Η ανάγκη του δονχουανισμού

Ν. Λυγερός

Μετάφραση από τα γαλλικά: Σάνη Καπράγκου

Ο Cazanova δεν είναι ο Dom Juan. Eίναι τούτο ένα γεγονός, μα πρέπει να ειπωθεί και να γραφεί. Είναι το μόνο μέσο για ν’ αντιληφθούμε την ανάγκη του δονχουανισμού. Ο Casanova ζούσε σ’ έναν κόσμο επιθυμιών και αναγκών. Ενώ ο Dom Juan είναι άλλο. Δεν υπάρχει επιθυμία, μα ένα πάθος.
Δεν υπάρχουν ανάγκες, μα μόνο μία. Δίχως Θεό, ούτε και δάσκαλο, με την έννοια της ιεραρχίας, ο Dom Juan δεν έχει νόημα παρά ελεύθερος. Γι’ αυτό και ο χαρακτήρας του είναι ένας πρώιμος ελεύθερος στοχαστής κι είναι για τον ίδιο λόγο που αντιπροσωπεύει ένα πρότυπο. Ο Casanova από την πλευρά του ανήκει στην εποχή του και αναζητά μέσα από την απόλαυση μια διεστραμμένη μορφή του carpe diem, σ’ έναν κόσμο που έγινε παράλογος και στερούμενος ουσίας. Αντιπροσωπεύει ένα αρχέτυπο σε μια μικροαστική κοινωνία, όμως η ίδια του η ύπαρξη ουδόλως αμφισβητεί τις αποφάσεις ενός συστήματος, το οποίο στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη νοητική του αδράνεια. Αυτός είναι ο λόγος που ο Cazanova δεν διεκδικεί τίποτε στο πλαίσιο αυτού του σχεδίου, αλλά ικανοποιείται με αισθηματικές κατακτήσεις.

Επίσης, η απόλαυση από τη σεξουαλική πράξη συμβολίζει μια μορφή ολοκλήρωσης σ’ ένα έργο εφήμερο που δεν είναι δυνατό να έχει αύριο. Η τάση αυτή δεν εκφράζεται και στον Dom Juan. Αυτός ο τελευταίος αγαπά αληθινά την ανθρωπότητα με την κατά Προμηθέα έννοια του όρου. Είν’ ένας άνθρωπος που αγαπά τη δικαιοσύνη και δεν διστάζει διόλου να βοηθά τους διώκτες του σε μια μάχη άνιση. Δεν φοβάται την κοινωνία, διότι δεν ανήκει σ’ εκείνη. Τον αφήνει παντελώς αδιάφορο. Ο Dom Juan δεν έχει μάτια παρά μόνο για την ανθρωπότητα.. Και η αγάπη του για τις γυναίκες δεν είναι παρά μόνον η πραγμάτωση του πάθους του για την ανθρωπότητα. Επί πλέον, δεν αναζητά επ’ ουδενί να τις κάνει ευτυχισμένες, ξέρει πάρα πολύ καλά πως τούτο δεν έχει νόημα. Σε σχέση δε μ’ εκείνες, ο μοναδικός του στόχος είναι η προσφορά της χαράς. Διότι η χαρά αυτή υπάρχει πραγματικά και δεν έχει τίποτε να κάνει με την ψευδή αναζήτηση της ευτυχίας, που εγκωμιάζεται από την κοινωνία, η οποία δεν έχει να προτείνει τίποτε άλλο στα άτομα που δεν έχουν ούτε παρελθόν ούτε και μέλλον. Ακόμη, η ίδια η ύπαρξη του Dom Juan αντιπροσωπεύει μία πράξη αντίστασης απαγορευμένης από την μπουρζουαζία μιας κοινωνίας άνευ ευγενείας.

Όσο για την αντιπαράθεση με τον πατέρα, δεν πρέπει να ερμηνευθεί ως πράξη οιδιπόδεια, μα αληθινά προμηθειακή. Είναι, επομένως, ένα ενδιάμεσο στάδιο για την απόλυτη υπέρβαση του διοικητή. Ιδού γιατί ο Dom Juan είναι ένας αυτο-δημιουργός. Κι αν αποτελεί μία μορφή του πρώτου ανθρώπου, κατά Albert Camus, δεν είναι κατ’ ανάγκην, όπως ο τελευταίος, μα αληθινά κατ’ επιλογήν, έχοντας πλήρη συνείδηση πως η επιλογή τούτη σημαίνει μια στέρηση. Μόνον που για κείνον είναι το μέσο για την επίτευξη της ελευθερίας. Διότι στη μοναξιά, η ισότης και η αδελφότης δεν έχουνε νόημα. Δεδομένου ότι η ελευθερία είναι ο εξανθρωπισμός του ατόμου σε έναν κόσμο δίχως θεό. Ο Dom Juan δεν αντιτίθεται μόνον στον Θεό, μα σε κάθε μορφή ιεραρχίας που εμποδίζει την ελευθερία. Η επανάστασή του δεν είναι μόνο μια εξέγερση, ούτε και μια πράξη απελπισίας. Είναι ανθρώπινη, αναμφίβολα υπερβολικά ανθρώπινη και, δίχως καμία αμφιβολία, γι’ αυτόν τον λόγο ο Molière νιώθει υποχρεωμένος να του δώσει ένα τέτοιο τέλος. Το θέατρο έχει μόνο και μόνο τη δύναμη του θιάσου του, μα το κείμενο παραμένει και εις το εξής ανήκει στην ανθρωπότητα κατ’ ανάγκην.


http://www.lygeros.org/lygeros/6559-gr.html