Η θαλάσσια οριοθέτηση με την Αίγυπτο

ΑΓΓΕΛΟΣ Μ. ΣΥΡΙΓΟΣ*

Μέχρι το 2003 όλα τα κράτη της Μεσογείου τηρούσαν μια άτυπη συμφωνία κυρίων περί αποφυγής θεσπίσεως ΑΟΖ. Η δυνατότητα τεχνολογικής εκμεταλλεύσεως υποθαλασσίων κοιτασμάτων σε μεγάλα βάθη οδήγησε στη διακοπή της συμφωνίας. Το 2003 Αίγυπτος και Κύπρος προχώρησαν στην πρώτη συμφωνία οριοθετήσεως ΑΟΖ στη Μεσόγειο. Εκτοτε η Ανατολική Μεσόγειος έχει τραβήξει την προσοχή της ελληνικής και της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.

Οι πρώτες συζητήσεις για οριοθέτηση της ελληνικής υφαλοκρηπίδας με την ΑΟΖ της Αιγύπτου έγιναν στα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 2000. Εκτοτε (και παρά τις πολλές συναντήσεις) δεν έχουν προχωρήσει τα πράγματα. Η εκκρεμής θαλάσσια οριοθέτηση Ελλάδος-Αιγύπτου ήλθε μοιραίως στην επιφάνεια κατά την πρόσφατη τριμερή συνάντηση της Αθήνας. Θεωρητικώς η συγκεκριμένη οριοθέτηση δεν θα έπρεπε να δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα. Οι δύο χώρες έχουν ίδιες θέσεις στο θέμα της επήρειας των νησιών στις θαλάσσιες οριοθετήσεις και της εφαρμογής της αρχής της μέσης γραμμής. Στην πραγματικότητα, όμως, η οριοθέτηση με την Αίγυπτο είναι εξαιρετικά δύσκολη για πολιτικούς λόγους.

Τμήμα της οριοθετήσεως περιλαμβάνει το νησιωτικό σύμπλεγμα της Μεγίστης (Καστελλόριζο). Η Αίγυπτος μέσω της συμφωνίας καλείται να πάρει θέση στην ελληνοτουρκική διαμάχη ως προς την επήρεια του Καστελλόριζου. Εάν υπογράψει συμφωνία με την Ελλάδα που θα περιλαμβάνει την περιοχή από την Κρήτη έως το τριεθνές με την Κύπρο, θα αναγνωρίζει στο Καστελλόριζο και στα γύρω νησιά πλήρη επήρεια. Σε αυτή την περίπτωση, η Αίγυπτος δεν θα έχει θαλάσσια σύνορα με την Τουρκία. Εάν, αντιθέτως, επιλέξει να υπογράψει συμφωνία με την Τουρκία, θα αποδέχεται ότι η θαλάσσια περιοχή ανατολικώς της Ρόδου και μέχρι το τριεθνές με την Κύπρο ανήκει στην Τουρκία. Σε αυτή την περίπτωση η ελληνική υφαλοκρηπίδα δεν θα εφάπτεται με την κυπριακή ΑΟΖ.

Μετά την ανατροπή του εκλεγέντος Αιγυπτίου προέδρου Μόρσι από τον στρατό τo 2013, η Τουρκία ξεκίνησε μια πρωτοφανή επίθεση κατά της νέας κυβερνήσεως Σίσι. Η ελπίδα της ελληνικής πλευράς είναι ότι οι κακές σχέσεις Αιγύπτου-Τουρκίας θα ωθήσουν το Κάιρο να υπογράψει συμφωνία οριοθετήσεως μαζί μας. Το ερώτημα είναι απλό: θα δεχθεί η Αίγυπτος να εμπλακεί τόσο άμεσα στην ελληνοτουρκική διαμάχη προχωρώντας με την Ελλάδα σε οριοθέτηση νοτίως του Καστελλόριζου; Η εκτίμηση είναι αρνητική.

Είναι προφανές ότι η Αίγυπτος δεν επιθυμεί να γίνει τμήμα της ελληνοτουρκικής διενέξεως. Ούτως ή άλλως, ουδείς αμφισβητεί τη δική της θαλάσσια περιοχή. Βάσει της μέσης γραμμής, η αιγυπτιακή ΑΟΖ θα είναι τουλάχιστον η ίδια είτε υπογράψει συμφωνία με την Τουρκία είτε με την Ελλάδα. Ενδέχεται να είναι και μεγαλύτερη σε περίπτωση που Ελλάδα ή Τουρκία θελήσουν να «δελεάσουν» την Αίγυπτο προσφέροντας ευρύτερη υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Εκτιμάται ότι η Αίγυπτος θα προτιμούσε να υπογράψει με την Ελλάδα μερική οριοθέτηση μέχρι και την Κρήτη και να άφηνε εκτός την υπόλοιπη περιοχή έως το τριεθνές. Η αποδοχή μιας τέτοιας προτάσεως θα ήταν λανθασμένη. Θα δημιουργούσε την εύλογη εντύπωση ότι η Ελλάδα έχει παραιτηθεί των δικαιωμάτων της στην υπόλοιπη περιοχή.

Είναι πάντως σημαντικό ότι η Αίγυπτος δεν φάνηκε διατεθειμένη να υπογράψει συμφωνία οριοθετήσεως με την Τουρκία ούτε την περίοδο 2011-13 που ο Ερντογάν είχε άριστες σχέσεις με την κυβέρνηση των Αδελφών Μουσουλμάνων. Ενδεικτικώς, τον Σεπτέμβριο του 2011 ο Ερντογάν έγινε δεκτός στο Κάιρο με τιμές ήρωα. Ακολούθως, προσπάθησε να εκμεταλλευθεί τη δημοτικότητά του ζητώντας από την Αίγυπτο να υπογράψει συμφωνία θαλάσσιας οριοθετήσεως. Οι πιέσεις που άσκησε παρέμειναν ατελέσφορες. Αντί της οριοθετήσεως, η Αίγυπτος υπέγραψε με την Τουρκία δύο, μάλλον αδιάφορα, μνημόνια συνεργασίας για ενεργειακά θέματα. Εκτιμάται ότι κάτι ανάλογο μάλλον θα συμβεί και τώρα. Το βάρος της ελληνικής πλευράς ορθώς έχει πέσει σε άλλα θέματα περιφερειακής συνεργασίας με την Αίγυπτο περιλαμβανομένης και της αξιοποιήσεως των μεγάλων υποθαλασσίων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Στόχος των δύο τριμερών συμμαχιών με Αίγυπτο και Ισραήλ είναι να αναδειχθεί το δίδυμο Ελλάδος-Κύπρου σε παράγοντα σταθερότητας σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο.

Εάν, παράλληλα, δεχθεί η Αίγυπτος να οριοθετήσει την ΑΟΖ της με την ελληνική υφαλοκρηπίδα, αυτό θα συνιστά αδιαμφισβήτητη επιτυχία της ελληνικής διπλωματίας. Βασικό στοιχείο για την ευόδωση αυτού του στόχου είναι η απόλυτη μυστικότητα. Αυτό αποδεικνύει το επιτυχημένο προηγούμενο της Κύπρου, που υπέγραψε συμφωνίες με Αίγυπτο, Λίβανο και Ισραήλ.

* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

http://www.kathimerini.gr/842127/article/epikairothta/politikh/h-8alassia-orio8ethsh-me-thn-aigypto