Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της Ελληνικής Ταξιαρχίας

Του Αλεξανδρου Kουτση*
Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τα γερμανικά στρατεύματα, η ελληνική κυβέρνηση εγκαταστάθηκε στο Κάιρο. Επειδή όμως οι Αιγύπτιοι διατηρούσαν ουδετερότητα στα πρώτα έτη του πολέμου, της ζητήθηκε να αποχωρήσει για να μη δημιουργηθεί ρήξη με το Βερολίνο.

Πριν από την αποχώρησή της για το Λονδίνο, η ελληνική κυβέρνηση συγκρότησε το «Αρχηγείο Βασιλικού Ελληνικού Στρατού Μέσης Ανατολής», με αρχηγό τον αντιστράτηγο Εμμανουήλ Τζανακάκη και έδρα το Κάιρο. Υπό την εποπτεία του, σύντομα συγκροτήθηκε ο Ελληνικός Στρατός της Μέσης Ανατολής, απαρτιζόμενος από αξιωματικούς και στρατευσίμους που διέφυγαν από την Ελλάδα. Ενα τμήμα του στρατού αυτού συμμετείχε στη μάχη του Ελ Αλαμέιν.

Στρατηγικοί στόχοιΑπό την αρχή, βασική στρατηγική της ελληνικής κυβερνήσεως ήταν να εξασφαλίσει τη συμμετοχή ελληνικών δυνάμεων στις επιχειρήσεις των Συμμάχων εναντίον του Αξονα. Ετσι, θα διατηρούσε την αίγλη που είχε αποκτήσει ο ελληνικός στρατός από τον νικηφόρο αγώνα στη Βόρεια Ηπειρο και την ηρωική του αντίσταση στην Κρήτη. Παράλληλα, θα συντηρούσε την ελπίδα του ελληνικού έθνους για απελευθέρωση. Τέλος, θα αποτελούσε ισχυρό χαρτί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, μετά τη λήξη του πολέμου, για την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων.

Επειτα από αλλεπάλληλες οχλήσεις της ελληνικής πλευράς, το Λονδίνο τελικά ανταποκρίθηκε. Σε πρώτη φάση αποφασίσθηκε η μεταφορά της 1ης Ελληνικής Ταξιαρχίας από τη Συρία στην Αίγυπτο και η χρησιμοποίησή της στη δεύτερη γραμμή του μετώπου που προάσπιζε το Κάιρο και την Αλεξάνδρεια. Η ελληνική κυβέρνηση όμως συνέχισε να πιέζει για την άμεση συμμετοχή ελληνικών στρατευμάτων στο μέτωπο των επιχειρήσεων. Τελικά, προκειμένου να εξασφαλίσει νίκη κατά του Ρόμελ, ο Τσόρτσιλ ενέκρινε τον Αύγουστο του 1942 την αποστολή της Ταξιαρχίας στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Στις 7 Σεπτεμβρίου, αυτή τέθηκε υπό την 50ή Βρετανική Μεραρχία που είχε αναλάβει την προάσπιση της βόρειας περιοχής του Δέλτα και η αποστολή της ήταν να αμυνθεί της τοποθεσίας νότια της λίμνης Μαριούτ. Η Ταξιαρχία παρέμεινε εκεί μέχρι την εκδήλωση της μεγάλης συμμαχικής επίθεσης στο Ελ Αλαμέιν. Μετά τις 5 Νοεμβρίου, συμμετείχε στην καταδίωξη του εχθρού στον τομέα της και ανέλαβε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το Ελ Αλαμέιν.

Στις 18 Δεκεμβρίου, το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής διέταξε την Ελληνική Ταξιαρχία να αποχωρήσει από τη ζώνη των επιχειρήσεων και να επιστρέψει στην Αίγυπτο.

Δύο είναι οι λόγοι που πιθανολογούνται να οδήγησαν στην απόφαση αυτή.

Πρώτον, δεδομένου ότι οι Σύμμαχοι σχεδίαζαν μελλοντικές αποβάσεις σε διάφορα σημεία της Μεσογείου, η επιστροφή της Ταξιαρχίας στο Σουέζ προφανώς αποσκοπούσε στην κατάλληλη προετοιμασία της για απόβαση σε ελληνικό έδαφος.

Δεύτερον, στις αρχές Δεκεμβρίου, η Βρετανία, οι ΗΠΑ και η Ρωσία ανακοίνωσαν την απόφασή τους να εγγυηθούν, μετά τη λήξη του πολέμου, την ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση του αλβανικού λαού και την εδαφική ακεραιότητα της Αλβανίας. Οι δηλώσεις αυτές φυσικά προκάλεσαν μεγάλη αναταραχή στις τάξεις της Ταξιαρχίας, γιατί έθιγαν άμεσα τις κατοχυρωμένες εθνικές διεκδικήσεις στη Βόρεια Ηπειρο. Η αγανάκτηση και δυσαρέσκεια των ανδρών της Ταξιαρχίας χαρακτηρίσθηκε από τους Βρετανούς ως ανάμειξη του στρατού στην πολιτική και μείωση της μαχητικότητάς της σε βαθμό που να επιβάλλεται η απομάκρυνσή της από το μέτωπο.

* Ο κ. Αλέξανδρος Κούτσης είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής και Ιστορίας της Μέσης Ανατολής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Καθημερινη

http://infognomonpolitics.blogspot.com/2010/09/blog-post_1023.html