Αποκωδικοποιώντας τον σπάταλο προϋπολογισμό

Θεόδωρος I. Zιάκας*

Η έξοδος από τη δυσχερή δημοσιονομική θέση της χώρας συνδέεται με τη λήψη μέτρων που αποδεικνύουν έμπρακτα την πρόθεσή της να προβεί σε περιστολή των κρατικών δαπανών. Για τον λόγο αυτό η αιχμή του δημοσιονομικού προβληματισμού στρέφεται πλέον στις δαπάνες. Ο προβληματισμός ξεκινά από το ερώτημα: Τι να κόψουμε; Και από πού να αρχίσουμε;

Η προφανής απάντηση είναι να αρχίσουμε από τη σπατάλη. Ποιες όμως είναι αποδεκτές δαπάνες και ποιες σπατάλη; Ποιος ο υγιής και ποιος ο καρκινικός ιστός, ώστε να ξέρουμε πού θα βάλουμε το δημοσιονομικό νυστέρι;

Αν δεν έχουμε την εικόνα των δαπανών δεν θα είμαστε φυσικά σε θέση να ξέρουμε ποιες απ’ αυτές συνιστούν σπατάλη. Η διαφάνεια είναι αυτονόητη προϋπόθεση. Η υπάρχουσα όμως κατάσταση βασίζεται στην απόκρυψη και δεν επιτρέπει το αυτονόητο. Δύο αιώνες νεοελληνικής φαυλοκρατίας έχουν φτιάξει ένα σύστημα που περιλαμβάνει δύο προϋπολογισμούς σε συσκευασία ενός: ενός προϋπολογισμού-ξενιστή, που είναι ο ορατός και επίσημος και ενός ξενιζόμενου-ανεπίσημου, ο οποίος κυκλοφορεί καλά κρυμμένος ανάμεσα στις γραμμές του πρώτου και τον απομυζά κανονικά. Κοιτώντας το σύστημα αυτό απέξω κι από πάνω είναι αδύνατο να δούμε «πού πηγαίνουν τα λεφτά».

Αν θέλουμε διαφάνεια πρέπει να κατέβουμε στον βυθό της πυραμίδας των ΚΑΕ (κωδικών αριθμών εξόδων), για να δούμε τις στοιχειώδεις «ληψοδοσίες». Η «στοιχειώδης ληψοδοσία», δηλαδή ποιος πληρώνει ποιον και για ποιο σκοπό, είναι η έννοια-κλειδί για τη λύση του προβλήματος.

Αν ξέρουμε τους δύο όρους κάθε «στοιχειώδους ληψοδοσίας» έχουμε λύσει το πρόβλημα. Και ιδού γιατί: Υποθέστε ότι έχετε στα χέρια σας τις περσινές στοιχειώδεις ληψοδοσίες. Δεδομένου ότι γνωρίζετε τι είναι σπατάλη (αφού εσείς είστε οι αρμόδιοι να την ορίσετε) είστε σε θέση να αποφανθείτε και ποιες απ’ αυτές τις ληψοδοσίες δεν έπρεπε να είχαν γίνει. Δεδομένου, επίσης, ότι μιλάμε για προϋπολογισμό που αναπαράγεται με μικρή ή μεγάλη ετήσια προσαύξηση, δηλαδή αποτελείται από μια αναλλοίωτη δομή κωδικών (μεταξύ των οποίων και οι κωδικοί τροφοδότες της σπατάλης), μπορείτε βάσιμα να υποθέσετε ότι η αναπαραγωγή, μαζί με την προσαύξηση, φτάνει ώς το επίπεδο των στοιχειωδών ληψοδοσιών. Αρα: αυτό που θα έπρεπε να κόψετε πέρυσι πρόκειται να επαναληφθεί προσαυξημένο και του χρόνου. Το κόβετε, λοιπόν, προληπτικά και ψάχνετε για τον κωδικό - τροφοδότη του. Τον εντοπίζετε και η «εγχείρηση» ολοκληρώνεται. Δεν κινδυνεύετε, έτσι, μαζί με τα ξερά να κόψετε και τα χλωρά. Ενώ αν ενεργούσατε υπό συνθήκες αδιαφάνειας, είναι βέβαιο ότι θα κόβατε το υγιές αντί του νοσηρού, αφού το νοσηρό έχει άμεσα ενδιαφερόμενους να το φυλάξουν.

Κάτι ακόμα που θα εξέπληττε ευχάριστα και τους φανατικούς των μεγάλων συστημικών λύσεων. Θα μπορούσατε, ξεκινώντας από το κάθε συγκεκριμένο «ληψοδοτικό» δίπολο, να βάλετε το πληροφορικό σύστημα να λογαριάσει πόσα λεφτά πήγαν για τον ένα ή τον άλλο σκοπό (Παιδεία, Πολιτισμό, Ασφάλιση κ. λπ. με όποια ανάλυση θέλετε). Οπότε νάτος και ο πολυθρύλητος Προϋπολογισμός Προγραμμάτων. Μόνο που θα πρέπει να τον πάρετε σαν αρνητικό πραγματιστικό οδηγό για την εφεξής κανονική του κατάρτιση. Με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσατε να δημιουργήσετε την υγιή βάση για μια γρήγορη επ’ αυτής ανέγερση Διπλογραφικού Συστήματος και σύγχρονου Συστήματος Δημοσιονομικού Ελέγχου.

Συμπεραίνω, λοιπόν, ότι αν εγκαταστήσουμε σύστημα διαφάνειας στο επίπεδο της στοιχειώδους δοσοληψίας, τότε (και μόνο τότε) θα είμαστε σε θέση: α) Να εξαλείψουμε τη δημόσια σπατάλη. β) Να δώσουμε στον πολίτη τη δυνατότητα να βλέπει «πού πηγαίνουν τα λεφτά» (ώστε να μετάσχει στον έλεγχο, αλλά και στην κατάρτιση του κρατικού προϋπολογισμού). γ) Να καταφέρουμε ένα καλό χτύπημα στη φαυλοκρατία. Να προωθήσουμε δηλαδή τις τρεις μεγάλες συστημικές μεταρρυθμίσεις που οι καιροί επιβάλλουν.

Θα κλείσω υποστηρίζοντας ότι η διαφάνεια των δαπανών είναι άμεσα εφαρμόσιμος στόχος, για τον απλό λόγο ότι η τεχνική λύση υπάρχει και τα σημεία παραγωγής της στοιχειώδους πληροφορίας είναι ήδη δικτυωμένα μέσω του ΣΥΖΕΥΞΙΣ.

* Ο Θεόδωρος Ι. Ζιάκας είναι προϊστάμενος της Διεύθυνσης Πληροφοριακών Συστημάτων του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους.

http://lomak.blogspot.com/2009/11/blog-post_23.html