Σε αναζήτηση της ελληνικής ταυτότητας

Λαοκράτης Bάσσης

Αναμέτρηση με τις μεγάλες στιγμές και τα μελανά στίγματα της νεότερης ιστορίας μας από έναν ριψοκίνδυνο στοχαστή

Κατά τον Κώστα Αξελό: «ο διάλογος των Νεοελλήνων με την αυτο-συνείδηση είναι δύσκολο να επιχειρηθεί». Το βιβλίο του Βασίλη Καραποστόλη υπερβαίνει στοχαστικά αυτή τη δυσκολία. Τόσο το περιεχόμενό του, που έχει στο επίκεντρό του τις μεγάλες κορυφώσεις της δοτικότητας των νεότερων Ελλήνων, στην αλληλουχία τους με τις τραγικές αναδιπλώσεις της πρόσφατης ιστορίας μας και τη σκοτεινή παθολογία του βίου μας, όσο και η ποιότητα της σκέψης που διαπερνά τον δοκιμιακό λόγο του, μια ζηλευτή συνύφανση επιστημονικού, στοχαστικού και υψηλής αισθητικής ελληνικού λόγου, το τοποθετούν στην κατηγορία των απαιτητικών βιβλίων, με τα οποία «διαλέγεσαι» όχι μόνο όσο τα μελετάς αλλά πολύ περισσότερο όταν τελειώσεις τη μελέτη τους.
Με την «ηγεμονία», απ’ τα μέσα της Μεταπολίτευσης και μετά, μιας α-εθνικής «προοδευτικότητας», ενός θολού δηλαδή κράματος παρωχημένου διεθνισμού και νεοταξικού κοσμοπολιτισμού, θέματα όπως η δοτικότητα των νεότερων Ελλήνων, τόσο ως ηρωική αυτοϋπέρβαση και αυτοθυσία όσο και ως εθνική ευεργεσία, συνυφαινόμενα μάλιστα στην ερμηνεία τους με την πατρίδα και τον πατριωτισμό, είναι αφεαυτών... ιδεολογικώς ένοχα. Γι’ αυτό και τα αγγίζουν μόνο «όσοι προσφέρονται να διακινδυνεύσουν με τη σκέψη τους, αναστοχαζόμενοι το παρελθόν μέσα στο παρόν, χωρίς στερεότυπα και δεκανίκια», όπως ο Βασίλης Καραποστόλης, που «είναι ένας απ’ αυτούς τους ολίγους ριψοκίνδυνους» (Νίκος Ξυδάκης). Προσυπογράφοντας τη διαπίστωση, θα προσθέσω πως είναι ένας απ’ τους ολίγους αυθεντικούς στοχαστές μας, που συνεχίζει επαξίως τις καλές στιγμές της ελληνικής διανόησης, αστικής και αριστερής, χωρίς μεταπρατικούς αναμηρυκασμούς πνευματικών προϊόντων και προπαντός... υποπροϊόντων εξ Εσπερίας.

Κι αυτό όχι γιατί κινείται εκτός του μαγνητικού πεδίου της «οργανικής διανόησής» μας, κάτι το αυτονόητο για την περίπτωσή του, αλλά γιατί αναμετριέται σωστά, που είναι και το μείζον, αφενός με τις μεγάλες στιγμές της νεότερης ιστορίας μας και αφετέρου με τα μελανά της στίγματα, συνεξετάζοντας με πνευματική τόλμη τη δυσανάγνωστη αινιγματικότητά τους.

Ορθολογική σκέψη

Τη σωστή του αναμέτρηση την ορίζει η ποιότητα της ερμηνευτικής του σκέψης:

- Που την χαρακτηρίζει η ορθολογικότητα του καλού επιστήμονα και η στοχαστικότητα του καλού διανοούμενου.

- Που δεν είναι «προδεσμευμένη», άρα δεν υπηρετεί σκοπιμότητες δικαιώσεων, όπως οι μεταφυσικοί «ελληνοκεντρισμοί» ή οι απαξιωτικοί «αντι-ελληνοκεντρισμοί».

- Που εδράζεται στη βαθιά επιστημονική γνώση, ιστορική και κοινωνιολογική, της ανατεμνόμενης νεοελληνικής πραγματικότητας.

- Που δεν έρχεται «απ’ έξω», με τη συνήθη μάλιστα προπέτεια της πτυχιούχου ημιμάθειας, που θέλει να φωτίσει... τον καθυστερημένο τόπο μας.

- Που οι αναγωγές της είναι καθεαυτές μια εις βάθος θεώρηση της νεοελληνικής μας περιπέτειας, προς την οποία ο Βασίλης Καραποστόλης μόνο ξένος και αποστασιοποιημένος δεν είναι.

Πέντε κεφάλαια

Αυτή η εις βάθος θεώρηση κατατίθεται στις τριακόσιες σελίδες του βιβλίου σε πέντε κεφάλαια «θερμού» δοκιμιακού λόγου, με έναν πρόλογο που προετοιμάζει για την «αναδίφηση γεγονότων στοιχειωμένων στη συλλογική συνείδηση» και έναν επίλογο μοναδικής αναστοχαστικής συμπύκνωσης των απόψεών του. Θα αποτολμήσω μιαν ελαχίστη «γνωριμία» με τα κεφάλαιά του, που την καθιστά πολύ δύσκολη το ότι σ’ αυτά είναι όλα μείζονα απ’ την πρώτη ως τη τελευταία τους γραμμή.

Στο πρώτο: Κυριαρχεί η αναδίφηση του εθνεγερτικού ιδεολογικού υποστρώματος του ’21 και η ερμηνευτική σύζευξη «ηρώων-αγωνιστών» και πατρίδας, με ιδιαίτερες αναφορές στις φυσιογνωμίες μεγάλων πρωταγωνιστών, όπου και η συναρπαστική ανατομία του αμφίθυμου «Εγώ» του Καραϊσκάκη.

Στο δεύτερο: Η θεώρηση της εθνικής ευεργεσίας, της άλλης δηλαδή όψης της δοτικότητας, και η ερμηνευτική σύζευξη «ηρώων-εργοποιών» και πατρίδας, με ιδιαίτερες αναφορές σε φυσιογνωμίες μεγάλων ευεργετών, όπως ο Ζάππας, ο Βαρβάκης και ο Καπλάνης, αλλά και στο πάθος των Ηπειρωτών ευεργετών για την παιδεία των Ελλήνων.

Στο τρίτο: Η ανάλυση της κακοδαιμονίας του νεότευκτου κράτους μας, που το αποκαλεί «δέσμιο κράτος», και μαζί της οδυνηρής πολιτικής μας παθολογίας, τόσο επίκαιρης και διδακτικής στις μέρες μας. Επίσης η ιδιαίτερη αναφορά στη διχαστική αντιπαράθεση «Τρικουπικών - Δηλιγιαννικών», στη χρεοκοπία του ’93 και στην ταπείνωση του ’97, με επιστέγασμα τη συναρπαστική ανατομία της φυσιογνωμίας του Παύλου Μελά, όπου και μερικές απ’ τις καλύτερες σελίδες της δοκιμιογραφίας μας.

Στο τέταρτο: Η ανατομία του μεγάλου διχασμού (Βενιζελικοί - Βασιλικοί), της Μεγάλης Ιδέας και της Μικρασιατικής Καταστροφής, αλλά και τα εκπληκτικά πορτρέτα του Βενιζέλου και του Ιωνα Δραγούμη.

Και στο πέμπτο: Η αναφορά στο ελληνικό κομμουνιστικό φαινόμενο, η ανατομία του έπους του ’40 και της Αντίστασης (με την εξαιρετικής πυκνότητας ερμηνεία, που επαναφέρει στη σύζευξη ηρωικής δοτικότητας και πατρίδας, αλλά και στην αμφίθυμη σχέση με την πατρίδα και την κοινωνία!), η επίσης συναρπαστική ανατομία της φυσιογνωμίας του Αρη Βελουχιώτη και ο εφιάλτης του Εμφυλίου.

Σε τούτη τη δύσθυμη περίοδο του έρποντος (χρεοκοπημένου!) τέλους της Μεταπολίτευσης, χωρίς ακόμη επόμενη μέρα για τον τόπο μας, με τη συλλογική αυτοεκτίμησή μας να πιάνει πάτο και να εκφράζεται με γενικευμένη κατήφεια και κατάμεμψη, το δοκίμιο του Βασίλη Καραποστόλη, που πολύ ελλειπτικά και υπαινικτικά παρουσιάσαμε, είναι υψηλού επιπέδου μάθημα στοχαστικού διαλόγου με την πρόσφατη ιστορία μας και την ταυτοτική μας αυτο-συνείδηση. Ενός τόσο αναγκαίου διαλόγου, αν θέλουμε να ξαναβρούμε το χαμένο νήμα της δοτικότητάς μας και μαζί τα πατήματά μας, πρωτίστως αξιακά, προς την επόμενη μέρα. Γιατί, να μην το ξεχνάμε, η κρίση που περνάμε... έχει αγγίξει το πολιτιστικό μας κύτταρο.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_31/10/2010_420425

http://lomak.blogspot.com/2010/12/blog-post_07.html