Μορφές σύγχρονης επανάστασης
Του Χριστόδουλου Γιαλλουρίδη
Ηανθρωπότητα βιώνει σε διάφορα επίπεδα και σε όλες τις περιοχές της υδρογείου, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, μορφές, όπως θα ’λεγε και ο Johan Galtung, σύγχρονης δομικής βίας που σημαίνει φτώχεια, ανισότητα, εξαθλίωση μεγάλων ομάδων του πληθυσμού, έλλειψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ενώ ταυτόχρονα, μετά το τέλος του Σοσιαλισμού ή της κομμουνιστικής προοπτικής οδηγούμεθα προδήλως και στο τέλος του καπιταλισμού, όπως διαμορφώνεται και εκφράζεται στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη, βαθύτερη ίσως δε και ανεξέλεγκτη κρίση του.
Ο Κάρολος Μαρξ έγραφε ότι «οι φιλόσοφοι απλώς και μόνο ερμήνευσαν τον κόσμο ενώ το πρόβλημα ήταν και παραμένει να αλλάξει ο κόσμος». Με αλλαγή εννοούσε την επαναστατική ανατροπή της κοινωνικής και οικονομικής δομής του τότε ανατέλλοντος καπιταλισμού. Πολύ αργότερα ο Αντόρνο σημείωνε πως «αφού δεν καταφέραμε να αλλάξουμε τον κόσμο, καλό θα ήταν να ξαναπροσπαθήσουμε να τον ερμηνεύσουμε». Παρά ταύτα ο κόσμος είναι και παραμένει στην πραγματικότητα αδιέξοδος, παρά τις συνεχώς επερχόμενες ορατές και αόρατες, μικρές ή μεγάλες, αλλαγές. Γιατί κάτι τέτοιο αφορά σε αλλαγές στις συνθήκες που προηγήθηκαν, έτσι ώστε να προκύψει ο κόσμος όπως είναι τώρα, δηλαδή, να είναι συναφής προς αλλαγές που απέτρεψαν μια έκβαση των πραγμάτων βάσει της οποίας ο κόσμος θα ήταν πιο ανθρώπινος, πιο αλληλέγγυος, πιο δίκαιος, πιο βιώσιμος.
Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά είναι αναγκαία εκ νέου μια συζήτηση για το κοινωνικό αγαθό, όπως το όρισε ο Καντ: ως «συντονισμό ηθικών πράξεων και κοινωνικής ευδαιμονίας». Στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο του 21ου αιώνα χρειάζεται ένας συντονισμός που θα εγγυάται ότι οι άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη δεν θα πεθαίνουν από πείνα, θα καταπολεμούνται οι αρρώστιες, θα μειωθεί δραστικά η ανθρώπινη εξαθλίωση, δε θα καταστρέφεται το περιβάλλον και θα αποτρέπονται οι πόλεμοι. Πρόκειται για ένα διακηρυχτικό πρόσταγμα που αφορά σε όλη την ανθρωπότητα και παραπέμπει όχι μόνον στη «γενική βούληση» του Ρουσσώ, αλλά δείχνει να είναι αναγκαία συνθήκη επιβίωσης του ανθρώπινου γένους, αποτρέποντας έτσι το Χομπσιανό σύνδρομο του «πολέμου όλων εναντίον όλων».
Θα ήταν πραγματικά τραγικό και θα αντέβαινε στην ανθρώπινη λογική, την ορθολογική σκέψη, να απορριφθεί ένα τέτοιο πρόσταγμα από τους σχετικιστές και τους μεταμοντέρνους με το επιχείρημα πως κάτι τέτοιο θα αποτελούσε δέσμευση στην ελευθερία διαφορετικότητας και ιδιαιτερότητας του κάθε ενός ατόμου, της κάθε ανθρώπινης ύπαρξης.
Ο κόσμος άλλαξε. Από την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα και εντεύθεν, η παγκοσμιοποίηση δημιούργησε συνθήκες και προϋποθέσεις δομικών αλλαγών, ενώ οι σημερινές κινήσεις, οι κινητοποιήσεις των αγανακτισμένων στην Αθήνα, τη Μαδρίτη και γενικά σε όλη την Ευρώπη δημιουργούν τις προυποθέσεις μιας επαναστατικής υπέρβασης του αδιεξόδου.
Είναι σαφές πως οι ακηδεμόνευτες και σχεδόν αυθόρμητες κινητοποιήσεις των πολλών, που αμφισβητούν τις ηγεσίες των λίγων και εν πολλοίς ανικάνων να φέρουν την ελευθερία του Καντ και την ισότητα για όλους του Μαρξ, οδηγούν σε μια νέα τάξη πραγμάτων με την έννοια της ανατροπής δομών.
Οι δομές που μπορούν να ανατραπούν είναι τα αποτελματωμένα και στάσιμα, διεφθαρμένα πολιτικά συστήματα του σύγχρονου καπιταλισμού που όχι μόνο δεν μπορούν να δώσουν προοπτική μιας πορείας στην ελευθερία και την ευημερία στο παγκόσμιο χωριό, αλλά οδηγούν και τον κόσμο σε μια αδιέξοδη αποτελμάτωση της αβεβαιότητας και της καταθλιπτικής εικόνας ενός ανύπαρκτου μέλλοντος. Υπάρχει με τις κινητοποιήσεις αυτές η προειδοποίηση, σε αυτούς που ηγούνται προτού καταρρεύσουν όλα στη φωτιά, μιας ανεξέλεγκτης λαϊκής επανάστασης.
Πρέπει να καθήσουν και να επανασχεδιάσουν την πορεία της ανθρωπότητας σαν να πρόκειται για μια χώρα και ένα χώρο. Αυτό σημαίνει παγκόσμιο περιβάλλον, παραγωγικές δομές και δίκαιος καταμερισμός του παγκοσμίου πλούτου, ώστε οι άνθρωποι να μάθουν και να μπορούν να ζουν χωρίς την εξάρτηση από τον υλικό ανταγωνισμό του πλούτου αλλά σε κοινωνίες αλληλεγγύης, ισότητας και ελευθερίας.
Ο άνθρωπος έχει κατακτήσει την τεχνολογία όχι μόνο της προόδου και της ανάπτυξης σε ασύλληπτους ρυθμούς, αλλά και της ικανότητας τεχνολογικής για την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων της γης, έτσι ώστε αυτός ο πλούτος να παράγεται και να κατανέμεται ισοτίμως παντού στις ανθρώπινες κοινωνίες που βιώνουν τον πολιτισμό τους και απολαμβάνουν αγαθά της σύγχρονης προόδου.
* Ο Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης είναι Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 06/05/2011
Ηανθρωπότητα βιώνει σε διάφορα επίπεδα και σε όλες τις περιοχές της υδρογείου, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, μορφές, όπως θα ’λεγε και ο Johan Galtung, σύγχρονης δομικής βίας που σημαίνει φτώχεια, ανισότητα, εξαθλίωση μεγάλων ομάδων του πληθυσμού, έλλειψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ενώ ταυτόχρονα, μετά το τέλος του Σοσιαλισμού ή της κομμουνιστικής προοπτικής οδηγούμεθα προδήλως και στο τέλος του καπιταλισμού, όπως διαμορφώνεται και εκφράζεται στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη, βαθύτερη ίσως δε και ανεξέλεγκτη κρίση του.
Ο Κάρολος Μαρξ έγραφε ότι «οι φιλόσοφοι απλώς και μόνο ερμήνευσαν τον κόσμο ενώ το πρόβλημα ήταν και παραμένει να αλλάξει ο κόσμος». Με αλλαγή εννοούσε την επαναστατική ανατροπή της κοινωνικής και οικονομικής δομής του τότε ανατέλλοντος καπιταλισμού. Πολύ αργότερα ο Αντόρνο σημείωνε πως «αφού δεν καταφέραμε να αλλάξουμε τον κόσμο, καλό θα ήταν να ξαναπροσπαθήσουμε να τον ερμηνεύσουμε». Παρά ταύτα ο κόσμος είναι και παραμένει στην πραγματικότητα αδιέξοδος, παρά τις συνεχώς επερχόμενες ορατές και αόρατες, μικρές ή μεγάλες, αλλαγές. Γιατί κάτι τέτοιο αφορά σε αλλαγές στις συνθήκες που προηγήθηκαν, έτσι ώστε να προκύψει ο κόσμος όπως είναι τώρα, δηλαδή, να είναι συναφής προς αλλαγές που απέτρεψαν μια έκβαση των πραγμάτων βάσει της οποίας ο κόσμος θα ήταν πιο ανθρώπινος, πιο αλληλέγγυος, πιο δίκαιος, πιο βιώσιμος.
Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά είναι αναγκαία εκ νέου μια συζήτηση για το κοινωνικό αγαθό, όπως το όρισε ο Καντ: ως «συντονισμό ηθικών πράξεων και κοινωνικής ευδαιμονίας». Στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο του 21ου αιώνα χρειάζεται ένας συντονισμός που θα εγγυάται ότι οι άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη δεν θα πεθαίνουν από πείνα, θα καταπολεμούνται οι αρρώστιες, θα μειωθεί δραστικά η ανθρώπινη εξαθλίωση, δε θα καταστρέφεται το περιβάλλον και θα αποτρέπονται οι πόλεμοι. Πρόκειται για ένα διακηρυχτικό πρόσταγμα που αφορά σε όλη την ανθρωπότητα και παραπέμπει όχι μόνον στη «γενική βούληση» του Ρουσσώ, αλλά δείχνει να είναι αναγκαία συνθήκη επιβίωσης του ανθρώπινου γένους, αποτρέποντας έτσι το Χομπσιανό σύνδρομο του «πολέμου όλων εναντίον όλων».
Θα ήταν πραγματικά τραγικό και θα αντέβαινε στην ανθρώπινη λογική, την ορθολογική σκέψη, να απορριφθεί ένα τέτοιο πρόσταγμα από τους σχετικιστές και τους μεταμοντέρνους με το επιχείρημα πως κάτι τέτοιο θα αποτελούσε δέσμευση στην ελευθερία διαφορετικότητας και ιδιαιτερότητας του κάθε ενός ατόμου, της κάθε ανθρώπινης ύπαρξης.
Ο κόσμος άλλαξε. Από την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα και εντεύθεν, η παγκοσμιοποίηση δημιούργησε συνθήκες και προϋποθέσεις δομικών αλλαγών, ενώ οι σημερινές κινήσεις, οι κινητοποιήσεις των αγανακτισμένων στην Αθήνα, τη Μαδρίτη και γενικά σε όλη την Ευρώπη δημιουργούν τις προυποθέσεις μιας επαναστατικής υπέρβασης του αδιεξόδου.
Είναι σαφές πως οι ακηδεμόνευτες και σχεδόν αυθόρμητες κινητοποιήσεις των πολλών, που αμφισβητούν τις ηγεσίες των λίγων και εν πολλοίς ανικάνων να φέρουν την ελευθερία του Καντ και την ισότητα για όλους του Μαρξ, οδηγούν σε μια νέα τάξη πραγμάτων με την έννοια της ανατροπής δομών.
Οι δομές που μπορούν να ανατραπούν είναι τα αποτελματωμένα και στάσιμα, διεφθαρμένα πολιτικά συστήματα του σύγχρονου καπιταλισμού που όχι μόνο δεν μπορούν να δώσουν προοπτική μιας πορείας στην ελευθερία και την ευημερία στο παγκόσμιο χωριό, αλλά οδηγούν και τον κόσμο σε μια αδιέξοδη αποτελμάτωση της αβεβαιότητας και της καταθλιπτικής εικόνας ενός ανύπαρκτου μέλλοντος. Υπάρχει με τις κινητοποιήσεις αυτές η προειδοποίηση, σε αυτούς που ηγούνται προτού καταρρεύσουν όλα στη φωτιά, μιας ανεξέλεγκτης λαϊκής επανάστασης.
Πρέπει να καθήσουν και να επανασχεδιάσουν την πορεία της ανθρωπότητας σαν να πρόκειται για μια χώρα και ένα χώρο. Αυτό σημαίνει παγκόσμιο περιβάλλον, παραγωγικές δομές και δίκαιος καταμερισμός του παγκοσμίου πλούτου, ώστε οι άνθρωποι να μάθουν και να μπορούν να ζουν χωρίς την εξάρτηση από τον υλικό ανταγωνισμό του πλούτου αλλά σε κοινωνίες αλληλεγγύης, ισότητας και ελευθερίας.
Ο άνθρωπος έχει κατακτήσει την τεχνολογία όχι μόνο της προόδου και της ανάπτυξης σε ασύλληπτους ρυθμούς, αλλά και της ικανότητας τεχνολογικής για την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων της γης, έτσι ώστε αυτός ο πλούτος να παράγεται και να κατανέμεται ισοτίμως παντού στις ανθρώπινες κοινωνίες που βιώνουν τον πολιτισμό τους και απολαμβάνουν αγαθά της σύγχρονης προόδου.
* Ο Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης είναι Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 06/05/2011
Δεν υπάρχουν σχόλια
Παρακαλούμε σχολιασμούς επί της ουσίας.
Τα σχόλια σας δεν περνάν από έλεγχο γιατί πιστεύουμε ότι δεν θα θίγουν κάποιον προσωπικά με βρισιές και συκοφαντίες.
Τέτοιου είδους σχόλια δεν περνάν από έλεγχο, αλλά θα διαγράφονται μετά την δημοσίευση.
Παρακαλούμε να γράφετε σε πεζά και όχι κεφαλαία
-------------------------------------------------------------------------
Οι απόψεις του ιστολογίου δεν είναι απαραίτητο να συμπίπτουν με τα περιεχόμενα στου άρθρου.
Ο ΔΙΚΤΥΟΥΡΓΟΣ ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει για τα άρθρα - αναρτήσεις που δημοσιεύονται και απηχούν τις απόψεις των συντακτών τους. Σε περίπτωση που θεωρείτε πως θίγεστε από κάποιο εξ αυτών ή ότι υπάρχει κάποιο σφάλμα, επικοινωνήστε μέσω, φόρμας επικοινωνίας.
Ευχαριστούμε