Σκάνδαλο ΟΠΕΚΕΠΕ: Η Ελλάδα σε αναζήτηση δικαιοσύνης εν μέσω κυβερνητικής απάθειας και συγκάλυψης

Το Ευρωπαϊκό Γραφείο Δημόσιας Κατηγορίας (EPPO) βρίσκεται στην καρδιά ενός μείζονος σκανδάλου που συγκλονίζει την Ελλάδα, αφορώντας την κατάχρηση ευρωπαϊκών γεωργικών κονδυλίων και τη φερόμενη εμπλοκή υψηλόβαθμων κυβερνητικών στελεχών. Παρά τα συντριπτικά στοιχεία που έχουν παραδοθεί στο ελληνικό Κοινοβούλιο, η πορεία προς τη δικαιοσύνη φαίνεται να προσκρούει σε νομικά εμπόδια και πολιτική απροθυμία.

Η Έρευνα του EPPO και το Μέγεθος της Απάτης Η EPPO, ως ανεξάρτητη υπηρεσία δημόσιας δίωξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι υπεύθυνη για τη διερεύνηση, δίωξη και παραπομπή εγκλημάτων κατά των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, ξεκίνησε έρευνα για ένα οργανωμένο σχέδιο απάτης που περιλαμβάνει γεωργικά κονδύλια και διαφθορά δημόσιων λειτουργών του Ελληνικού Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ).

Το 3.000 σελίδων αρχείο που στάλθηκε στη Βουλή των Ελλήνων περιέχει δεκάδες απομαγνητοφωνήσεις υποκλοπών, οι οποίες αποκαλύπτουν συζητήσεις για την παράκαμψη των ελέγχων στις πληρωμές ευρωπαϊκών αγροτικών επιδοτήσεων με σκοπό την ωφέλεια φίλων και κομματικών συμμάχων. Η έρευνα της EPPO έχει ανακαλύψει δεκάδες περιπτώσεις όπου Έλληνες έλαβαν ευρωπαϊκά αγροτικά κονδύλια για βοσκοτόπους που δεν κατείχαν ή δεν νοίκιαζαν, ή για αγροτικές εργασίες που δεν εκτελέστηκαν, στερούμενες έτσι τους νόμιμους αγρότες από τα χρήματα που τους αναλογούσαν.

Ένα 36σέλιδο σημείωμα του EPPO, συνημμένο στον φάκελο, περιγράφει μια «εγκληματική οργάνωση» που αποτελείται από στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ και του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, σε συνεργασία με πρόσωπα του επιχειρηματικού κόσμου. Στόχος τους ήταν η δημιουργία ενός συστήματος χωρίς ελέγχους για την απόκτηση ή τη διευκόλυνση είσπραξης παράνομων επιδοτήσεων. Αν και η συνολική ζημιά δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί πλήρως, το EPPO εκτιμά ότι πρόκειται για ένα σχέδιο μεγάλης κλίμακας, που έχει ήδη οδηγήσει τις Βρυξέλλες να επιβάλουν στην Ελλάδα απώλεια σχεδόν 400 εκατομμυρίων ευρώ σε χρηματοδότηση.

Η Εμπλοκή Υπουργών και το Ελληνικό Σύνταγμα Η έρευνα αποκάλυψε πληροφορίες που αφορούν την πιθανή εμπλοκή δύο πρώην Υπουργών Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, του Λευτέρη Αυγενάκη και του Μάκη Βορίδη, σε ποινικά αδικήματα που σχετίζονται με την κατάχρηση (απιστία) ευρωπαϊκών γεωργικών κονδυλίων κατά την άσκηση των επίσημων καθηκόντων τους.

Ωστόσο, σύμφωνα με το Άρθρο 86 του Ελληνικού Συντάγματος, μόνο το εθνικό Κοινοβούλιο έχει την εξουσία να διερευνά και να διώκει εν ενεργεία ή ακόμη και πρώην μέλη της ελληνικής κυβέρνησης. Αυτό έχει οδηγήσει σε διάσπαση της εν εξελίξει έρευνας του EPPO όσον αφορά την πιθανή ποινική ευθύνη των μελών της ελληνικής κυβέρνησης, καθώς απαγορεύεται στο EPPO να διερευνά και να διώκει τους εν λόγω αξιωματούχους. Το EPPO έχει ήδη αναφέρει αυτό το ζήτημα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς θεωρεί ότι ο ελληνικός νόμος περιορίζει την αρμοδιότητά του, κατά παράβαση του κανονισμού της EPPO.

Κυβερνητική Απροθυμία και Πολιτικές Πιέσεις Το Politico αναφέρει ότι ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης «εμποδίζει τη διεξαγωγή πλήρους έρευνας» κατά υπουργών και ανώτατων αξιωματούχων που φέρονται να συνεργάστηκαν σε αυτό το μαζικό σκάνδαλο αγροτικών επιδοτήσεων. Παρά το γεγονός ότι κατονομάζονται ως ύποπτοι από τους Ευρωπαίους εισαγγελείς, είναι πιθανό να διαφύγουν της δικαιοσύνης.

• Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, εκμεταλλευόμενη την κοινοβουλευτική πλειοψηφία της Νέας Δημοκρατίας και τη νομική ιδιαιτερότητα, έχει επιλέξει να μην ερευνήσει τα δικά της στελέχη.
• Το κυβερνών κόμμα απέρριψε επανειλημμένα τις εκκλήσεις των Ευρωπαίων εισαγγελέων να αναλάβει δράση κατά των υπουργών του.
• Ο Υπουργός Υγείας, Άδωνις Γεωργιάδης, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «η Νέα Δημοκρατία... αποφάσισε ότι δεν θέλει να τους ερευνήσει. Τελεία».
• Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Νίκος Ανδρουλάκης, κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι «χαρίζει στον Βορίδη την παραγραφή και στον Αυγενάκη την αμνηστία». Πράγματι, το αδίκημα του Μάκη Βορίδη παραγράφεται τον Οκτώβριο.
• Προτάσεις της αντιπολίτευσης (ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, Νέα Αριστερά) για σύσταση εξεταστικής επιτροπής απορρίφθηκαν εν μέσω χαοτικών σκηνών στη Βουλή.

Περιπτώσεις και Εκφοβισμός Μαρτύρων Η υπόθεση έχει αναδείξει συγκεκριμένα παραδείγματα φερόμενης διαφθοράς και παρεμβάσεων:

• Ο Γρηγόρης Βάρρας, πρώην πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, περιέγραψε το πρόβλημα με τους εικονικούς βοσκοτόπους σε επιστολές προς τον Μάκη Βορίδη το 2020 και εξαναγκάστηκε σε παραίτηση.
• Ο Δημήτρης Μελάς, ένας ακόμη πρώην πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, φέρεται σε υποκλαπείσα συνομιλία να γνωρίζει την απάτη αλλά να προσπαθεί να βρει μια «πολιτική» διαχείριση του προβλήματος, αντί να λάβει νομικά μέτρα. Ο Μελάς αμφισβητεί αυτή την εκδοχή.
• Ο Ευάγγελος Σημανδράκος, ένας άλλος πρώην πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, απέκλεισε χιλιάδες ύποπτες πληρωμές, αλλά απομακρύνθηκε σύντομα από τον τότε υπουργό Λευτέρη Αυγενάκη. Ο Σημανδράκος δηλώνει ότι υπέβαλε την παραίτησή του μη αντέχοντας την πολιτική πίεση. Μετά την απομάκρυνσή του, όλοι οι μπλοκαρισμένοι λογαριασμοί αποδεσμεύτηκαν για πληρωμή.
• Η περίπτωση του Γιώργου Ξυλούρη («Φραπές»), αγρότη από την Κρήτη και μέλους της Νέας Δημοκρατίας, στον οποίο φέρεται να ζητήθηκε να δηλώσει υπερβολικό αριθμό ζώων και ψευδείς εκτάσεις. Παρά τον αποκλεισμό των πληρωμών του από την επιθεωρήτρια Παρασκευή Τυχεροπούλου, υψηλόβαθμα στελέχη ζήτησαν την πληρωμή της οικογένειας Ξυλούρη. Ο Ξυλούρης φέρεται να θεωρεί υπεύθυνη την Τυχεροπούλου για τους ελέγχους και να εκφράζει την επιθυμία για την απομάκρυνσή της.

Ο εκφοβισμός των μαρτύρων που αποκάλυψαν το σκάνδαλο συνεχίζεται αμείωτος. Ένας υπάλληλος του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Κρήτη, που εντόπισε πρώτος τις παρατυπίες, αντιμετώπισε απειλές και πειθαρχικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της αναστολής μισθού. Η επιθεωρήτρια Παρασκευή Τυχεροπούλου, που αποκάλυψε τη φερόμενη απάτη του Ξυλούρη, αντιμετωπίζει τρεις πειθαρχικές διώξεις και δύο μηνύσεις, ενώ τα αρχεία και ο υπολογιστής της έχουν κατασχεθεί. Το αίτημα του EPPO για απόσπασή της δεν εγκρίθηκε από τον νυν Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης, Κώστα Τσιάρα.

Η Καθυστερημένη Αντίδραση της Κυβέρνησης Ο Πρωθυπουργός Μητσοτάκης, σε ανάρτησή του στο Facebook, παραδέχτηκε ότι «Αποτύχαμε» στο σκάνδαλο, αναφέροντας ότι «οι χρόνιες παθογένειες του ΟΠΕΚΕΠΕ επέτρεψαν πελατειακές πρακτικές, δυστυχώς ακόμη και από στελέχη του κόμματός μας». Υποσχέθηκε την επιστροφή των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών.

Ωστόσο, η κυβέρνηση φέρεται να αντέδρασε μόνο αφότου το σκάνδαλο ξέσπασε δημόσια, και μάλιστα μετά την αιφνιδιαστική έφοδο των εντεταλμένων εισαγγελέων της EPPO στα κεντρικά του ΟΠΕΚΕΠΕ και τις κατηγορίες της επικεφαλής εισαγγελέως Λάουρα Κόβεσι περί φυσικής παρεμπόδισης της έρευνας. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα κλείσει τον ΟΠΕΚΕΠΕ έως το τέλος του 2026, μεταφέροντας τους ελέγχους και τις πληρωμές στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ). Παρόλα αυτά, άλλα στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ που εμπλέκονται στο σκάνδαλο παραμένουν στις θέσεις τους, με το EPPO να σημειώνει ότι «η ίδια ομάδα υπόπτων ενδέχεται να επιδιώξει να συνεχίσει ανεμπόδιστα τη δράση της».

Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ αποτελεί μια αποκαλυπτική ένδειξη ότι, ακόμη και μετά από μια δεκαετία οικονομικής κρίσης, η Ελλάδα δεν έχει ακόμη εξαλείψει τη «σαθρότητα». Η δυσκολία στην απόδοση δικαιοσύνης σε περιπτώσεις διαφθοράς που αφορούν πολιτικά πρόσωπα, σε συνδυασμό με τις πιέσεις που ασκούνται στους μάρτυρες, εγείρει σοβαρά ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα του κράτους δικαίου και την προστασία των ευρωπαϊκών κονδυλίων.