύξουν πετρέλαιο αν βρουν, παρά μόνο φυσικό αέριο. Ο Ζελιλίδης τονίζει ότι αυτό είναι αντίθετο με την παγκόσμια πρακτική, καθώς το φυσικό αέριο συχνά συνοδεύεται από πετρέλαιο, και η Νορβηγία, για παράδειγμα, παράγει και πουλάει πετρέλαιο, αναπτύσσοντας την οικονομία της. Αυτή η στάση ερμηνεύεται ως εξυπηρέτηση "μεγαλοκαρχαριών" ή "μεγαλοεπενδυτών" που χρηματοδοτούν το πολιτικό κεφάλαιο, ή ως συμβατότητα με τη φιλοσοφία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν θέλει μια ισχυρή Ελλάδα.

Η Λιβυκή Αμφισβήτηση και οι Θαλάσσιες Ζώνες

Ένα κεντρικό θέμα είναι η αναθεώρηση των διεκδικήσεων της Λιβύης σχετικά με τα θαλάσσια όρια, η οποία πλέον αμφισβητεί ακόμη και τις περιοχές όπου δραστηριοποιείται η Exxon.

• Ο Κόλπος της Σύρτης: Ενώ η Ελλάδα, βασιζόμενη στο διεθνές δίκαιο, θεωρούσε τον κόλπο ανοιχτό (όταν το μήκος του κόλπου είναι διπλάσιο του πλάτους), η Λιβύη πλέον τον θεωρεί κλειστό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μετατόπιση της ΑΟΖ της Λιβύης προς την Ελλάδα, θέτοντας σε κίνδυνο και τα δικαιώματα της Αιγύπτου.
• Τουρκολιβυκό Μνημόνιο: Η Λιβύη βασίζεται στο παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, αλλά οι πρόσφατες διεκδικήσεις της επεκτείνονται και σε δυτικές περιοχές όπου δεν ισχύει το μνημόνιο.

Ο καθηγητής Ζελιλίδης πιστεύει ότι η Λιβύη πιέζει για δύο λόγους, ανεξάρτητα από την Τουρκία:

1. Χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση για το μεταναστευτικό.
2. Εμπλοκή της Chevron στα δικά της μπλοκ, καθώς η Chevron διεκδικεί περιοχές της Λιβύης που γειτνιάζουν με τα ελληνικά οικόπεδα. Η Chevron επιθυμεί να μειώσει το κόστος των σεισμικών ερευνών, καθώς τα μπλοκ είναι γειτονικά.

Ο κύριος Βαλινάκης επισημαίνει ότι η Λιβύη, με την υποστήριξη της Τουρκίας, διεκδικεί πλέον ακόμη μεγαλύτερη θαλάσσια περιοχή προς βορρά, σχεδόν στα παράλια της Κρήτης, κάτι που δεν υποστήριζε μέχρι πρότινος. Παρά την ελληνική διακήρυξη ότι ο χάρτης της Λιβύης δεν παράγει έννομα αποτελέσματα, ο κ. Βαλινάκης υποστηρίζει ότι το διεθνές δίκαιο βάλλεται σε μια περίοδο όπου η πολιτική διάσταση των διεθνών σχέσεων υποτιμάται, και παραδείγματα όπως η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία δείχνουν ότι το διεθνές δίκαιο δεν είναι το αποκλειστικό εργαλείο.

Η Ελληνική Εξωτερική Πολιτική και η Ανάγκη Διαπραγματεύσεων

Και οι δύο ομιλητές ασκούν έντονη κριτική στην ελληνική εξωτερική πολιτική. Ο καθηγητής Ζελιλίδης τονίζει την έλλειψη ειδικών και επιστημονικών συμβούλων στην κυβέρνηση, οι οποίοι θα μπορούσαν να καθοδηγήσουν σε θέματα όπως η "φαλοκρυπίδα" (υφαλοκρηπίδα) και άλλοι γεωλογικοί όροι. Σημειώνει ότι κανένας δεν θέλει να ακούσει διαφορετικές απόψεις.

Ο κύριος Βαλινάκης υποστηρίζει ότι η Ελλάδα εγκλωβίζεται σε μια λογική που αναγνωρίζει μόνο "χώρους ελληνικής κυριαρχίας", δηλαδή τα νησιά και τα 6 ναυτικά μίλια χωρικών υδάτων. Τα υπόλοιπα, όπως η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα, θεωρούνται "κυριαρχικά δικαιώματα" και δεν ασκούνται αποτελεσματικά.

Για παράδειγμα:

• Παρά την οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο το 2020, η Ελλάδα δεν προχώρησε σε προετοιμασία ή διαγωνισμούς για υδρογονάνθρακες στην περιοχή αυτή για 5 χρόνια.
• Ερευνητικά σκάφη που πήγαν να κάνουν προετοιμασία για καλώδιο προς την Κύπρο υποχώρησαν όταν αντιμετώπισαν τουρκικές φρεγάτες.
• Η πρόοδος στη χάραξη θαλασσοτεμαχίων νότια της Κρήτης με βάση τον "χάρτη Μανιάτη" χρειάστηκε 5 χρόνια, και ενώ υπήρξε πρόσκληση για διαπραγματεύσεις με τη Λιβύη το 2021, αυτές δεν προχώρησαν.

Ο κύριος Βαλινάκης προτείνει την ανάγκη για διαπραγματεύσεις παράλληλα με την προσφυγή στο διεθνές δίκαιο. Τονίζει ότι το διεθνές δίκαιο είναι ένα χρήσιμο εργαλείο, αλλά όχι το αποκλειστικό, και ότι ο ίδιος ο χάρτης των Ηνωμένων Εθνών προτάσσει τις διαπραγματεύσεις πριν από το διεθνές δικαστήριο. Υποστηρίζει ότι η Ελλάδα έχασε ευκαιρίες, όπως η οριοθέτηση με τον στρατάρχη Χαφτάρ στη Λιβύη, ο οποίος αρχικά ήταν θετικός προς την ελληνική πλευρά.

Προτείνει συγκεκριμένα ότι για το τουρκολιβυκό μνημόνιο (ανατολικό κομμάτι της οριοθέτησης με Λιβύη) θα έπρεπε η Ελλάδα να είχε πάει ως ζεύγος (τουρκολιβυκό μνημόνιο από τη μία, ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία από την άλλη) στο διεθνές δικαστήριο για επίλυση. Στο δυτικό κομμάτι, όπου η Λιβύη σεβόταν τη μέση γραμμή της Ελλάδας, η κατάσταση έχει χειροτερέψει με τις νέες διεκδικήσεις της Λιβύης.

Θαλάσσια Πάρκα: Περιβαλλοντική Πολιτική ή Στρατηγική Ασφάλεια;

Η ανακοίνωση των θαλάσσιων πάρκων, ειδικά αυτού του Νότιου Αιγαίου/Κυκλάδων, από την ελληνική πλευρά, έχει επίσης αποτελέσει αντικείμενο κριτικής. Ο κύριος Βαλινάκης θέτει ως προτεραιότητα τον στρατηγικό στόχο κάθε κίνησης: αν ο στόχος είναι η προστασία της εδαφικής κυριαρχίας και των απειλούμενων από την Τουρκία νησιών, τότε η προτεραιότητα δεν πρέπει να είναι τα θαλάσσια πάρκα. Αντιθέτως, θα έπρεπε να δίνεται έμφαση στην επιστροφή των κατοίκων στα νησιά και στη στήριξη όσων βρίσκονται ήδη εκεί, καθώς η ανθρώπινη παρουσία θεωρείται κυρίαρχος στόχος για τη χώρα.

Επισημαίνει ότι:

• Η περιβαλλοντική πολιτική είναι διεθνής υποχρέωση, αλλά η Ελλάδα καθυστέρησε να εφαρμόσει άλλες υποχρεώσεις (όπως ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός) μέχρι να της επιβληθούν ποινές.
• Ο λόγος που επιλέγονται αμφισβητούμενες περιοχές για θαλάσσια πάρκα είναι συζητήσιμος.
• Αρχικά, ο χάρτης των θαλάσσιων πάρκων κάλυπτε μεγάλο μέρος των Δωδεκανήσων και των Κυκλάδων, αλλά μετά τις τουρκικές διαμαρτυρίες, εγκαταλείφθηκαν εντελώς τα Δωδεκάνησα, αφήνοντας μόνο δύο μικρά νησιά (Λέβιθα και Κίναρο) με Έλληνες κατοίκους. Αυτό εγείρει ερωτήματα για τον πραγματικό στόχο της κυβέρνησης.

Συμπέρασμα

Η συζήτηση υπογραμμίζει μια συνολική αδράνεια και έλλειψη στρατηγικής αποφασιστικότητας στην ελληνική εξωτερική και ενεργειακή πολιτική. Η Ελλάδα διαθέτει σημαντικό ενεργειακό δυναμικό και νόμιμα δικαιώματα, αλλά οι εσωτερικές καθυστερήσεις, η απουσία επιστημονικής καθοδήγησης, και η μονοδιάστατη προσέγγιση στο διεθνές δίκαιο (χωρίς παράλληλες διαπραγματεύσεις) εκμεταλλεύονται από άλλες χώρες, όπως η Λιβύη και η Τουρκία. Η ανάγκη για προορατικές κινήσεις, σοβαρές διαπραγματεύσεις και αξιοποίηση του επιστημονικού κεφαλαίου της χώρας κρίνεται επιτακτική για την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων και την αξιοποίηση του πλούτου της Ελλάδας.