«Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι», Μαραθώνας 2500 χρόνια.

Της Αμαλίας  Κ. Ηλιάδη, φιλολόγου-ιστορικού (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ’ το Α.Π.Θ.)
Υπεύθυνης Σχολικής Βιβλιοθήκης 2ου Ε.Π.Α.Λ.  Τρικάλων, ailiadi@sch.gr

Φέτος συμπληρώνονται 2500 χρόνια από μια κορυφαία στιγμή στην παγκόσμια ιστορία. Η νίκη των Αθηναίων ανέτρεψε, για 1η φορά ίσως, τη θεωρία του αριθμητικού ισοζυγίου (ή αριθμητικής υπεροπλίας). Κατέρριψε το αήττητο του περσικού στρατού. Σήμανε το τέλος της 1ης απόπειρας της Περσικής αυτοκρατορίας να υποτάξει τις πόλεις της κυρίως, ηπειρωτικής Ελλάδας. Ισχυροποίησε την εύθραυστη ακόμη αθηναϊκή δημοκρατία.
Η έννοια και η φιλοσοφία της Αθηναϊκής φάλαγγας των οπλιτών-πολιτών και η σημασία της μάχης…η δια βίου παιδεία των Αθηναίων πολιτών σφυρηλατημένη στα Γυμνάσια, στις παλαίστρες, στο θέατρο, στην Εκκλησία του Δήμου και συνδυασμένη με τη συνεχή άσκηση και εξάσκηση στο στίβο και στους ρητοροδιδασκάλους παρήγαγε πολίτες ελεύθερους, ικανούς να αντιμετωπίσουν τον ανατολικό δεσποτισμό και τον πολυάριθμο στρατό του. Χωρίς τον θρίαμβο του Μαραθώνα δεν θα υπήρχε ο «Χρυσούς Αιών» του Περικλέους και των Αθηνών και χωρίς την ευεργετική του επιρροή στη Δημοκρατία και την πολιτιστική πρόοδο της Ελλάδας και της Ευρώπης η ανθρωπότητα θα ήταν σήμερα διαφορετική…
Ο Μιλτιάδης αντιμετώπιζε τρία σοβαρά προβλήματα που έπρεπε να λύσει:
1. την αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου,
(έπρεπε να εξασφαλίσει ότι ο αγώνας θα διεξαγόταν εκ του συστάδην, με την φάλαγγα οπλιτών συμπαγή και ανεπτυγμένη)
2. την παρουσία του περσικού ιππικού
(κατασκεύασαν ξύλινα φορητά κωλύματα. Αυτά αποτελούνταν από μια μεγάλη εγκάρσια δοκό, επί της οποίας τοποθετήθηκαν κάθετα αιχμηροί πάσσαλοι. Χρησιμοποιώντας αυτά τα κωλύματα, ο Μιλτιάδης θα προστάτευε τα πλευρά της φάλαγγας)
3. την παρουσία των τοξοτών
(όσο το δυνατό μεγαλύτερη μείωση του χρόνου προέλασης της φάλαγγας προς τις γραμμές του εχθρικού πεζικού και, κατά συνέπεια, η μείωση της απόστασης ανάμεσα στους δύο στρατούς).
Οι Αθηναίοι βρίσκονταν απέναντι στους Πέρσες για 7 ή 8 ημέρες, χωρίς να επιχειρούν τίποτα.Οι Πέρσες δοκίμασαν αρκετές φορές να προκαλέσουν τους Έλληνες, αλλά δεν κατάφεραν να τους μετακινήσουν από τις θέσεις τους. Ο Δάτης, αποφάσισε τελικά να επιβιβαστεί το ιππικό του στα καράβια και να πλεύσουν προς την Αθήνα, κινούμενοι γύρω από το Σούνιο, προκειμένου να τη βρουν απροστάτευτη.Ο Μιλτιάδης, αντιλαμβάνεται την κίνηση αυτή και αποφασίζει να επιτεθεί.
Α) Σχέδιο Αθηναίων: Εξίσωση μετώπου(1600 μ.) προς αποφυγή κυκλώσεως.Κέντρο ασθενές (2 ζυγοί) και άκρα ισχυρά (8 ζυγοί).Επιθετική ενέργεια στα άκρα και αμυντική στο κέντρο (γνώση της διατάξεως της περσικής δύναμης, εφόσον και τα άκρα είναι αποδυναμωμένα λόγω της έλλειψης του ιππικού).
Β) Οι Αθηναίοι στο τέλος νίκησαν αλλά ο κίνδυνος δεν είχε περάσει! Το μεγαλύτερο μέρος του περσικού στρατεύματος βρίσκονταν πάνω στα πλοία, και αντί να βάλλουν πλώρη για κάποιο λιμάνι της Μ. Ασίας, απόπλευσαν με προορισμό το Φάληρο και την ανυπεράσπιστη Αθήνα (λέγεται ότι κάποιος τους είχε ειδοποιήσει γι’ αυτό μέσα από την πόλη).Ο Μιλτιάδης πείθει τους στρατιώτες να ξεχάσουν την κούραση της μάχης. Ξεκίνησαν αμέσως για την Αθήνα. Πρόλαβαν να παραταχθούν πολύ προτού φανούν τα πανιά των αντιπάλων. Στη θέα των παρατεταγμένων Ελλήνων οι Πέρσες αποφάσισαν να μην πολεμήσουν και ο στόλος αναχώρησε για την Ασία.
Γ) Την άλλη μέρα έφτασαν στην Αθήνα 2000 Σπαρτιάτες, όπου αφού θαύμασαν το κατόρθωμα των Αθηναίων, επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Οι Αθηναίοι ύψωσαν τύμβο στον Μαραθώνα , όπου έθαψαν με πολλές τιμές τους πεσόντες στο πεδίο της μάχης. Σε χωριστούς τάφους τάφηκαν οι Πλαταιείς. Αργότερα, καθιέρωσαν αγώνες προς τιμήν του Ηρακλή και έστησαν τρόπαιο κοντά στο Μεγάλο Έλος, με το επίγραμμα του Σιμωνίδη: «Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν»(«Πρόμαχοι των Ελλήνων οι Αθηναίοι στον Μαραθώνα ταπείνωσαν τη δύναμη των χρυσοφορεμένων Μήδων»). Ο τραγικός ποιητής Αισχύλος, που έχασε τον αδερφό του Κυνέγειρο στη μάχη, απ’ όλα όσα έκανε, ήθελε να τον θυμούνται για τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα.
Μια μάχη απέναντι στην οποία οι ιστορικοί όλων των εποχών στέκονται με δέος και σεβασμό όχι μόνο για την αναντιστοιχία δυνάμεων αλλά κυρίως για την στρατηγική των Ελλήνων σε αυτή την μάχη που εξ αρχής θεωρούταν χαμένη… πορεία προς την αυτοκτονία. Κι όμως, το πείσμα, η θέληση, η δύναμη και τα ψυχικά αποθέματα των Ελλήνων διέψευσαν τις Κασσάνδρες της εποχής που προσέβλεπαν σε μιαν ήττα των Ελλήνων για να μπούν οι Πέρσες στην Αθήνα, να κάψουν να λεηλατήσουν και να αρπάξουν τα πολύτιμα…κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Η μάχη του Μαραθώνα ήταν μια από τις κρισιμότερες μάχες του αρχαίου κόσμου και η έκβασή της προσδιόρισε καθοριστικά την ιστορία της Ελλάδος αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Θα γίνει σημείο αναφοράς κατά την αρχαιότητα, θα λειτουργήσει ως πρότυπο στον αγώνα της Ανεξαρτησίας από τους Τούρκους. Ο χώρος της μάχης θα μείνει στη συλλογική μνήμη των αρχαίων Ελλήνων αλλά και των λογίων, των ποιητών και των ζωγράφων ανά τους αιώνες κι ως τις μέρες μας ως τόπος της ανδρείας, του θαύματος και του θρύλου. Όπως έγραψε ο λόρδος Βύρων, “Marathon became a magic word”. Τέλος ο θρύλος του «μαραθωνοδρόμου» Φειδιππίδη θα συγκινήσει ποιητές, θα επιβάλει τον μαραθώνιο ως αγώνισμα στους Ολυμπιακούς αγώνες στους νεότερους χρόνους.
σ Στην έκβαση της μάχης υπέρ των Ελλήνων καθοριστική σημασία είχαν δυο παράγοντες: Αφενός η στρατηγική ιδιοφυΐα του Μιλτιάδη, που εφάρμοσε μια εξαιρετική τακτική πολέμου και αμέσως μετά - και μέσα στη νύχτα - οδήγησε τον στρατό του πίσω στην Αθήνα, πριν φτάσουν εκεί οι Πέρσες, οι οποίοι, όταν είδαν μπροστά τους Αθηναίους, αποφάσισαν να αποσυρθούν. Αφετέρου οι οπλίτες, που εφάρμοσαν το σχέδιο μάχης με πειθαρχία, αισθάνονταν ελεύθεροι πολίτες μιας δημοκρατικής πολιτείας, που πολεμούσαν όχι για κάποιον ηγέτη, αλλά μάχονταν πολύ συγκεκριμένα και απτά «υπέρ βωμών και εστιών». Η εμπειρία της μάχης επιτάχυνε τις διεργασίες για τη διεύρυνση των δημοκρατικών θεσμών στην Αθήνα και για την αντίστοιχη υποχώρηση της τυραννίδας σε πολλές ελληνικές πόλεις. Κυρίως όμως ενίσχυσε τη διάθεση όλων των Ελλήνων να συνεργασθούν για να αντιμετωπίσουν τον κοινό κίνδυνο από την Ανατολή.

http://users.sch.gr/ailiadi , http://blogs.sch.gr/ailiadi, http://www.matia.gr, http://www.emy67.wordpress.com