Ουάσιγκτον – Άγκυρα – Τελ Αβίβ – Αθήνα: Οι πλευρές ενός τετραγώνου που αλλάζει

ΤΟΥ ΛΑΜΠΡΟΥ ΚΑΛΑΡΡΥΤΗ
Μια ιστορική συγκυρία και οι ελληνικές επιλογές.Η γεωγραφία είναι αμείλικτη. Κάποια στιγμή, η τεχνολογία θα την καταστήσει λιγότερο δεσμευτική –ήδη συμβαίνει σε αυξανόμενο βαθμό εδώ και χρόνια–, αλλά μέχρι να καταργηθεί από αναγκαία και ικανή συνθήκη σε θέματα ασφαλείας και στρατιωτικών συγκρούσεων, αν ποτέ γίνει αυτό, θα συνεχίσει να επιβάλλει επιλογές.
Η εξελισσόμενη ρήξη στις σχέσεις της Άγκυρας με την Ουάσιγκτον και το Τελ Αβίβ οδήγησε το Ισραήλ στην επίσπευση της στρατηγικής προσέγγισης με την Αθήνα και στη συνειδητή επικοινωνιακή προβολή του γεγονότος, προκειμένου να στείλει μήνυμα ότι διαθέτει εναλλακτικές στην περιοχή. Το ενδιαφέρον αρχίζει από δω και πέρα.
Πρώην σύμμαχος, αυριανός ισλαμιστής

Οι σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ προφανώς δεν θα παραμείνουν εσαεί «στο κόκκινο», αλλά το πιθανότερο είναι ότι η μεταξύ τους εμπιστοσύνη δεν θα αποκατασταθεί στο προηγούμενο επίπεδο. Η Τουρκία έχει κάνει μια ισλαμική επιλογή και με αυτή θα πορεύεται στην επιδίωξή της να καταστεί περιφερειακή δύναμη, στόχος που αποτελεί διαχρονική σταθερά στην τουρκική πολιτική. Το Ισλάμ είναι το «όχημα» που ανέσυρε από την ιστορική φαρέτρα της προκειμένου να αναβιώσει την οθωμανική αύρα και να απευθυνθεί ως ηγέτιδα στα εκατομμύρια των ριζοσπαστικοποιούμενων μουσουλμάνων της ευρύτερης περιοχής. Η διπλωματική σύγκρουση με το Ισραήλ είναι η διαβεβαίωση προς το μουσουλμανικό ακροατήριο ότι εννοεί το ρόλο της και δεν προσποιείται. Μόνο που την ίδια διαβεβαίωση εισπράττουν οι Ισραηλινοί και οι Αμερικανοί. Οι εξελίξεις, εξάλλου, δεν προέκυψαν ως κεραυνός εν αιθρία. Κυοφορούνται εδώ και καιρό. Οι Αμερικανοί δεν έχουν ξεχάσει την άρνηση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης να επιτρέψει το 2003 τη διέλευση των στρατευμάτων τους από το τουρκικό έδαφος για την εισβολή στο Ιράκ. Και οι Ισραηλινοί, βεβαίως, θυμούνται το «σόου» του Ερντογάν στο Νταβός τον περσινό Ιανουάριο, όταν αποχώρησε θεατρικά από κοινή τηλεοπτική συνέντευξη με τον Σιμόν Πέρες, εξαπολύοντας μύδρους κατά του τότε Ισραηλινού πρωθυπουργού για την επίθεση στη Γάζα. Η Τουρκία επιδεικνύει συνέπεια στο σχεδιασμό της και αυτό δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η ισλαμική επιλογή δεν είναι μια ευκαιριακή σημαία την οποία η τουρκική κυβέρνηση σκοπεύει να υποστείλει. Ακόμα κι αν μια διαφορετική τουρκική πολιτική ηγεσία στο μέλλον θελήσει να την αλλάξει, δεν θα είναι εύκολο. Ο θρησκευτικός ριζοσπαστισμός έχει αρχίσει και διαποτίζει την τουρκική κοινωνία, αναπτύσσοντας τη δική του δυναμική στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της. Το ότι ο δεύτερος στην ιεραρχία της Αλ Κάιντα, Αϊμάν αλ Ζαουάχρι, απηύθυνε 20λεπτο μήνυμα προς τον τουρκικό λαό με το οποίο του ζητεί να ασκήσει πίεση στην κυβέρνησή του προκειμένου να διακόψει τις σχέσεις με το Ισραήλ, να άρει την αναγνώριση του ισραηλινού κράτους και να αποσύρει τις τουρκικές δυνάμεις από το Αφγανιστάν καταδεικνύει ότι, κατά την εκτίμησή του, υπάρχει κοινό στο οποίο μπορεί να τον ακούσει.

Η προσέγγιση Ελλάδας – Ισραήλ
Η συνέχεια θα είναι πολύπλοκη. Η προσέγγιση Ελλάδας – Ισραήλ είναι η μία παράμετρος της εξίσωσης. Η Αθήνα εξάλλου είχε ήδη αποφασίσει τη σύσφιξη των σχέσεων με το Τελ Αβίβ, πριν από την ραγδαία επιδείνωση του τουρκοϊσραηλινού κλίματος, προσβλέποντας σε οφέλη στους τομείς των επενδύσεων, της τεχνολογίας, της αγροτικής τεχνογνωσίας, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και, βεβαίως, της ασφάλειας και της άμυνας. Οι τελευταίες εξελίξεις, όμως, προσδίδουν επιπλέον διάσταση στη συνεργασία των δύο πλευρών. Μπορεί οι Γιώργος Παπανδρέου και Μπέντζαμιν Νετανιάχου να δήλωσαν ότι η ελληνοϊσραηλινή συνεργασία δεν είναι ανταγωνιστική των σχέσεων με την Τουρκία, εκ των πραγμάτων, όμως, καθίσταται τέτοια.

Βέβαια, η Αθήνα, ορθώς, δεν θέλει να δώσει την εντύπωση ότι οι σχέσεις της με το Ισραήλ ετεροπροσδιορίζονται από τις επιλογές της Τουρκίας και, καθώς φαίνεται, επιδιώκει την οικοδόμηση μιας πολυεπίπεδης, αυθύπαρκτης συνεργασίας, η οποία θα έχει στέρεες βάσεις και τη δική της δυναμική, ανεξαρτήτως της όποιας μελλοντικής εξέλιξης των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων. Η προσέγγιση Ελλάδας – Ισραήλ, όμως, εφόσον προχωρήσει, είναι μία μόνο πτυχή του σύνθετου σκηνικού που διαμορφώνεται στην περιοχή, μετά τη διαφαινόμενη απομάκρυνση της Τουρκίας από στρατηγικές επιλογές των ΗΠΑ. Οι Κούρδοι θα αποτελέσουν σημαντικό παράγοντα των εναλλακτικών επιλογών που αναδύονται στο πλαίσιο της αναζήτησης μιας νέας αρχιτεκτονικής, η οποία θα διασφαλίζει τα δυτικά συμφέροντα. Το κουρδικό ομόσπονδο κράτος στο βόρειο Ιράκ έχει εξαρχής συμπεριληφθεί στον αμερικανικό (και τον ισραηλινό) σχεδιασμό ως βραχίονας ελέγχου της περιοχής και μάλιστα σε προωθημένο σημείο, στα ανατολικά της Τουρκίας. Η δε γεωγραφική διασπορά του κουρδικού πληθυσμού σε περιοχές άμεσου αμερικανικού ενδιαφέροντος –Ιράκ, Ιράν, Συρία, Τουρκία– τον καθιστά ιδανικό «εργαλείο» παρέμβασης, ακόμα και αναδιάταξης των συνόρων. Δεν είναι τυχαία η έντονη παρουσία των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών στο κουρδικό κρατικό μόρφωμα και η συμβολή τους στη συγκρότηση και την εκπαίδευση των κουρδικών ενόπλων σωμάτων και δυνάμεων ασφαλείας. Θα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον η κουρδική δραστηριότητα στην περιοχή στο εγγύς μέλλον. Η προειδοποίηση του Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα προς την Τουρκία, ότι αν δεν αλλάξει στάση στο θέμα του Ιράν και δεν χαμηλώσει τους τόνους προς το Ισραήλ, η Ουάσιγκτον θα αναθεωρήσει τη θέση της στην πώληση όπλων, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη. Η διαρροή, που αποδίδεται σε υψηλόβαθμη κυβερνητική πηγή, σύμφωνα με δημοσίευμα των Financial Times, είναι σαφής: «Ο πρόεδρος είπε στον Ερντογάν ότι ορισμένες από τις τουρκικές ενέργειες προκαλούν ερωτήματα στο Κογκρέσο ως προς το αν μπορούμε να εμπιστευόμαστε την Τουρκία ως σύμμαχο. Αυτό σημαίνει ότι ορισμένα από τα τουρκικά αιτήματα προς εμάς, όπως όπλα για τον πόλεμο κατά του ΡΚΚ, δεν θα είναι εύκολο να τα περάσουμε στο Κογκρέσο».
Στρατηγικές επιλογές

Οι εξελίξεις μπορεί να οδηγήσουν σε ριζικό ανακάτεμα της τράπουλας και σε ορισμένους να επιβάλουν επιλογές, σε κάποιους άλλους, όμως, να ανοίξουν απρόσμενα παράθυρα ευκαιρίας. Η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να διατηρήσει το καλό επίπεδο σχέσεων που ιστορικά έχει με τον αραβικό κόσμο. Είναι ένας από τους λόγους που την καθιστούν αξιόπιστο συνομιλητή και δυνητικό παίκτη στην περιοχή. Τα συμφέροντά της της υποδεικνύουν να μην απαξιώσει το διπλωματικό και ιστορικό κεφάλαιο που έχει οικοδομήσει εδώ και δεκαετίες. Τα συμφέροντά της, όμως, επιβάλλουν εξίσου να μην αγνοήσει τις ευκαιρίες που δημιουργούνται από τη διάθεση (και την ανάγκη) του Ισραήλ για συνεργασία. Η συγκυρία, η οποία φαίνεται να αναδύεται στην ευρύτερη περιοχή, μας αφορά άμεσα, είναι από αυτές που ιστορικά εμφανίζονται έπειτα από πολλές δεκαετίες και δρομολογούν αλλαγές οι οποίες, όταν ολοκληρωθούν, αφήνουν στο πέρασμά τους κερδισμένους και χαμένους. Η Ελλάδα έχει όλες τις προϋποθέσεις να βρεθεί από τη «σωστή» πλευρά και να μην μετρά, πάλι, πληγές.
http://m-epikaira.gr

http://infognomonpolitics.blogspot.com/2010/09/blog-post_7690.html