Ο μύθος του πρωτογενούς πλεονάσματος

Σταύρος Λυγερός

Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Σαμαρά έχει εδώ και καιρό αναγάγει την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος σε κεντρικό στόχο της οικονομικής πολιτικής της. Η αιτία είναι πρωτίστως πολιτική. Το Γιούρογκρουπ είχε πέρυσι θέσει ως προϋπόθεση για να συζητήσει μία νέα αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους την ύπαρξη πρωτογενούς πλεονάσματος.
Για να μπορέσουν να διεκδικήσουν την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους που έχει στα χέρια της η ευρωζώνη, οι Σαμαράς και Στουρνάρας έκαναν τα αδύνατα δυνατά.

Εκτός από την επιβολή νέων αφόρητων φόρων, εκτός από την κατά κανόνα οριζόντια περικοπή δημόσιων δαπανών, ψαλίδισαν και τις δημόσιες επενδύσεις. Στο πρώτο οκτάμηνο του 2013 οι δημόσιες επενδύσεις είναι κατά 1,3 δισ. ευρώ λιγότερες από το ποσό που προβλέπει το ίδιο το μνημόνιο. Το κόστος αυτής της περικοπής αντιστοιχεί σε μία μείωση του ΑΕΠ πάνω από μισή μονάδα, σύμφωνα με πολύ συντηρητικούς υπολογισμούς.

Και, βεβαίως, παραβίασαν τη δέσμευσή τους ότι μέχρι το τέλος του 2013 θα έχουν εξοφλήσει όλες τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου. Αν και ως συνολικό ποσό οι οφειλές αυτές έχουν μειωθεί περίπου κατά 2 δισ. από το τέλος του 2012, τον Αύγουστο του 2013 ανέρχονταν σε 6,159 δισ. ευρώ. Με άλλα λόγια, η μερική στάση πληρωμών του Δημοσίου συνεχίζεται.

Για την ακρίβεια, το πρωτογενές πλεόνασμα του 2013 συγκεντρώθηκε επειδή, μεταξύ άλλων, δεν επιστράφηκαν φόροι ύψους 663 εκατ. ευρώ, δεν καταβλήθηκαν πολυτεκνικά επιδόματα ύψους 175 εκατ., δεν πληρώθηκαν καταναλωτικές δαπάνες του Δημοσίου ύψους τουλάχιστον 400 εκατ. και δεν δόθηκαν επιδόματα θέρμανσης ύψους 200 εκατ.

Αν το Δημόσιο ήταν συνεπές στις υποχρεώσεις του στο πρώτο οκτάμηνο του 2013, αντί για το μικρό πρωτογενές πλεόνασμα, θα είχε καταγραφεί πρωτογενές έλλειμμα 2,458 δισ. ευρώ. Είναι προφανές ότι η μη εξόφληση ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου επιτείνει την ασφυκτική έλλειψη ρευστότητας στην αγορά, με τις αρνητικές επιπτώσεις που αυτή έχει στο ΑΕΠ. Εάν το ΑΕΠ δείχνει να μειώνεται λιγότερο απ’ όσο είχε προβλεφθεί, αυτό οφείλεται στην πολύ καλή φετινή επίδοση του τουρισμού, κυρίως λόγω των προβλημάτων που είχαν η Τυνησία, η Αίγυπτος, η Συρία και εν μέρει η Τουρκία.

Επειτα από διαπραγματεύσεις, η τρόικα αναγνώρισε ότι στο τέλος του έτους θα υπάρχει ένα πρωτογενές πλεόνασμα λίγων εκατοντάδων εκατομμυρίων. Απέκλεισε, βεβαίως, τη διάθεση του 70% σε όσους υποφέρουν περισσότερο, την οποία προ καιρού ο πρωθυπουργός είχε με θριαμβευτικούς τόνους σπεύσει να ανακοινώσει. Η τρόικα γνωρίζει άριστα ότι το συμφωνηθέν πρωτογενές πλεόνασμα είναι πλασματικό. Το αποδέχεται όμως, επειδή το ευρωιερατείο έχει ανάγκη να δείξει στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη ότι η μονοδιάστατη λιτότητα φέρνει και θετικά αποτελέσματα. Η Ελλάδα, άλλωστε, έχει εξαρχής μετατραπεί στο πειραματόζωο της κρίσης του ευρώ.

Υπενθυμίζουμε ότι, σύμφωνα με το μνημόνιο, το 2013 πρέπει να έχει μηδενισθεί το πρωτογενές έλλειμμα, το 2014 να έχουμε πρωτογενές πλεόνασμα 2,75 δισ. (1,5% του ΑΕΠ), το 2015 5,7 δισ. (3% του ΑΕΠ) και το 2016 8,975 δισ. (4,5% του ΑΕΠ). Οι στόχοι αυτοί αντιστοιχούν σε συνολικά ελλείμματα (συμπεριλαμβάνεται η πληρωμή των τόκων) 4,1% του ΑΕΠ το 2013, 3,3% του ΑΕΠ το 2014, 2,1% του ΑΕΠ το 2015 και 0,8% του ΑΕΠ το 2016.

Στην τελευταία έκθεσή του το ΔΝΤ προβλέπει μηδενικό πρωτογενές πλεόνασμα το 2013 και προσγειώνει ανωμάλως την αισιόδοξη ρητορική της κυβέρνησης. Θεωρεί αναπόφευκτη τη λήψη πρόσθετων εισπρακτικών μέτρων και -κυρίως- θεωρεί προϋπόθεση το γενναίο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους.

Το ευρωιερατείο απορρίπτει τη ριζική λύση του «κουρέματος». Κάποια στιγμή θα συζητήσει την επιμήκυνση της αποπληρωμής των ελληνικών ομολόγων, σε συνδυασμό με τη μείωση του επιτοκίου. Μια τέτοιου είδους αναδιάρθρωση θα ήταν λύση εάν το επιτόκιο μειωθεί δραστικά, ώστε η ελληνική οικονομία να μην πνιγεί από τους τόκους.

Σε κάθε περίπτωση, ό,τι είναι να γίνει πρέπει να γίνει γρήγορα. Οσο το ελληνικό χρέος παραμένει στα σημερινά εφιαλτικά επίπεδα, η οικονομία θα παραμένει στα γόνατα. Ολα δείχνουν, όμως, ότι το ευρωιερατείο έχει μεταθέσει την όποια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους για την άνοιξη του 2014, ίσως και μετά τις ευρωεκλογές.

Στη μέγκενη «κοινωνικής μηχανικής» οι μικρομεσαίοι

ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΦΑΝΕΣ ότι δεν πρόκειται να επιστρέψουμε στις αγορές όσο το χρέος είναι μη βιώσιμο. Η Ελλάδα συνεχίζει να αξιολογείται στην κατηγορία «σκουπίδια» από τις τρεις εταιρείες πιστοληπτικής διαβάθμισης. Στη μάλλον απίθανη περίπτωση που οι αγορές δεχθούν να μας δανείσουν, θα ζητήσουν απαγορευτικά επιτόκια 6%-7%. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι κατά πάσα πιθανότητα η Ελλάδα θα παραμείνει για πολλά ακόμα χρόνια στα «μηχανήματα», θα είναι εξαρτημένη από δανειακές συμβάσεις και τα συνακόλουθα μνημόνια.

Εκτός αυτού, σε ένα οικονομικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, υπερφορολόγηση, έλλειψη τραπεζικού δανεισμού, γραφειοκρατία και υψηλό κόστος ενέργειας δεν πρόκειται να πραγματοποιηθούν σημαντικές άμεσες ξένες επενδύσεις παραγωγικού χαρακτήρα. Οι μόνοι που ενδιαφέρονται για την Ελλάδα είναι κεφάλαια υψηλού ρίσκου. Αυτά έχουν ήδη αρχίσει να μπαίνουν στην ελληνική οικονομία, κυρίως στον τραπεζικό τομέα.

Με άλλα λόγια, όσοι επενδύσουν κατά κανόνα θα επενδύσουν για να αγοράσουν σε εξευτελιστικές τιμές δημόσιες επιχειρήσεις και δημόσια περιουσία, ιδιωτικές επιχειρήσεις που ασφυκτιούν από την έλλειψη ρευστότητας, ιδιωτική περιουσία που ξεπουλιέται επειδή οι ιδιοκτήτες, λόγω συρρίκνωσης των εισοδημάτων τους, δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα αυξημένα φορολογικά βάρη και, βεβαίως, τα «κόκκινα» δάνεια από τις τράπεζες.

Στην πραγματικότητα, καταλύεται βίαια ο μικροϊδιοκτητικός χαρακτήρας της ελληνικής οικονομίας. Αυτό ισχύει και για την κατανομή της ακίνητης περιουσίας, αλλά και για τον επιχειρηματικό χάρτη. Η μικρομεσαία θάλασσα, που αποτελεί τον κορμό της ελληνικής κοινωνίας, χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια της. Ακόμα και όσοι καταφέρουν να κρατήσουν το κεφάλι τους έξω από το νερό, θα επιβιώσουν σε ένα πολύ χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο.
Με δεδομένη τη σύμπραξη των αρχουσών ελίτ σ’ αυτό το πείραμα «κοινωνικής μηχανικής», το κρίσιμο ερώτημα ήταν και παραμένει πολιτικό: Η ελληνική κοινωνία θα αποδεχθεί μέχρι τέλους τη μοίρα που της επιφυλάσσουν ή θα εξεγερθεί;

http://www.real.gr/DefaultArthro.aspx?page=blogitem&eid=3849&id=268219