«Πῶς δεῖ ἱστορίαν... μή γράφειν»*!

Σαράντος Ι. Καργάκος

Το να ξαναγράφει την ιστορία κάθε νέα γενιά είναι τόσο αναγκαίο όσο και το να αλλάζουμε εσώρουχα και έξωρουχα. Προσοχή όμως κατά την αλλαγή, μήπως, επηρεασμένοι από το κοινά λεγόμενο, «η αλήθεια είναι γυμνή», απομείνουμε κι εμείς γυμνοί, όπως συμβαίνει τώρα στα σχολεία μας -κι όχι μόνον σ' αυτά-, στα οποία προσφέρεται μια «τσίτσιδη» και συχνά χωρίς φύλλο συκής ιστορία.
Στην ιστορία δεν υπάρχει αλάθητο, ούτε υπάρχουν αυθεντίες. Αν τα πάντα είχαν λεχθεί, τότε ο ρόλος των ιστορικών θα είχε τερματισθεί. Δεν είναι μόνον τα καινούργια στοιχεία που έρχονται σε φως. Είναι και οι καινούργιες θεωρίες που ρίχνουν πάντα ένα δικό τους φως. Οι θεωρίες όμως είναι σαν τα λιπάσματα. Η κακή χρήση τους -όπως γίνεται με τα λιπάσματα στη γεωργία- δημιουργεί επικίνδυνες καταστάσεις. Διότι πέρα από την τοξική, λόγω ιδεοληψιών ιστορία, φθάνουμε σ' ένα είδος α-ιστορίας η παραϊστορίας. Ή, από περιληπτική, που συχνά επιβάλλεται να είναι μια ιστορία, να μεταβάλλεται σε παραλειπτική. Να παραλείπονται δηλαδή τα πρόσωπα και τα γεγονότα, να ρίχνονται στην καταπακτή της λήθης και να κατασκευάζεται μια οργουελικού τύπου ιστορία, προσαρμοσμένη στις βλέψεις της εκάστοτε εξουσίας. Διότι, όπως διακηρύσσεται στο 1984, που δεν είναι παρελθόν, είναι προοπτική, «όποιος έλεγχει το παρελθόν, έλεγχει και το μέλλον»! Και αυτό σήμερα -παγκοσμιοποίηση γαρ!- γίνεται συστηματικά. Η ιστορική πραγματικότητα έχει γίνει πολύ πιο εύπλαστη άπ' όσο τη φανταζόταν ο Λένιν!

Προσωπικά ωφελήθηκα πολύ, ως ιστορικός, από τη μελέτη όλων των θεωριών. Αλλά δεν τις έκανα δόγμα. Ούτε παρασύρθηκα από ιδέες που γίνονταν μόδα. Διότι η πείρα μιας μακράς ζωής με έχει πείσει ότι μόνο το μοντέρνο παλιώνει. Συνεπώς, είναι χρήσιμο να παρακολουθούμε τα εκάστοτε ιδεολογικά ρεύματα αλλά χρειάζεται προσοχή να μη μας παρασύρουν, να μη μας οδηγούν «εις άτοπον», όπως λέγαμε στα μαθηματικά.

Κυρίως δεν πρέπει η ιστορία να γίνεται ancilla, δηλαδή θεραπαινίδα πολιτικών σκοπιμοτήτων. Έχω στη βιβλιοθήκη μου τρεις επίσημες ιστορίες του ΚΚΣΕ. Όταν άλλαζε η ηγεσία του κόμματος, άλλαζε και η ιστορία του, που έπρεπε να συμφωνεί με τη νέα γραμμή. Η νέα κομματική αλήθεια γινόταν αλήθεια και της νέας ιστορίας. Σήμερα, εν ονόματι του παγκόσμιου πολτού πρέπει οι εθνικές ιστορίες να κατεδαφισθούν, τα ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα να σμικρυνθούν, να κηλιδωθούν ή να εξαφανισθούν. Είναι μια κωμική διάσταση της ιστορίας, που, όπως θα έλεγε ο Μαρξ, τώρα επαναλαμβάνεται ως φάρσα και γι' αυτό ταιριάζει σε τηλεοπτική σειρά.

Προσωπικά έμμενω σ' αυτό που έγραψε ο Γκέοργκ Ίγκερς στο βιβλίο του Νέες κατευθύνσεις στην ευρωπαϊκή Ιστοριογραφία (εκδόθηκε το 1984):

«Κάθε προσπάθεια ανασυνθέσεως του παρελθόντος, χρησιμοποιώντας τις ηθικές και πολιτικές αρχές του παρόντος, παραβιάζει εμφανέστατα την έννοια της ιστορικής πραγματικότητας. To ίδιο συμβαίνει και όταν επιχειρούμε να ερμηνεύσουμε το παρελθόν μέσα στο πλαίσιο ενός προκατασκευασμένου σχήματος για την ιστορική εξέλιξη».

Σε αυτά τα ευγλώττως σοφά θα προσθέσω τούτο μόνον: ένα προκατασκευασμένο ιδεολογικό σχήμα για την ιστορική εξέλιξη είναι ό,τι και το φέρετρο για ένα πτώμα.



* Παραλλαγή του τίτλου της περιώνυμης διατριβής του Λουκιανού «Πῶς δεῖ ἱστορίαν συγγράφειν».

Αναδημοσίευση από τα Επίκαιρα

http://lomak.blogspot.com/