Τουρκία: Κρίση χωρίς διέξοδο

Του ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗ Καθηγητή Διεθνούς Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο


Η πρόσφατη πολύνεκρη επίθεση του ΡΚΚ με στόχο τον τουρκικό στρατό ανέδειξε, για μια ακόμα φορά, αλλά σήμερα ενεργοποίησε κατά τον πλέον εμφανή τρόπο το πολυεπίπεδο και πολύμορφο πρόβλημα της Τουρκίας σε σχέση με το εθνικό κράτος, τις διεκδικήσεις των Κούρδων και το κράτος δικαίου, ένα πρόβλημα που υφίσταται εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες και που αναδεικνύεται σε δομική κρίση της Άγκυρας.

Η κυβέρνηση Ερντογάν, με κυριότερους εμπνευστές τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Αχμέτ Γκιουλ και τον υπουργό Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, ανέπτυξε μια πολιτική στρατηγικής εξάλειψης των εχθρικών παραγόντων του διεθνούς εχθρικού περίγυρου της Τουρκίας, κυρίως Αρμενίας και Συρίας, επί τη βάσει της αρχής των «μηδενικών προβλημάτων» στην εξωτερική πολιτική, προώθησε την ιδέα του ενδιάμεσου συνομιλητή εκ μέρους των ΗΠΑ και της Δύσης με το Ιράν, αναπτύσσει γενικότερα μια πολιτική ενός δυνάμει «ηγεμονικού σταθεροποιητή», που σημαίνει την εμπέδωση της εικόνας της περιφερειακής μεγάλης δύναμης. Ταυτόχρονα ο Ερντογάν προχώρησε σε μετρημένες κινήσεις προσέγγισης του κουρδικού παράγοντα στο εσωτερικό της Τουρκίας, αναπτύσσοντας κατευναστικές πολιτικές απέναντι στο όλο και περισσότερο ενδυναμούμενο κουρδικό κίνημα, με στόχο τη συμφιλίωση και την εσωτερική ειρήνη. Ίσως θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι πρωτοβουλίες αυτές ήλθαν εκτός σωστού χρόνου, αφού στο μεταξύ στις μεγάλες κουρδικές περιοχές οι πρόσφατες δημοτικές εκλογές ανέδειξαν μαζικά σε μεγάλους αριθμούς κούρδους τοπικούς άρχοντες, πράγμα που σημαίνει και ενίσχυση της υπαρκτής τάσης για πολιτική αυτονομία στις περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας και επιθυμία διασύνδεσής της με το κουρδικό βόρειο Ιράκ. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι ότι ο θάνατος των 8 τούρκων στρατιωτών, που έπεσαν θύματα του ΡΚΚ, δημιουργεί μια εσωτερική αναταραχή έντονης αμφισβήτησης της αποτελεσματικότητας των χειρισμών του τούρκου πρωθυπουργού, ενώ ταυτόχρονα αμφισβητείται και το ίδιο το άνοιγμα προς τους Κούρδους ως προς την ειλικρίνεια των προθέσεών του. Η κρίση που εκδηλώνεται σήμερα στο πολιτικό επίπεδο με τη συζήτηση για την απαγόρευση του κόμματος Δημοκρατική Τουρκία και τον εξαναγκασμό των 21 κούρδων βουλευτών του να μείνουν ανεξάρτητοι, πράγμα που μπορεί να τους οδηγήσει σε παραίτηση και να σύρει τη χώρα σε περιφερειακές εκλογές, προοιωνίζεται απρόβλεπτες εξελίξεις. Αυτό σημαίνει ότι σε ενδεχόμενες εκλογές θα αυξηθεί τα μάλα η δύναμη των κούρδων βουλευτών εν μέσω της σημερινής διαμάχης και αναταραχής, θα ενταθεί η αντιπαράθεση του κουρδικού στοιχείου με το τουρκικό κράτος και θα δυναμώσει η φωνή διεκδίκησης πολιτικής αυτονομίας, ενώ θα συρρικνωθούν δυνάμεις που επιχειρούν τη συμφιλίωση. Το γεγονός ότι σήμερα για πρώτη φορά σε περιοχές όπου διαβιούν μαζί Κούρδοι και Τούρκοι εμφανίζονται φαινόμενα επιθέσεων εναντίον των Κούρδων ή εναντίον των Τούρκων, σε επίπεδο απλών ανθρώπων, δημιουργεί τον φόβο της δυναμικής κλιμάκωσης μιας εμφύλιας διαμάχης σε όλα τα επίπεδα.
Πρέπει να επισημανθούν δύο πράγματα: Το Κουρδικό ανακυκλώνεται εδώ και τριάντα χρόνια, με στιγμές επικίνδυνης κορύφωσης και αντίστοιχες προσωρινής ηρεμίας, πράγμα που σημαίνει ότι η Τουρκία δεν θα μπορέσει να αποφύγει έναν εξαναγκασμό σε παραχώρηση πολιτικής αυτονομίας, με κίνδυνο απόσχισης, ενώ ταυτόχρονα η τουρκική εξωτερική πολιτική δημιουργεί μέσα από την ηγεμονική φιλοδοξία της τουρκικής ηγεσίας τον κίνδυνο του υπερεπεκτατισμού και της αδυναμίας να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που δημιουργεί η αλληλεπίδραση εξωτερικών προβλημάτων με αδιέξοδες εξωτερικές συγκρούσεις. Μπορεί να επιβεβαιωθεί τελικά η παλιά παραδοχή ότι η Τουρκία είναι ένας γίγαντας με πήλινα πόδια.