Η πολιτιστική αξία και η συμβολική σημασία των παραδοσιακών επαγγελμάτων στην Ίμβρο και την Τένεδο

Παραδοσιακά επαγγέλματα. Στο άκουσμα και μόνο αυτής της φράσης πολλοί ενήλικοι αναπολούν με νοσταλγία τα παιδικά τους χρόνια. Τότε, που ακόμη μπορούσε κανείς να δει, για παράδειγμα, κάποιον αγγειοπλάστη να δημιουργεί περίτεχνα αντικείμενα, παπουτσήδες να φτιάχνουν νέα παπούτσια, υφάντρες να συνθέτουν πολύχρωμα τόπια, "αιχμαλωτίζοντας" σε αυτά τα χρώματα της φύσης, ψαράδες με τα καΐκια τους να βγάζουν στη στεριά τα θαλασσινά «δώρα».
Να δει, επίσης, κηροποιούς, μεταξουργούς, τσομπάνηδες, μυλωνάδες, μουσικάντες… Η έρευνα των παραδοσιακών επαγγελμάτων, στις μέρες μας, αποτελεί αναμφίβολα αναγκαιότητα, ως ένα ακόμη δείγμα σεβασμού στην πολιτιστική μας παράδοση. Και όταν αυτή γίνεται σε τόπους «ελληνικούς», όπως η Ίμβρος και η Τένεδος, τότε σίγουρα αξίζει πολλούς επαίνους, όταν μάλιστα γίνεται από έναν μή Έλληνα.

Ο λόγος για τον καθηγητή του Πανεπιστημίου του Τσανάκαλε, Ριντβάν Γιούρτσεβεν (Ridvan Yurtseven), ο οποίος εργάστηκε, εδώ και πέντε χρόνια, με μοναδικό σκοπό να αναδείξει την πολιτιστική αξία και τη συμβολική σημασία των παραδοσιακών επαγγελμάτων στα δύο αυτά μικρά πολύπαθα νησιά, στο βόρειο Αιγαίο, έξω από τα στενά των Δαρδανελίων.

Η έρευνα, που χρηματοδοτήθηκε από την Ακαδημία Επιστημών της Τουρκίας, έγινε σε δείγμα 67 Ελλήνων στην Ίμβρο και την Τένεδο, όπου σήμερα έχουν απομείνει μόλις 250 και 17 Έλληνες, αντίστοιχα, από τους 8.000 συνολικά που ζούσαν εκεί κατά το πρώτο ήμισυ του 20ου αιώνα.

«Με ενδιέφερε να ερευνήσω τη δομή της τοπικής κοινωνίας, αναδεικνύοντας την αρμονία που συνέθεταν στην τοπική οικονομία τα παραδοσιακά επαγγέλματα στα δύο αυτά νησιά», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής Ριντβάν Γιούρτσεβεν, ο οποίος επισκέπτεται τη Θεσσαλονίκη, μετά από πρόσκληση της Εταιρίας Μελέτης Ίμβρου και Τενέδου, όπου παρουσίασε χθες στο Πνευματικό Κέντρο Ιμβρίων τα αποτελέσματα της έρευνάς του.

· Αυτάρκης οικονομία
Η οικονομία της Ίμβρου και της Τενέδου είναι ιστορικά συνδεδεμένη με την τοπική κοινωνία, με πρωταρχικό στόχο να εξασφαλίζει τα προς το ζειν, επισημαίνει ο 47χρονος καθηγητής, τονίζοντας ότι τα παραδοσιακά επαγγέλματα διαφυλάσσουν πολιτισμικές αξίες και αυτές πρέπει να μεταφέρουμε στις νεότερες γενιές, ως αξίες-σύμβολα.

«Η εργασία μου βασίστηκε στην προφορική ιστορία και τα δεδομένα που αυτή μεταφέρει, μέσα από μνήμες και αφηγήσεις, που μπορούν να αποτυπωθούν σε 2.500 σελίδες, πλαισιωμένες από τις περίπου 1.000 φωτογραφίες, που έχω ήδη συγκεντρώσει από τους Έλληνες, με τους οποίους μίλησα», σημειώνει ο κ. Γιούρτσεβεν.

Από τους 67 συνεντευξιαζόμενους της Ίμβρου και της Τενέδου, το 46% εκ των οποίων άνω των εξήντα ετών, μόλις ένας ασχολείται με παραδοσιακό επάγγελμα. Ο Έλληνας αυτός δεν είναι άλλος από τον γνωστό σε όλους μπάρμπα Γιώργο, από τα Αγρίδια (το μοναδικό αμιγώς ελληνικό χωριό της Ίμβρου), όπου διατηρεί ταβέρνα και ξενώνα στην πλατεία του χωριού, ενώ έχει το «προνόμιο» να εμφιαλώνει το κρασί του με ετικέτα που φέρει το όνομά του.

Ο καθηγητής Ριντβάν Γιούρτσεβεν, θεωρεί πολύ ικανοποιητικό και το μορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων, καθώς το δείγμα σε παρόμοιες έρευνες, ακόμα και στο εξωτερικό, δεν περιλάμβανε άτομα με πανεπιστημιακή μόρφωση, όπως στη δική του (3%).

Η εικόνα των παραδοσιακών επαγγελμάτων στα δύο νησιά εστιάζεται κυρίως στη γεωργία, που είναι άμεσα συνδεδεμένη με όλες τις υπόλοιπες δραστηριότητες που λειτουργούν, σε πολλές περιπτώσεις, συμπληρωματικά. Έτσι, ο γεωργός είναι και ψαράς, σιδεράς, τσομπάνης, παντοπώλης, τσουκαλάς, ξυλουργός, ακόμα και ναυπηγός ή σπογγαλιέας.

Άλλωστε, η σπογγαλιεία, που σήμερα χάθηκε οριστικά από τα δύο νησιά, ήταν ένας από τους βασικούς κλάδους της τοπικής οικονομίας, όπως και η ναυπηγική. Πριν το ΄64 υπήρχαν 2-3 τοπικά ναυπηγία, όπου κατασκεύαζαν οι Έλληνες τις βάρκες και τα καΐκια τους, αλλά και περίφημα εργαστήρια υφαντουργίας, που επίσης δεν υπάρχουν σήμερα. Μεγάλη άνθηση γνώριζαν και η ελαιουργία, η οινοποιία, όπως και η μελισσοκομία.

Τα παραδοσιακά επαγγέλματα, μοιραία, άρχισαν να σβήνουν, τον καιρό που τα νησιά απέκτησαν λιμάνι, και η αυτάρκης τοπική οικονομία ανοίχτηκε στο εμπόριο. Κυρίως, όμως, χάθηκαν μετά τη φυγή των Ελλήνων, τη δεκαετία του ΄60, που αναζητούσαν ασφαλείς τόπους γι’ αυτούς και τα παιδιά τους.

· Με σεβασμό στο περιβάλλον
Το εκπληκτικό, που παρατήρησε ο Τούρκος καθηγητής στην έρευνά του, είναι ότι τα παραδοσιακά επαγγέλματα στην Ίμβρο και την Τένεδο δεν αποτέλεσαν μόνο στοιχείο διαβίωσης, αλλά και διαφύλαξης του φυσικού περιβάλλοντος.

«Οι επαγγελματίες στα δύο νησιά δεν «απομυζούσαν» το φυσικό πλούτο, απεναντίας εναρμόνιζαν τις δραστηριότητές τους με μία λογική χρήση των προϊόντων της φύσης. Οι πηγές χρησιμοποιούνταν πάντα με βάση της ανάγκες και αυτό είναι ένα πολύ βασικό στοιχείο. Μία ιστορική, θα έλεγα, αντίληψη του τρόπου χρήσης των φυσικών πηγών», τονίζει ο κ. Γιούρτσεβεν.

Για τη διαφύλαξη-αναβίωση των παραδοσιακών επαγγελμάτων στην Ίμβρο και την Τένεδο, που συγγενεύουν με αυτά των άλλων νησιών του Βορείου Αιγαίου, υποστηρίζει ότι απαιτείται η μέριμνα των αρχών, με την κατάλληλη εκπαίδευση των τοπικών κοινωνιών. Να δημιουργηθεί, δηλαδή, το κατάλληλο πλαίσιο, σε συνεργασία με την ιδιωτική πρωτοβουλία, ώστε να γίνει συνείδηση η ανάγκη αυτή και να μην χαθεί εν ονόματι του τουρισμού, που δεσπόζει στα δύο νησιά στις μέρες μας.

Ζώντας εδώ και δεκαπέντε χρόνια στην Ίμβρο, ο Ριντβάν Γιούρτσεβεν επιθυμεί να διατηρηθεί η ταυτότητα των νησιών. Ο ίδιος διευθύνει και την τετραετούς φοίτησης Σχολή Επαγγελμάτων στην Ίμβρο, όπου μεταξύ άλλων, διδάσκεται η γαστρονομία του τόπου, όπου ως δεύτερη ξένη γλώσσα, μαζί με την αγγλική, έχει ενταχθεί και η ελληνική.

Η έρευνα του καθηγητή Γιούρτσεβεν, ο οποίος παλαιότερα έχει καταγράψει σε βιβλίο, στην τουρκική γλώσσα, ιστορίες καθημερινών ανθρώπων της Ίμβρου, θα συνεχιστεί με Ίμβριους και Τενέδιους που ζουν στην Ελλάδα, σε συνεργασία με την Εταιρία Μελέτης Ίμβρου και Τενέδου.

· Με αγάπη για τον πατρογονικό τόπο
Την ομιλία του καθηγητή Ριντβάν Γιουρτσεβέν, παρακολούθησαν χθες με ενδιαφέρον πολλοί Θεσσαλονικείς, καταγόμενοι από την Ίμβρο και την Τένεδο, οι οποίοι συνέρρευσαν στο Πνευματικό Κέντρο Ιμβρίων στην Κάτω Τούμπα Θεσσαλονίκης. Η συγκίνηση των παρευρισκομένων ήταν εμφανής και από τις πολλές ερωτήσεις που έγιναν στον Τούρκο καθηγητή.

Στην εκδήλωση παρέστη ο Άρχων του Πατριαρχείου, ομότιμος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, Χρήστος Βάντσος, ο οποίος μετέφερε τα συγχαρητήρια και τις ευχές του Οικουμενικού Πατριάρχη, κ.κ. Βαρθολομαίου.

Τον ομιλητή παρουσίασε ο πρόεδρος της Εταιρίας Μελέτης Ίμβρου και Τενέδου, Γιώργος Ξεινός, ο οποίος και τον μετέφρασε.

Στις αρχιτεκτονικές μεταβολές της κατοικίας της ΄Ιμβρου, ως συνέπεια του επαγγέλματος του ιδιοκτήτη τους, αναφέρθηκε σε σύντομη παρέμβασή του ο γραμματέας της Εταιρίας, αρχιτέκτονας Γιάννης Γιαννάκης.

Στη μεγάλη αξία το να ασχολούνται συστηματικά φίλοι Τούρκοι, όπως ο Ριντβάν Γιουρτσεβέν, με τους Ιμβρίους και Τενεδίους προάγοντας τις καλές σχέσεις Τούρκων με τους Ρωμιούς Νησιώτες, αναφέρθηκε στο χαιρετισμός του ο Πρόεδρος της Ιμβριακής Ένωσης Μακεδονίας-Θράκης (Ι.Ε.Μ.Θ.), Παύλος Σταματίδης.

«Σημαντικός, επίσης, είναι και ο χρόνος τέλεσης της εκδήλωσης, δεδομένου ότι πριν λίγες ημέρες είχαμε τις βεβηλώσεις στο νεκροταφείο της Παναγίας στην Ίμβρο. Γιατί, όσο κι αν κάποιοι είναι προσκολλημένοι στο παρελθόν και στη μισαλλοδοξία, κάποιοι, όπως ο καθηγητής Γιούρτσεβεν, θέλουν να προχωρήσουν μπροστά, ανοίγοντας δρόμους που μας γεμίζουν με θάρρος και ελπίδα για τον πολύπαθο τόπο και για το μέλλον μας στα νησιά», επισήμανε ο πρόεδρος της Ι.Ε.Μ.Θ.

Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ - Διαμαντένια Ριμπά