Καλοκαίρι στο Αγαθονήσι

Το άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι τα τούρκικα αεροπλάνα. Από παλιά περνούσαν πάνω από το νησί. Αραιά όμως, πού και πού. Τον τελευταίο καιρό είναι που είχαν ξεσαλώσει και δεν μας άφηναν σε ησυχία. Ο κόσμος φοβόταν, αλλά και οι επισκέπτες του καλοκαιριού ανησυχούσαν και με ρωτούσαν τι γίνεται. Κι εγώ προσπαθούσα να τους καθησυχάζω».

Ένα μικρό οδοιπορικό στο ακριτικό νησί


Μπαίνοντας στο μικρό φιόρδ του κόλπου του Αγ. Γεωργίου, θα συναντήσουμε μόλις τα τελευταία δευτερόλεπτα να ξεπροβάλει μπροστά μας ο μικρός οικισμός του, καλά προφυλαγμένος στο εσωτερικό, που αποτελεί το λιμάνι του Αγαθονησιού. Καμιά εικοσαριά κατοικίες και τέσσερα, πέντε μαγαζιά, που δουλεύουν βέβαια μόνο το καλοκαίρι, και κάποιοι διάσπαρτοι παραθεριστές, είναι η εικόνα που αντικρίζουμε. Μία εικόνα που σε προδιαθέτει για τις ήσυχες, σχεδόν αθόρυβες μέρες, που απ’ ό,τι φαίνεται είναι το μέτρο σε αυτό το νησί. Πολύ μικρό, με την έκτασή του μόλις να ξεπερνάει τα 13,5 τ.χ., προσφέρει έναν ασφαλή όρμο στους βόρειους ανέμους.
Αντίθετα με το μικρό του μέγεθος, το όνομά του γνωρίζει δόξες τους τελευταίους μήνες, δυστυχώς για τα προβλήματα που έχουν συνδεθεί μ’ αυτό. Το Αγαθονήσι είναι το βορειότερο νησί των Δωδεκανήσων, μόλις η δεύτερη κοινότητα μετά την Όλυμπο της Καρπάθου ανάμεσα σε 28 μεγάλους δήμους. Ιδρύθηκε το 1955 και γλίτωσε την απορρόφησή της, λόγω του Καποδίστρια 1, από κάποιον άλλον Ο.Τ.Α. για λόγους πολιτιστικούς, ιστορικούς και εθνικούς (για τους ίδιους λόγους που παρέμεινε κοινότητα και η Όλυμπος). Αφού τακτοποιήσαμε την παραμονή μας σε ένα μικρό αλλά πεντακάθαρο δωμάτιο, κάναμε το μπάνιο μας στην όμορφη Σπηλιά, τον διπλανό όρμο από το λιμάνι του Αγ. Γεωργίου. Την ώρα που ακούγονταν οι ήχοι από αεροπλάνα, συναντήσαμε τον κύριο Στέλιο (μέλος της αντιπολίτευσης στο Κοινοτικό Συμβούλιο, όπως μας δήλωσε με υπερηφάνεια). «Μη φοβάστε» μας είπε, «τα τουρκικά αεροπλάνα, για το Φαρμακονήσι τραβάνε. Τις τελευταίες εβδομάδες μας έχουν αφήσει λίγο ήσυχους, έχουν βάλει στο μάτι τη Ρω και το Καστελόριζο». Ευγενικός, για μία ώρα μας έδινε πληροφορίες για το νησί, τόσο για την ιστορία του όσο και για τις ομορφιές του (πού να φάμε, πού να κολυμπήσουμε) και μας άφησε να πάει να ποτίσει τα ζώα του.
Το Αγαθονήσι μια σταλιά τόπος, που εύκολα το γυρνάς με τα πόδια σε δύο τρεις μέρες, είχε στην απογραφή του 2001 158 κατοίκους. Τώρα μετά βίας πλησιάζουν τους 100. Εγκαταλειμμένο μέχρι πρόσφατα από το αθηνοκεντρικό κράτος (μόλις το 1980 προμηθεύτηκε το νησί με ηλεκτρογεννήτρια) δείχνει σιγά σιγά να εισπράττει την προσοχή που του αξίζει.
Από τη δεύτερη όμως κιόλας ημέρα καταλαβαίνεις ότι πρόκειται για ένα νοικοκυρεμένο νησί, το οποίο με τους αγώνες των κατοίκων και τη βοήθεια βέβαια που παρέχεται τους τελευταίους μήνες, δείχνει σιγά σιγά να απολαμβάνει μια κάποια αυτάρκεια.
Έπρεπε να μιλήσουμε με τον εκλεγέντα το 2007 κοινοτάρχη Ε. Κόττορο για να πληροφορηθούμε τα γενικότερα προβλήματα υποδομών που αντιμετωπίζει το νησί. Μας είπε λοιπόν, στην τρίωρη κουβέντα που είχαμε μαζί του, ότι αργά και σταθερά έχουνε μπει σε μια λογική μαζέματος. Το Γυμνάσιο (πενταθέσιο μάλιστα) λειτουργεί για τέταρτη συνεχή χρονιά κι αυτό είναι ένας σημαντικός λόγος για να παραμείνουν στο νησί οι κάτοικοι. Κι όσο κι αν έχουνε λύσει κάποια βασικά προβλήματα με τους δρόμους, την πλακόστρωση της πλατείας στο Μεγάλο Χωριό (πρωτεύουσα του νησιού), το περιφερειακό ιατρείο που τώρα χτίζεται, έχουν ακόμα δύο βουνά ν’ ανέβουν: Το λιμάνι που πρέπει να εκσυγχρονιστεί και την αποχέτευση που πρέπει να κατασκευάσουν. Αισιοδοξεί όμως. «Έχουμε μπει στο τέταρτο κοινοτικό πλαίσιο (ΕΣΠΑ 2007-2013) και πού θα μας πάει, θα τα καταφέρουμε. Ήδη λύσαμε το μεγάλο πρόβλημα του νερού. Θα κατασκευαστούν στο Αγαθονήσι δύο σύγχρονες μονάδες αφαλάτωσης, η μία μάλιστα παγκόσμιας καινοτομίας, που θα παρέχουν στο νησί 80 κυβικά μέτρα νερό όταν οι ανάγκες μας, την αυξημένη περίοδο, είναι 50-60. Προς το παρόν βέβαια το νερό το φέρνουμε με υδροφόρες από τη Ρόδο, γιατί το Αγαθονήσι έχει πρόβλημα λειψυδρίας», τονίζει. Ρωτώντας τον αν αυτά είναι και τα σημαντικότερα προβλήματα, εκεί παίρνει να σοβαρεύει.

«Μακάρι να ’ταν έτσι», μας λέει. «Το νησί μας έχει πολλά προβλήματα. Αποτελεί πύλη εισόδου παράνομης μετανάστευσης, με το φαινόμενο να έχει οξυνθεί ιδιαίτερα τον ενάμιση τελευταίο χρόνο. Πιο παλιά, όταν έφτανε καμιά βάρκα με αυτούς τους φτωχοδιάβολους, έτρεχε όλο το νησί να τους περιποιηθεί. Με μεταχειρισμένα αλλά καθαρά ρούχα, με τρόφιμα αλλά και νερό, κάποιες φορές ακόμα και με χαρτζιλίκι. Στην αρχή όμως, γιατί μετά γονάτισε. Μόνο το 2008, 4.702 άτομα αποβιβάστηκαν στο νησί. Το πρώτο δε εξάμηνο του 2009, ήρθαν 2.262 κι αν το θέμα δεν έβγαινε στην επικαιρότητα, θα πηγαίναμε για αριθμό ρεκόρ φέτος. Τι μπορούσαμε εμείς να κάνουμε, μια χούφτα άνθρωπο; Το κακό ήταν και για μας και γι’ αυτούς. Αυτοί γυρνάγανε πεινασμένοι και ρακένδυτοι σε όλο το νησί κι εμείς υποφέραμε, γιατί έμπαιναν στα σπίτια που έβρισκαν, στις στάνες με τα ζώα, και δεν άφηναν τίποτα. Έτσι είχαμε μια μικρή εγκληματικότητα, με κλοπές κυρίως. Ευτυχώς τους τελευταίους δύο μήνες το φαινόμενο υποχώρησε και δεν φαγωθήκαμε μεταξύ μας. Βοήθησε σ’ αυτό τόσο η επίσκεψη του Μπαρό, του Επιτρόπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την μετανάστευση, αλλά και η επίσκεψη του Κάρολου Παπούλια, του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος μέχρι σήμερα ενδιαφέρεται για τα προβλήματα του νησιού. Μαζεύτηκαν βέβαια και οι γείτονες, μιας και όλο το κακό από αυτούς ξεκινάει. Κάτι τα μέτρα που έγιναν πιο αυστηρά, κάτι οι περιπολίες του Λιμενικού, μετρίασαν κάπως το φαινόμενο. Έτσι, από τους 600 που είχαμε τον Ιούνιο, πέσαμε στους 48 τον Ιούλιο και τους 51 τις πρώτες μέρες του Αυγούστου. Αλλά δεν σταματάνε μπροστά σε τίποτα. Τους φέρνουν έξω από το νησί και τους ρίχνουν στη θάλασσα, ώστε σαν ναυαγούς να τους σώζουμε και να τους φέρνουμε στο Αγαθονήσι.
Το άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι τα τούρκικα αεροπλάνα. Από παλιά περνούσαν πάνω από το νησί. Αραιά όμως, πού και πού. Τον τελευταίο καιρό είναι που είχαν ξεσαλώσει και δεν μας άφηναν σε ησυχία. Ο κόσμος φοβόταν, αλλά και οι επισκέπτες του καλοκαιριού ανησυχούσαν και με ρωτούσαν τι γίνεται. Κι εγώ προσπαθούσα να τους καθησυχάζω».
«Και αιτήματα, τι αιτήματα έχετε από την Πολιτεία;» τον ρωτήσαμε.
«Η αλήθεια είναι ότι τον τελευταίο καιρό μας κοιτάνε λίγο. Ήρθαν από τις Ένοπλες Δυνάμεις και μας ζήτησαν ένα χώρο. Έφεραν μηχανήματα κι εκπαίδευσαν χωριανούς κι έτσι τώρα έχουμε τον δικό μας κοινοτικό φούρνο. Το υπουργείο Υγείας μας υποσχέθηκε τους επόμενους μήνες να μας φτιάξει Κέντρο Υγείας, ώστε να μην αναγκαζόμαστε να πηγαίνουμε απέναντι. Έπρεπε να περάσουν δύο χρόνια, από το 2007 που ζητούσαμε λιμενικό σταθμό για να έχουν ένα σκάφος σήμερα με δύο λιμενικούς, οι οποίοι εναλλάσσονται κάθε δεκαπέντε μέρες. Όταν όμως τους το είχαμε ζητήσει το 2007, μας είχαν πει να αναλάβουμε εμείς τα έξοδα του σταθμού. Εμείς, μια χούφτα άνθρωποι. Τώρα, με τον ντόρο που έχει γίνει, μας υποσχέθηκαν ο λιμενικός σταθμός να επανδρωθεί με μόνιμο προσωπικό. Κυρίως όμως θέλουμε να μας υπερασπίζονται σαν ένα κομμάτι της Ελλάδας. Θέλουμε με τη σθεναρή τους στάση στα εθνικά θέματα και στα θέματα εθνικής κυριαρχίας να ξεκαθαρίζουν στους γείτονές μας ότι το Αγαθονήσι δεν είναι υπό διαπραγμάτευση. Αυτό θέλουμε. Καθαρές και γενναίες κουβέντες».
Τελειώσαμε τη συζήτηση μαζί του με μια γεύση αξιοπρέπειας. Αυτοί οι ακρίτες του σήμερα προσπαθούν με τις λίγες δυνάμεις που έχουν να στεριώσουν στον τόπο τους. Σιγά σιγά νοικοκυρεύουν το νησί τους και ελπίζουν ότι η αγάπη για τον τόπο τους θα υπερισχύσει και ο κόσμος του νησιού θα αυξηθεί.
Στις δυο μέρες που μας έμειναν, περπατήσαμε το νησί από τον Αγ. Γεώργιο ως την άλλη μεριά, το Καθολικό στην ανατολική πλευρά. Το σήμα στο κινητό μας ενημέρωσε ότι η εξυπηρέτησή μας σε αυτό το σημείο γίνεται από τις τουρκικές εταιρείες. Περιηγηθήκαμε με τα πόδια σε όλες τις μεριές του (Χοχλιά, Τσαγκάρη, Πόρος, Φυκιό) και καταλάβαμε ότι δίκαια έχει ενταχθεί, ως προστατευόμενη περιοχή, στο Νατούρα 2000. Και βέβαια δοκιμάσαμε τις ντόπιες σπεσιαλιτέ, με κορυφαία το μαρτάκι (βραβευμένο, όπως μας είπαν με καμάρι) δηλ. αμπελόφυλλα τηγανισμένα με τυρί.
Κάποια στιγμή ήρθε και η ώρα της επιστροφής. Να μας ξανάρθετε, μας είπαν, και να ’ναι του Αγ. Παντελεήμονα (26/7), τότε που όλες οι νοικοκυρές ψήνουν το φαγητό και τα γλυκίσματα που προσφέρουν σε ξυλόφουρνους κι όλο το νησί τραγουδά και χορεύει.

Συγγραφέας:
Κώστας Σαμάντης ΑΡΔΗΝ