Η Κομισιόν επιχειρεί απομόνωση της Λευκωσίας για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης Τουρκίας

Απομόνωση της Λευκωσίας και έναρξη διαβουλεύσεων για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας στα τέλη του 2017 επιχειρεί να επιβάλει η Κομισιόν. Όπως πληροφορείται ο «Φ», ανεξαρτήτως των αρνητικών εξελίξεων που καταγράφηκαν στο Κραν Μοντάνα αναφορικά με το Κυπριακό, ο Πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ «είναι αποφασισμένος να προχωρήσει» στην υλοποίηση των γραπτών δεσμεύσεων που παρείχε προς τον Ταγίπ Ερντογάν, στο πλαίσιο του «μυστικού» οδικού χάρτη, στον οποίο αναφέρει ότι η αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης «πρέπει να τύχει διαχείρισης ως πολιτική προτεραιότητα» και παραπέμπει την έναρξη διαβουλεύσεων «στα τέλη του έτους», εάν οι πολιτικές συνθήκες το επιτρέψουν.
Ήδη, ο κ. Γιούνκερ εξασφάλισε τη στήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο με ψήφισμά του, την περασμένη Πέμπτη, τάχθηκε στο πλευρό της Κομισιόν για έναρξη διαβουλεύσεων προς αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας, αδιαφορώντας για τις ενστάσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Το επόμενο πλέον καθοριστικό βήμα από τον Πρόεδρο της Κομισιόν αναμένεται, όπως πληροφορείται ο «Φ», το φθινόπωρο αφού ολοκληρωθούν οι εκλογικές αναμετρήσεις στη Γερμανία (24 Σεπτεμβρίου) και στην Αυστρία (15 Οκτωβρίου).

Ο κ. Γιούνκερ προσδοκά ότι μετά τις εκλογές του φθινοπώρου θα λυθούν τα χέρια των κρατών-μελών, τα οποία θα ανάψουν πράσινο φως για έναρξη διαβουλεύσεων με την Τουρκία και για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης. Σε ό,τι αφορά στη στάση που θα τηρήσει η Κυπριακή Δημοκρατία, η Κομισιόν επένδυε σε λύση του Κυπριακού «αυτό το καλοκαίρι», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Γιούνκερ στον οδικό χάρτη προς Ερντογάν.

Μετά το Κραν Μοντάνα, η ομάδα Γιούνκερ προσδοκά ότι το κύμα πιέσεων που θα δημιουργηθεί το φθινόπωρο από τα κράτη-μέλη (με δεδομένες τις θέσεις της Κομισιόν και της Ευρωβουλής) θα είναι τέτοιο, ώστε η Λευκωσία θα απομονωθεί και θα αναγκαστεί να προσαρμοστεί στις θέσεις τις πλειοψηφίας...

Ωστόσο, καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσει ο τρόπος λήψης αποφάσεων σε σχέση με την Τελωνειακή Ένωση και κατά πόσον τα κράτη-μέλη θα έχουν τη δυνατότητα άσκησης βέτο, κάτι επί του οποίου υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις. Εάν οι αποφάσεις απαιτούν ομοφωνία των κρατών-μελών, τότε η Λευκωσία αναμένεται να μπλοκάρει τη διαδικασία, έως ότου η Άγκυρα εφαρμόσει τις κυπρογενείς της υποχρεώσεις.

Αυτό πάντως που είναι αδιαμφισβήτητο και εκ των πραγμάτων προβληματίζει, είναι η αδυναμία της Λευκωσίας να περάσει τις θέσεις της, αν και έχει όλα τα δίκαια με το μέρος της. Ευθύνη για αυτό έχει και η αμφιλεγόμενη προσέγγιση της Κυπριακής Κυβέρνησης, που από τη μια «καλωσόρισε» τις συζητήσεις για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας, διά του ίδιου του Προέδρου Αναστασιάδη (σ.σ. με αποτέλεσμα κύκλοι στην Ε.Ε. να μιλούν για αυτογκόλ – βλέπε άλλη στήλη) και από την άλλη τις κατακεραύνωνε με δημόσιες δηλώσεις.

Η εικόνα γύρω από την αδυναμία της Λευκωσίας να εξασφαλίσει στήριξη των θέσεών της καθίσταται ακόμη πιο ζοφερή, αν αναλογιστεί κανείς ότι τόσο η Κομισιόν όσο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καταγράφουν μεν στις εκθέσεις τους την άρνηση της Άγκυρας να υλοποιήσει την υφιστάμενη Τελωνειακή Ένωση και να ανοίξει τα λιμάνια της έναντι στην Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά δεν διστάζουν να ανάψουν πράσινο φως για την αναβάθμιση μιας σχέσης που δεν εφαρμόζεται καν στη βασική της μορφή!

Με βάση αυτά τα δεδομένα, θεωρείται βέβαιο ότι ανεξαρτήτως των εξελίξεων στο Κυπριακό, η Λευκωσία θα δεχθεί πιέσεις τους προσεχείς μήνες για την έναρξη διαβουλεύσεων προς αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας, χωρίς μάλιστα κανένα αντάλλαγμα.

Άλλωστε, η Κομισιόν, η Ευρωβουλή και η συντριπτική πλειοψηφία των κρατών-μελών θεωρούν ότι η αναβαθμισμένη Τελωνειακή Ένωση θα υποκαταστήσει, στην παρούσα τουλάχιστον φάση, τις ανενεργές ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας (ατύπως), εξέλιξη την οποία ευνοούν. Επιπλέον, τα οικονομικά οφέλη που συνοδεύουν την αναβαθμισμένη Τελωνειακή Ένωση είναι τεράστια, καθώς υπολογίζεται ότι ο όγκος εμπορικών συναλλαγών Ε.Ε. – Τουρκίας θα υπερδιπλασιαστεί και από 140 δισεκατομμύρια ευρώ, θα αγγίξει τα 300 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Σημειώνεται ότι οι προτάσεις της Κομισιόν για εξασφάλιση όρων εντολής για έναρξη διαβουλεύσεων με την Τουρκία προς αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης, εκκρεμούν ενώπιον Επιτροπής Εμπορικής Πολιτικής. Πέραν της Κυπριακής Δημοκρατίας, που διατυπώνει τη διαφωνία της σε κάθε σκέψη για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας –όσο η Άγκυρα δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την υφιστάμενη Τελωνειακή Ένωση–, ενστάσεις γύρω από το «χρονικό σημείο» προώθησης μιας τέτοιας εξέλιξης εκφράζουν η Αυστρία, η Ολλανδία και το Βέλγιο. Διαφωνίες υπάρχουν και σε επιμέρους ζητήματα, με επίκεντρο μια πρόνοια των προτάσεων της Κομισιόν που παραχωρεί καθεστώς παρατηρητή στην Τουρκία, προκειμένου να συμμετάσχει στη διαβούλευση Ε.Ε. και τρίτων χωρών για σύναψη εμπορικών σχέσεων.

Το «αυτογκόλ» της Λευκωσίας για την έκθεση προόδου της Τουρκίας

Το υπουργείο Εξωτερικών αντιδρά στις προσπάθειες αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας, υποδεικνύοντας ορθώς ότι δεν είναι δυνατόν να επιβραβευθεί η Άγκυρα με την αναβάθμιση μιας σχέσης που αρνείται να εφαρμόσει στη βασική της μορφή, δεδομένου ότι διατηρεί κλειστά τα λιμάνια της έναντι ενός κράτους-μέλους, παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις του Συμβουλίου, της Κομισιόν και της Ευρωβουλής. Η θέση αυτή της Λευκωσίας ενισχύεται και από το γεγονός ότι η ίδια η Ε.Ε. επέβαλε ομόφωνα κυρώσεις κατά της Τουρκίας, το 2006, για την άρνηση της χώρας να εφαρμόσει το περιβόητο «Συμπληρωματικό Πρωτόκολλο» και να επεκτείνει την Τελωνειακή Ένωση με την Ε.Ε. και προς την Κυπριακή Δημοκρατία.

Οκτώ τουρκικά διαπραγματευτικά κεφάλαια πάγωσαν με εισήγηση της Κομισιόν και απόφαση του Συμβουλίου, ενώ αποφασίστηκε ότι κανένα εκ των εναπομεινάντων 34 διαπραγματευτικών κεφαλαίων δεν πρόκειται να κλείσει, τυπικά, όσο η Άγκυρα δεν υλοποιεί την υποχρέωσή της για «πλήρη και χωρίς διακρίσεις» εφαρμογή του Συμπληρωματικού Πρωτοκόλλου, ώστε η Τελωνειακή Ένωση να λειτουργεί εύρυθμα σε όλα τα κράτη-μέλη, περιλαμβανομένης και της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ωστόσο, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, στις 18 Μαρτίου 2016, έβαλε την υπογραφή του στη Κοινή Δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας, διά της οποίας σημειώνεται χαρακτηριστικά: «Η Ε.Ε. και η Τουρκία καλωσόρισαν την εν εξελίξει εργασία για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης». Κύκλοι στην έδρα της Ε.Ε. σημείωναν ότι δεν είναι δυνατόν ένα κράτος να καλωσορίζει, σε ανώτατο επίπεδο και διά του Προέδρου του, την εργασία για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας και, στη συνέχεια, διά του ΥΠΕΞ, σε διπλωματικό επίπεδο, να την κατακεραυνώνει...

Απαιτείται νέα στρατηγική

Υπό το φως της ανενεργούς διαδικασίας των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας, από τις οποίες έχουν αποστασιοποιηθεί όλα τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε., αλλά και η ίδια η Κυβέρνηση Ερντογάν, η κυπριακή Κυβέρνηση οφείλει πλέον να επανεξετάσει τη στρατηγική της. Μια στρατηγική, η οποία βασίστηκε απόλυτα, εδώ και πολλά χρόνια, στον «καταλυτικό ρόλο» που υποτίθεται ότι θα διαδραμάτιζε στο Κυπριακό η προσδοκία της Τουρκίας να ενταχθεί στην Ε.Ε.

Με δεδομένη δε τη γενική τάση που τείνει να δημιουργηθεί, για έναρξη συζητήσεων προς αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας και την ευρωτουρκική συνεργασία σε επιμέρους τομείς (ενέργεια, οικονομία, εξωτερικές σχέσεις, μεταφορές κ.λπ.), η Λευκωσία οφείλει να χαράξει ένα νέο πλαίσιο πολιτικής προσέγγισης και να προσαρμόσει τις επιδιώξεις της, προκειμένου να είναι σε θέση να εξασφαλίσει ανταλλάγματα, τόσο στο πεδίο των κυπρογενών υποχρεώσεων της Άγκυρας όσο και στο Κυπριακό.

Μόνο η Αριστερά

Στήριξη στις προτάσεις της Κομισιόν για έναρξη διαβουλεύσεων προς αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας εξέφρασε η Ευρωβουλή, στο πλαίσιο της έκθεσής της για την Τουρκία. Οι δύο μεγάλες πολιτικές οικογένειες, η Ομάδα του Λαϊκού Κόμματος (στην οποία ανήκει ο ΔΗΣΥ) και η Ομάδα των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (στην οποία ανήκουν η ΕΔΕΚ και το ΔΗΚΟ) είναι υπέρμαχες της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας (παρά τη διαφωνία των Κυπρίων ευρωβουλευτών). Μοναδική ουσιαστική εξαίρεση αποτελεί η μικρή πολιτική ομάδα της Ευρωπαϊκής Ενωτικής Αριστεράς (στην οποία ανήκει το ΑΚΕΛ).

Η Ευρωπαϊκή Ενωτική Αριστερά αντιτάχθηκε στην αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας, υπενθυμίζοντας την υποχρέωση της Άγκυρας να την εφαρμόσει στην υφιστάμενη, βασική της μορφή, έναντι στην Κυπριακή Δημοκρατία. Διαφωνία σε σχέση με την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης διατυπώνουν και οι Πράσινοι, για εντελώς όμως διαφορετικούς λόγους. Οι Ευρωπαίοι Πράσινοι δεν συναρτούν την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας με την υλοποίηση των κυπρογενών υποχρεώσεων, αλλά με την επαναφορά του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην υποψήφια χώρα.
Παύλος Ξανθούλης
Φιλελεύθερος