Η θεολογία του μύθου κι η μυθολογία του θεού

Ν. Λυγερός

Σε μία πρώτη φάση, οι δύο εκφράσεις του τίτλου μπορούν να φανούν κάπως αντιφατικές κι όμως σ' αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να αποδείξουμε τη συμπληρωματικότητά τους. Σ' ένα προηγούμενο άρθρο δείξαμε ότι ο μύθος είναι κατά κάποιον τρόπο η ουσία της ιστορίας. Κι αν υπάρχει πίστη πρέπει να έχει ως αντικείμενο τον μύθο κι όχι την ιστορία, όσο παράδοξη κι αν φαίνεται αυτή η στάση. Σ' ένα άλλο άρθρο αναλύσαμε τη διαδικασία της μυθοποίησης όταν ανήκει στην ολική κατηγορία και κωδικοποιώντας αυτήν την ιδέα δείξαμε πως λειτουργεί με βάση ειδικούς κανόνες που αντιστοιχούν με αξιώματα αυτής της θεωρίας.
Η πρωταρχική ιδέα του θεού αν και απλή δεν είναι απλοϊκή όπως το θεωρεί η μαζική θρησκεία. Αν η θρησκεία ήταν απλή δεν θα υπήρχαν προφήτες για να μας την εξηγήσουν. Μ' αυτήν την έννοια δεν γεννιέσαι θρήσκος, γίνεσαι. Διότι η θρησκεία αν και στενά συνδεδεμένη με την παράδοση, είναι και κατανόηση μιας δομής. Και χρειάζεται πνευματικός μόχθος και μακρόχρονη μελέτη. Σ' αυτό το πλαίσιο, ο θεός δεν είναι πια μια ανεξάρτητη οντότητα που υπάρχει δίχως την ύπαρξη των ανθρώπων. Αντιθέτως, η ιδέα του ακολουθεί το σύστημα του ολικού μύθου.

Κάθε άνθρωπος αναγνωρίζει τα όρια της νοημοσύνης του κι ακόμα καλύτερα της γνώσης του. Άρα είναι πνευματικά υποχρεωμένος να δεχτεί ότι υπάρχουν πράγματα που δεν γνωρίζει και που δεν μπορεί καν να καταλάβει. Γι' αυτόν, αυτά τα πράγματα ανήκουν σ' ένα αφηρημένο σύνολο. Η ένωση όλων αυτών των συνόλων δημιουργεί μία δομή η οποία εξελίσσεται σε μύθο μετά τη διαδικασία της μυθοποίησης. Κανένας δεν κατασκεύασε αυτήν την οντότητα αλλά όλοι συνολικά τη δημιούργησαν ολικά.

Μ' έναν κάπως προκλητικό τρόπο, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο θεός δεν είναι κανένας διότι είμαστε όλοι. Η θεία ουσία προέρχεται από το ανθρώπινο σύμπλεγμα που ονομάζεται ανθρωπότητα. Ο θεός δεν είναι ένας άνθρωπος, ίσος του υπεράνθρωπου του Nietzsche ή του ήρωα της αρχαιότητας, είναι η σκέψη της ανθρωπότητας. Και μ' αυτόν τον τρόπο ερμηνεύουμε απλά την ιδέα ότι ο θεός είναι μέσα στον καθένα μας. Σ' αυτό το στάδιο βλέπουμε ότι οι δύο αρχικές εκφράσεις του τίτλου μας δεν είναι αντιφατικές.

Εντοπίσαμε λοιπόν ότι το πρώτο ανθρώπινο λάθος είναι ο θεός δηλαδή ότι υπάρχει ανεξάρτητα από μας. Μ' αυτήν την έννοια, έγραψε ο Nietzsche ότι πέθανε ο θεός. Το δεύτερο λάθος ήταν να θεωρηθεί αυτή η θέση ως αθεϊκή. Διότι ήταν μια ανατροπή της κλασικής ιδεάς του θεού πιο απλή και πιο προσιτή για τη μάζα. Δίχως να καταλάβει η κοινωνία ότι αν θέσουμε το πρόβλημα διαχρονικά αυτή η στάση δεν βαστά εφόσον κάθε κοινωνία ήταν σίγουρη όσον αφορά στο θεολογικό της σύστημα. Η μόνη λύση είναι λοιπόν ολική και διαχρονική.

Κάθε κοινωνία δημιούργησε ένα δικό της θεό με το μυθικό της σύστημα. Άρα μόνο και μόνο αν σταθούμε στο επίπεδο της μυθολογίας μπορούμε να κατανοήσουμε την ιδέα του θεού. Και για να το καταφέρουμε αυτό χρειαζόμαστε τη θεολογία του μύθου . Διότι είναι η μοναδική μέθοδος σταθεροποίησης μιας αφηρημένης οντότητας στο γνωστικό πεδίο. Τελικά βλέπουμε ότι οι δύο εκφράσεις συμπληρώνουν όντως η μία την άλλη στον εξηγητικό τομέα. Η κωδικοποίηση του κωδικού είναι κι αυτή ένας κωδικός της κωδικοποίησης. Το έργο δημιουργεί το ον κι όχι το αντίθετο. Κι αν ο θεός είναι ανθρώπινος είναι γιατί ο θεός είναι η σκέψη της ανθρώποτητας.

http://www.lygeros.org/0258-gr.html